حدیث افتراق

[ویکی فقه] حدیث افتراق، حدیث منسوب به پیامبر اکرم درباره انشعاب امت اسلامی به فرقه های گوناگون است.
این حدیث حاکی از افتراق امت اسلامی، همانند امت های قدیم تر، به بیش از هفتاد یا ۷۳ فرقه است.

نقل از طرق مختلف
حدیث افتراق در بسیاری از کتاب های حدیثی شیعه و اهل سنّت گزارش شده و بسیاری از ملل و نحل نویسان قدیم و فرقه شناسان جدید آن را پذیرفته اند.

پیام کلی حدیث
صدر و ذیل این حدیث با تعابیر مختلفی گزارش شده است، اما محتوا و پیام کلی آن را می توان به سه بخش تقسیم کرد: خبر از فرقه فرقه شدن امت اسلام، نجات یافتن تنها یکی از فرقه ها و گمراهی و هلاکت بقیه، تعیین مصداق فرقه ناجیه (راه یافته، اهل بهشت).
براساس مضمون اصلی و قرائت رایجِ این حدیث، پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم یهودیان را ۷۱ ملت (یا طایفه و فرقه) و مسیحیان را ۷۲ ملت معرفی کرده و از افتراق امت خود به ۷۳ فرقه یاد کرده و گفته است که در میان امت های قبلی، همه فرقه های آن ها به جز یک دسته، اهل جهنم یا در وادی گمراهی و هلاکت بودند، و امت اسلامی نیز دچار چنین سرنوشتی خواهد شد.

معرفی گروه ناجیه
...

[ویکی شیعه] حدیث افتراق، حدیث منسوب به پیامبر اکرم(ص) درباره انشعاب امت اسلامی به بیش از هفتاد فرقه. بنابر این حدیث، امت اسلامی پس از پیامبر اکرم(ص) همانند امتهای پیشین، به بیش از هفتاد یا ۷۳ فرقه منشعب می شود که تنها یک فرقه از آنها رستگار می گردد.(فرقه ناجیه) حدیث افتراق و مسائل پیرامونی آن، انعکاس وسیعی در مباحث کلامی، دانش فرقه شناسی و کشمکشهای فرقه ای داشته است.

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
حدیث افتراق، حدیث منسوب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره انشعاب امت اسلامی به فرقه های گوناگون. این حدیث حاکی از افتراق امت اسلامی، همانند امت های قدیم تر به بیش از هفتاد یا 73 فرقه است.
حدیث افتراق در بسیاری از کتاب های حدیثی شیعه (برای نمونه رجوع کنید به ابن بابویه، ج2، ص584ـ585؛ مجلسی، ج28، ص3ـ6) و اهل سنت (برای نمونه رجوع کنید به ابن حنبل، ج3، ص569؛ ابن ابی عاصم، ج1، ص75ـ80؛ زیلعی، ج1، ص447ـ450؛ متقی، ج1، ص209ـ213) گزارش شده و بسیاری از ملل و نحل نویسان قدیم و فرقه شناسان جدید آن را پذیرفته اند.
صدر و ذیل این حدیث با تعابیر مختلفی گزارش شده است، اما محتوا و پیام کلی آن را می توان به سه بخش تقسیم کرد: خبر از فرقه فرقه شدن امت اسلام، نجات یافتن تنها یکی از فرقه ها و گمراهی و هلاکت بقیه، تعیین مصداق فرقه ناجیه. (راه یافته، اهل بهشت)
بر اساس مضمون اصلی و قرائت رایجِ این حدیث، پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم یهودیان را 71 ملت (یا طایفه و فرقه) و مسیحیان را 72 ملت معرفی کرده و از افتراق امت خود به 73 فرقه یاد کرده و گفته است که در میان امت های قبلی، همه فرقه های آنها به جز یک دسته، اهل جهنم یا در وادی گمراهی و هلاکت بودند و امت اسلامی نیز دچار چنین سرنوشتی خواهد شد.
در این که گروه ناجیه چه کسانی اند و چه ویژگیهایی دارند، در بیشتر نقل ها از زبان پیامبر پاسخ های مختلف و متضادی به این پرسش داده شده است. در برخی نقل ها نیز پیامبر بدون پرسش دیگران، به معرفی فرقه ناجیه و گاهی نیز هالکه و بدترین فرقه ها پرداخته است. بنابر قرائتی غیرمشهور همه فرقه ها به جز زنادقه اهل بهشت اند. (رجوع کنید به غزالی، ص 39ـ113)
گرچه درباره سرنوشت آینده جامعه اسلامی و همسان نمایی آن با امت های گذشته به ویژه بنی اسرائیل، احادیث بسیاری با مضامین مختلف وجود دارد که در جوامع حدیثی فریقین با ابواب و عناوینی نظیر «افتراق الامة» گزارش شده اند، (برای نمونه رجوع کنید به متقی، ج1، ص209؛ مجلسی، ج28، ص2) ظاهرآ هیچ یک از آن احادیث، از شهرت این حدیث افتراق برخوردار نشده و مورد استقبال و بازگویی محدثان و بهره جویی ملل و نحل نویسان کهن و معاصر و متکلمان و حتی مفسران قرار نگرفته اند؛ از این رو حدیث مذکور نه تنها مورد استناد بسیاری از فرقه نگاران قرار گرفته و آنها دسته بندی های خود از فرقه های اسلامی را بر اساس آن سامان داده اند، بلکه حتی مضمون صدر (افتراق امت) یا ذیل (بیان فرقه ناجیه) آن را عنوان کتاب خود قرار داده اند.