[ویکی فقه] حسنه دنیایی (قرآن). بر اساس آیات قرآن کریم احسان، تقوا، زکات، ایمان، توبه و هجرت از زمینه های بهره مندی از حسنه دنیایی است.
برخورداری ابراهیم (علیه السلام) ، از مواهب و نیکی های خداوند، در زندگی دنیایی:•ان ابرهیم... وءاتینـه فی الدنیا حسنة... «به راستی ابراهیم ...و او را در دنیا زندگانی نیکی (مقبولیت میان امم، طول عمر، اولاد صالح و ثروت سرشار) دادیم، و البته او در آخرت از صالحان خواهد بود.»حسنة" به معنی وسیع اش که هر گونه نیکی را در بر می گیرد، از مقام نبوت و رسالت گرفته، تا نعمت های مادی و فرزندان شایسته و مانند آن. علامه طباطبایی در المیزان می نویسد: مقصود از حسنه در دنیا، معیشت نیکو است، و ابراهیم دارای ثروتی فراوان و مروتی عظیم بوده .
درخواست حسنه دنیایی
درخواست کنندگان حسنه و آسایش دنیایی بدون توجه به آخرت، مورد سرزنش خدا:•... فمن الناس من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا وما له فی الاخرة من خلـق «پس چون اعمال و آداب حجّ تان را به جا آورید خدا را یاد کنید آن گونه که پدرانتان را یاد می کنید یا بهتر و رساتر از آن (رسم عرب این بود که پس از انجام حج در منی به ذکر افتخارات پدران خود می پرداختند). پس برخی از مردم گویند: پروردگارا، به ما در دنیا (نعمت) ده؛ و آنان را در آخرت نصیبی نیست.»• ومنهم من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة وقنا عذاب النار «و برخی از آنان گویند: پروردگارا، به ما در دنیا نیکی و در آخرت نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش (دوزخ) نگاه دار.»در اینجا قرآن مردم را به دو گروه تقسیم می کند، می فرماید: گروهی از مردم می گویند خداوندا! در دنیا به ما (نیکی) عطا فرما ولی در آخرت بهره ای ندارند و گروهی می گویند پروردگارا به ما در دنیا (نیکی) عطا کن و در آخرت (نیکی) مرحمت فرما و ما را از عذاب آتش نگاهدار. در حقیقت این قسمت از آیات اشاره به خواسته های مردم و اهداف آنها در این عبادت بزرگ است بعضی جز به مواهب مادی دنیا نظر ندارند و چیزی غیر از آن از خدا نمی خواهند بدیهی است آنها در آخرت از همه چیز بی بهره اند. ولی گروهی هم مواهب مادی دنیا را می خواهند و هم مواهب معنوی را بلکه زندگی دنیا را نیز به عنوان مقدمه تکامل معنوی می طلبند و این است منطق اسلام که هم نظر به جسم و ماده دارد و هم جان و معنا و اولی را زمینه ساز دومی می شمرد و هرگز با انسان های یک بعدی یعنی آنها که در مادیات غوطه ورند و برای آن اصالت قائلند، یا کسانی که به کلی از زندگانی دنیا بیگانه اند سازگار نیست. در این که منظور از" حسنة" در این آیه چیست؟ تفسیرهای مختلفی برای آن ذکر کرده اند، در روایتی از امام صادق (علیه السلام) به معنی وسعت رزق و حسن خلق در دنیا و خشنودی خدا و بهشت در آخرت تفسیر شده است (انها السعة فی الرزق و المعاش و حسن الخلق فی الدنیا و رضوان اللَّه و الجنة فی الاخرة). و بعضی از مفسران آن را به معنی علم و عبادت در دنیا و بهشت در آخرت، یا مال در دنیا، و بهشت در آخرت، یا همسر خوب و صالح در دنیا و بهشت در آخرت دانسته اند در حدیثی نیز از پیامبر اکرم آمده است:من اوتی قلبا شاکرا و لسانا ذاکرا و زوجة مؤمنة تعینه