[ویکی فقه] حجیت استحسان یعنی صحیح دانستن استناد و احتجاج به استحسان.
حجیت استحسان، به معنای صحت تمسک به آن به عنوان منبعی برای استنباط احکام شرعی است.در مورد حجیت یا عدم حجیت استحسان، اختلاف وجود دارد؛ فرقه های حنفی ، مالکی و حنبلی آن را حجت می دانند، ولی شیعه ، شافعی و ظاهری، سخت با آن مخالف بوده و آن را حجت نمی دانند.برای اثبات حجیت استحسان به ادله نقلی و عقلی زیر استناد شده است:۱. آیه ﴿وَاتَّبِعُوا اَحْسَنَ ما اُنْزِلَ اِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ﴾؛ «از نیکوترین چیزی که از طرف پروردگارتان بر شما فرود می آید، پیروی کنید». ۲. آیه ﴿فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ﴾؛ « بشارت ده بندگان مرا، آنان که تمام گفتارها را می شنوند و از بهترین آنها پیروی می کنند»؛ ۳. حدیث « ابن مسعود » که گفته است: «ما رءاه المسلمون حسنا فهو عند الله حسن»؛ «آن چه را که مسلمانان نیک شمارند، نزد خداوند نیز پسندیده است»؛۴. آیه ﴿ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَج﴾؛ «خداوند برای شما در دین حرجی قرار نداده است»؛ ۵. آیه ﴿یُرِیدُ اللهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ﴾؛ «خداوند برای شما راحتی و آسانی را می خواهد و سختی را نمی خواهد»؛ ۶. اجماع ؛ به این بیان که در اجاره باید عوض و معوض معلوم باشد، و مسلمانان اتفاق دارند که علم به مدت توقف در حمام و مقدار آب مصرفی، در صحت اجاره شرط نیست.۷. دلیل عقلی ؛ « شاطبی » در کتاب خود برای حجیت استحسان، به دلیل عقلی تمسک جسته و گفته استدلال به قیاس به این انگیزه صورت گرفته که از طریق آن به مصلحت ، دست رسی و از مفسده اجتناب گردد، حال اگر عمل به قیاس در یک مورد مستوجب مفسده باشد، تردیدی نیست که باید به مقتضای مصلحت عمل نمود، نه به مقتضای قیاس.مخالفان استحسان، این ادله را بسیار ضعیف دانسته و به همه آنها پاسخ داده اند.
حجیت استحسان، به معنای صحت تمسک به آن به عنوان منبعی برای استنباط احکام شرعی است.در مورد حجیت یا عدم حجیت استحسان، اختلاف وجود دارد؛ فرقه های حنفی ، مالکی و حنبلی آن را حجت می دانند، ولی شیعه ، شافعی و ظاهری، سخت با آن مخالف بوده و آن را حجت نمی دانند.برای اثبات حجیت استحسان به ادله نقلی و عقلی زیر استناد شده است:۱. آیه ﴿وَاتَّبِعُوا اَحْسَنَ ما اُنْزِلَ اِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ﴾؛ «از نیکوترین چیزی که از طرف پروردگارتان بر شما فرود می آید، پیروی کنید». ۲. آیه ﴿فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ﴾؛ « بشارت ده بندگان مرا، آنان که تمام گفتارها را می شنوند و از بهترین آنها پیروی می کنند»؛ ۳. حدیث « ابن مسعود » که گفته است: «ما رءاه المسلمون حسنا فهو عند الله حسن»؛ «آن چه را که مسلمانان نیک شمارند، نزد خداوند نیز پسندیده است»؛۴. آیه ﴿ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَج﴾؛ «خداوند برای شما در دین حرجی قرار نداده است»؛ ۵. آیه ﴿یُرِیدُ اللهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ﴾؛ «خداوند برای شما راحتی و آسانی را می خواهد و سختی را نمی خواهد»؛ ۶. اجماع ؛ به این بیان که در اجاره باید عوض و معوض معلوم باشد، و مسلمانان اتفاق دارند که علم به مدت توقف در حمام و مقدار آب مصرفی، در صحت اجاره شرط نیست.۷. دلیل عقلی ؛ « شاطبی » در کتاب خود برای حجیت استحسان، به دلیل عقلی تمسک جسته و گفته استدلال به قیاس به این انگیزه صورت گرفته که از طریق آن به مصلحت ، دست رسی و از مفسده اجتناب گردد، حال اگر عمل به قیاس در یک مورد مستوجب مفسده باشد، تردیدی نیست که باید به مقتضای مصلحت عمل نمود، نه به مقتضای قیاس.مخالفان استحسان، این ادله را بسیار ضعیف دانسته و به همه آنها پاسخ داده اند.
wikifeqh: حجیت_استحسان