[ویکی فقه] حج مستحب مقابل حج واجب است و از آن در باب حج سخن گفته اند.
در روایات بر گزاردن حج و تکرار آن در هر سال تأکید، و ترک آن به مدّت پنج سال برای متمکن از آن مکروه شمرده شده است. بنابر این، غیر مستطیع و نیز کسی که حج واجب به جا آورده، مستحب است حج بگزارد. کسی که هزینه حج را ندارد مستحب است قرض کند و حج بگزارد؛ به شرط آنکه اطمینان به ادای بدهی پس از گزاردن حج داشته باشد، یا برای به جا آوردن آن اجیر دیگری گردد.
شرایط حج استحبابی
شرط صحّت حج مستحب، عدم اشتغال ذمّه حج گزار به حَجة الاسلام ( حجة الاسلام) است؛ از این رو، کسی که حج واجب بر عهده دارد نمی تواند حج مستحب انجام دهد و در صورت انجام دادن، حج او باطل است. شیخ طوسی در یکی از کتابهایش قائل به صحّت چنین حجی و وقوع قهری آن از حجة الاسلام شده است و در نتیجه با به جا آوردن آن حجة الاسلام از ذمّه اش ساقط می گردد؛ لیکن وی در کتابی دیگر ضمن حکم به صحّت حج ندبی، قائل به بقای حجة الاسلام بر ذمّه او شده است. در حج مستحب بلوغ و حریت شرط نیست؛ بنابر این، حج از برده و کودک ممیز صحیح است؛ لیکن اذن ولی شرط صحّت حج آنان است؛ هرچند نسبت به کودک ممیز، برخی اذن ولیّ را شرط صحّت ندانسته اند. در اینکه در صحّت حج مستحبیِ فرزند بالغ، اذن پدر یا پدر و مادر شرط است یا نه، اختلاف است. البته اگر رفتن به سفر حج موجب آزار آنان شود، جایز نیست و سفر حرام خواهد بود. صحّت حج ندبی زوجه، حتّی در عده طلاق رجعی مشروط به اذن زوج است.
دیگر احکام حج استحبابی
حج مستحب پس از محرم شدن واجب می شود؛ بنابر این، اتمام آن همانند حَجّة الاسلام واجب خواهد بود. آنچه موجب فساد و بطلان حج واجب است، حج مستحب را نیز فاسد و باطل می کند. حج گزار در حج استحبابی، بین انواع حج؛ تمتع ( حج تمتع)، قِران ( حج قران) و افراد ( حج افراد) مخیر است؛ لیکن افضل، حتّی برای اهالی مکه به جا آوردن حج تمتّع است. بنابر مشهور، حج گزار می تواند حج مستحب را به نیابت از چند نفر به جا آورد؛ چنان که صحیح است چند نفر به نیابت از یک نفر حج مستحب به جا آورند؛ خواه منوب عنه یا منوب عنهم زنده باشند یا مرده.
در روایات بر گزاردن حج و تکرار آن در هر سال تأکید، و ترک آن به مدّت پنج سال برای متمکن از آن مکروه شمرده شده است. بنابر این، غیر مستطیع و نیز کسی که حج واجب به جا آورده، مستحب است حج بگزارد. کسی که هزینه حج را ندارد مستحب است قرض کند و حج بگزارد؛ به شرط آنکه اطمینان به ادای بدهی پس از گزاردن حج داشته باشد، یا برای به جا آوردن آن اجیر دیگری گردد.
شرایط حج استحبابی
شرط صحّت حج مستحب، عدم اشتغال ذمّه حج گزار به حَجة الاسلام ( حجة الاسلام) است؛ از این رو، کسی که حج واجب بر عهده دارد نمی تواند حج مستحب انجام دهد و در صورت انجام دادن، حج او باطل است. شیخ طوسی در یکی از کتابهایش قائل به صحّت چنین حجی و وقوع قهری آن از حجة الاسلام شده است و در نتیجه با به جا آوردن آن حجة الاسلام از ذمّه اش ساقط می گردد؛ لیکن وی در کتابی دیگر ضمن حکم به صحّت حج ندبی، قائل به بقای حجة الاسلام بر ذمّه او شده است. در حج مستحب بلوغ و حریت شرط نیست؛ بنابر این، حج از برده و کودک ممیز صحیح است؛ لیکن اذن ولی شرط صحّت حج آنان است؛ هرچند نسبت به کودک ممیز، برخی اذن ولیّ را شرط صحّت ندانسته اند. در اینکه در صحّت حج مستحبیِ فرزند بالغ، اذن پدر یا پدر و مادر شرط است یا نه، اختلاف است. البته اگر رفتن به سفر حج موجب آزار آنان شود، جایز نیست و سفر حرام خواهد بود. صحّت حج ندبی زوجه، حتّی در عده طلاق رجعی مشروط به اذن زوج است.
دیگر احکام حج استحبابی
حج مستحب پس از محرم شدن واجب می شود؛ بنابر این، اتمام آن همانند حَجّة الاسلام واجب خواهد بود. آنچه موجب فساد و بطلان حج واجب است، حج مستحب را نیز فاسد و باطل می کند. حج گزار در حج استحبابی، بین انواع حج؛ تمتع ( حج تمتع)، قِران ( حج قران) و افراد ( حج افراد) مخیر است؛ لیکن افضل، حتّی برای اهالی مکه به جا آوردن حج تمتّع است. بنابر مشهور، حج گزار می تواند حج مستحب را به نیابت از چند نفر به جا آورد؛ چنان که صحیح است چند نفر به نیابت از یک نفر حج مستحب به جا آورند؛ خواه منوب عنه یا منوب عنهم زنده باشند یا مرده.
wikifeqh: حج_ندبی