علی امر دنیاه و اخراه فقد اوتی فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة و وقی عذاب النار: کسی که خدا به او قلبی شاکر، زبانی مشغول به ذکر حق، و همسری با ایمان که او را در امور دنیا و آخرت یاری کند ببخشد، نیکی دنیا و آخرت را به او داده و از عذاب آتش باز داشته شده. بدیهی است حسنه به معنی هر گونه خیر و خوبی است و مفهومی وسیع و گسترده دارد که تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می شود، بنا بر این آنچه در روایات فوق یا کلمات مفسران آمده است بیان مصداق های روشن آن می باشد، و مفهوم آیه را محدود نمی کند، و اینکه بعضی از مفسران تصور کرده اند" حسنه" چون در آیه به صورت مفرد نکره است هر گونه نیکی را شامل نمی شود و لذا در تعیین مصداق آن در میان مفسران گفتگو است اشتباهی بیش نیست زیرا گاه می شود که مفرد نکره نیز معنی جنس می بخشد و مورد آیه ظاهرا از این قبیل است و به گفته بعضی از مفسران، افراد با ایمان اصل حسنه را از خدا می خواهند بدون اینکه نوعی از آن را انتخاب کنند، و همه را واگذار به مشیت و اراده و انعام الهی می نمایند.
ناراحتی منافقان
ناراحتی و ناخشنودی منافقان، از رسیدن حسنه به مؤمنان در دنیا:•ان تمسسکم حسنة تسؤهم... «اگر به شما خیر و نیکی برسد آنها را بد حال می کند، و اگر بدی و ناخوشی برسد آنها بدان شاد می شوند؛ و اگر صبر کنید و پروا پیشه کنید نیرنگ آنها هیچ زیانی به شما نمی رساند، مسلّما خداوند به آنچه انجام می دهند (از نظر علم و توان) احاطه دارد.»خداوند متعال در این آیه یکی از نشانه های کینه و عداوت دشمنان اسلام را بازگو کرده است، که اگر فتح و پیروزی و پیش آمد خوبی برای شما رخ دهد، آنها ناراحت می شوند، و چنانچه حادثه ناگواری برای شما رخ دهد خوشحال می شوند. ناراحتی و ناخشنودی منافقان، از رسیدن حسنه به پیامبر صلی الله علیه وآله:•ان تصبک حسنة تسؤهم... «اگر تو را نیکی (پیروزی و غنیمتی) برسد آنها را ناراحت می کند و اگر مصیبتی (شکست یا زیانی) برسد می گویند: ما (احتیاط) کارمان را پیش از این گرفته بودیم؛ و شادمان (به محل خود) بازمی گردند.»در آیات فوق به یکی از صفات منافقان و نشانه های آنها اشاره شده است.نخست می گوید:" اگر نیکی به تو رسد آنها را ناراحت می کند. خواه این خیر و نیکی پیروزی بر دشمن باشد یا غنائم جنگی، و خواه پیشرفت های دیگر. و این ناراحتی دلیل عداوت باطنی و فقدان ایمان آنها است، چگونه ممکن است کسی کمترین بهره از ایمان داشته باشد و از پیروزی پیامبر خدا و یا حتی یک فرد با ایمان عادی ناراحت شود؟ ولی در مقابل اگر مصیبتی به تو برسد و گرفتار مشکلی شوی با خوشحالی می گویند: ما از جلو پیش بینی چنین مسائلی را می کردیم، و تصمیم لازم را گرفتیم و خود را از این پرتگاه رهایی بخشیدیم! و هنگامی که به خانه های خود باز می گردند از شکست یا مصیبت یا ناراحتی شما خوشحال اند. این منافقان کور دل از هر فرصتی به نفع خود استفاده و لاف عقل و درایت می زنند که این عقل و تدبیر ما بود که موجب شد در فلان میدان شرکت نکنیم و مشکلاتی که دامن دیگران را بر اثر نداشتن عقل و درایت گرفت دامان ما را نگرفت، این سخن را چنان می گویند که گویی از خوشحالی در پوست نمی گنجند.
زمینه های بهره مندی از حسنه دنیایی
...
برخورداری ابراهیم (علیه السلام) ، از مواهب و نیکی های خداوند، در زندگی دنیایی:•ان ابرهیم... وءاتینـه فی الدنیا حسنة... «به راستی ابراهیم ...و او را در دنیا زندگانی نیکی (مقبولیت میان امم، طول عمر، اولاد صالح و ثروت سرشار) دادیم، و البته او در آخرت از صالحان خواهد بود.»حسنة" به معنی وسیع اش که هر گونه نیکی را در بر می گیرد، از مقام نبوت و رسالت گرفته، تا نعمت های مادی و فرزندان شایسته و مانند آن. علامه طباطبایی در المیزان می نویسد: مقصود از حسنه در دنیا، معیشت نیکو است، و ابراهیم دارای ثروتی فراوان و مروتی عظیم بوده .
درخواست حسنه دنیایی
درخواست کنندگان حسنه و آسایش دنیایی بدون توجه به آخرت، مورد سرزنش خدا:•... فمن الناس من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا وما له فی الاخرة من خلـق «پس چون اعمال و آداب حجّ تان را به جا آورید خدا را یاد کنید آن گونه که پدرانتان را یاد می کنید یا بهتر و رساتر از آن (رسم عرب این بود که پس از انجام حج در منی به ذکر افتخارات پدران خود می پرداختند). پس برخی از مردم گویند: پروردگارا، به ما در دنیا (نعمت) ده؛ و آنان را در آخرت نصیبی نیست.»• ومنهم من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة وقنا عذاب النار «و برخی از آنان گویند: پروردگارا، به ما در دنیا نیکی و در آخرت نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش (دوزخ) نگاه دار.»در اینجا قرآن مردم را به دو گروه تقسیم می کند، می فرماید: گروهی از مردم می گویند خداوندا! در دنیا به ما (نیکی) عطا فرما ولی در آخرت بهره ای ندارند و گروهی می گویند پروردگارا به ما در دنیا (نیکی) عطا کن و در آخرت (نیکی) مرحمت فرما و ما را از عذاب آتش نگاهدار. در حقیقت این قسمت از آیات اشاره به خواسته های مردم و اهداف آنها در این عبادت بزرگ است بعضی جز به مواهب مادی دنیا نظر ندارند و چیزی غیر از آن از خدا نمی خواهند بدیهی است آنها در آخرت از همه چیز بی بهره اند. ولی گروهی هم مواهب مادی دنیا را می خواهند و هم مواهب معنوی را بلکه زندگی دنیا را نیز به عنوان مقدمه تکامل معنوی می طلبند و این است منطق اسلام که هم نظر به جسم و ماده دارد و هم جان و معنا و اولی را زمینه ساز دومی می شمرد و هرگز با انسان های یک بعدی یعنی آنها که در مادیات غوطه ورند و برای آن اصالت قائلند، یا کسانی که به کلی از زندگانی دنیا بیگانه اند سازگار نیست. در این که منظور از" حسنة" در این آیه چیست؟ تفسیرهای مختلفی برای آن ذکر کرده اند، در روایتی از امام صادق (علیه السلام) به معنی وسعت رزق و حسن خلق در دنیا و خشنودی خدا و بهشت در آخرت تفسیر شده است (انها السعة فی الرزق و المعاش و حسن الخلق فی الدنیا و رضوان اللَّه و الجنة فی الاخرة). و بعضی از مفسران آن را به معنی علم و عبادت در دنیا و بهشت در آخرت، یا مال در دنیا، و بهشت در آخرت، یا همسر خوب و صالح در دنیا و بهشت در آخرت دانسته اند در حدیثی نیز از پیامبر اکرم آمده است:من اوتی قلبا شاکرا و لسانا ذاکرا و زوجة مؤمنة تعینه علی امر دنیاه و اخراه فقد اوتی فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة و وقی عذاب النار: کسی که خدا به او قلبی شاکر، زبانی مشغول به ذکر حق، و همسری با ایمان که او را در امور دنیا و آخرت یاری کند ببخشد، نیکی دنیا و آخرت را به او داده و از عذاب آتش باز داشته شده. بدیهی است حسنه به معنی هر گونه خیر و خوبی است و مفهومی وسیع و گسترده دارد که تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می شود، بنا بر این آنچه در روایات فوق یا کلمات مفسران آمده است بیان مصداق های روشن آن می باشد، و مفهوم آیه را محدود نمی کند، و اینکه بعضی از مفسران تصور کرده اند" حسنه" چون در آیه به صورت مفرد نکره است هر گونه نیکی را شامل نمی شود و لذا در تعیین مصداق آن در میان مفسران گفتگو است اشتباهی بیش نیست زیرا گاه می شود که مفرد نکره نیز معنی جنس می بخشد و مورد آیه ظاهرا از این قبیل است و به گفته بعضی از مفسران، افراد با ایمان اصل حسنه را از خدا می خواهند بدون اینکه نوعی از آن را انتخاب کنند، و همه را واگذار به مشیت و اراده و انعام الهی می نمایند.
ناراحتی منافقان
ناراحتی و ناخشنودی منافقان، از رسیدن حسنه به مؤمنان در دنیا:•ان تمسسکم حسنة تسؤهم... «اگر به شما خیر و نیکی برسد آنها را بد حال می کند، و اگر بدی و ناخوشی برسد آنها بدان شاد می شوند؛ و اگر صبر کنید و پروا پیشه کنید نیرنگ آنها هیچ زیانی به شما نمی رساند، مسلّما خداوند به آنچه انجام می دهند (از نظر علم و توان) احاطه دارد.»خداوند متعال در این آیه یکی از نشانه های کینه و عداوت دشمنان اسلام را بازگو کرده است، که اگر فتح و پیروزی و پیش آمد خوبی برای شما رخ دهد، آنها ناراحت می شوند، و چنانچه حادثه ناگواری برای شما رخ دهد خوشحال می شوند. ناراحتی و ناخشنودی منافقان، از رسیدن حسنه به پیامبر صلی الله علیه وآله:•ان تصبک حسنة تسؤهم... «اگر تو را نیکی (پیروزی و غنیمتی) برسد آنها را ناراحت می کند و اگر مصیبتی (شکست یا زیانی) برسد می گویند: ما (احتیاط) کارمان را پیش از این گرفته بودیم؛ و شادمان (به محل خود) بازمی گردند.»در آیات فوق به یکی از صفات منافقان و نشانه های آنها اشاره شده است.نخست می گوید:" اگر نیکی به تو رسد آنها را ناراحت می کند. خواه این خیر و نیکی پیروزی بر دشمن باشد یا غنائم جنگی، و خواه پیشرفت های دیگر. و این ناراحتی دلیل عداوت باطنی و فقدان ایمان آنها است، چگونه ممکن است کسی کمترین بهره از ایمان داشته باشد و از پیروزی پیامبر خدا و یا حتی یک فرد با ایمان عادی ناراحت شود؟ ولی در مقابل اگر مصیبتی به تو برسد و گرفتار مشکلی شوی با خوشحالی می گویند: ما از جلو پیش بینی چنین مسائلی را می کردیم، و تصمیم لازم را گرفتیم و خود را از این پرتگاه رهایی بخشیدیم! و هنگامی که به خانه های خود باز می گردند از شکست یا مصیبت یا ناراحتی شما خوشحال اند. این منافقان کور دل از هر فرصتی به نفع خود استفاده و لاف عقل و درایت می زنند که این عقل و تدبیر ما بود که موجب شد در فلان میدان شرکت نکنیم و مشکلاتی که دامن دیگران را بر اثر نداشتن عقل و درایت گرفت دامان ما را نگرفت، این سخن را چنان می گویند که گویی از خوشحالی در پوست نمی گنجند.
زمینه های بهره مندی از حسنه دنیایی
...
wikifeqh: حسنه_دنیایی_(قرآن)