[ویکی فقه] بِسمل شیرازی، حاجی علی اکبر، شاعر و مؤلف قرن سیزدهم، ملقب به نوّاب و متخلص به بسمل است.
نیاکانش در روزگار نادرشاه (حک :۱۱۴۸ـ۱۱۶۰) از اصفهان به شیراز کوچیدند او در ۱۱۸۷ در شیراز به دنیا آمد پدرش آقاعلی نقیب، و عمویش آقابزرگ، مدرّس مدرسه حکیم ، از مدارس قدیمی شیراز، بود، بسمل، در مدرسه حکیم، علوم دینی، ادبیات، فلسفه و منطق و ریاضیات آموخت و در نوشتن خطِ شکسته مهارت یافت، سپس به خدمت حسینعلی میرزا (متوفی۱۲۵۱)، پنجمین پسر فتحعلی شاه (حک:۱۲۱۲ـ۱۲۵۰)، در آمد و نزد او چنان تقرب یافت که داماد وی و ملقب به نوّاب شد. مدتی نیز به مصاحبت صوفیان درآمد. او در ۱۲۶۳در گذشت و در جوار امامزاده میرسید محمد در شیراز به خاک سپرده شد.
آثار بسمل
آثارش عبارت اند از: دیوان ، شامل اقسام شعر فارسی و عربی.از دیوان او دو نسخه خطی به شماره های ۵۲۸۴ و ۵۵۴۴ در کتابخانه ملک موجود است: نسخه ای به نام «حسامیه» برای حسام السلطنه (متوفی۱۲۹۹)، پسر عباس میرزا، و نسخه ای حاجی علی اکبر بسمل شیـرازی نمونه ای از خط بسمـل شیرازی برای حسینقلی خان (متوفی۱۲۱۸)، در دوران فرمانرواییش در یزد یک مجموعه کامل خطی از آثار او به شماره ۲۹۹۹ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود؛ شرح سی فصلِ خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷ـ۶۷۲) در نجوم که در ۱۲۳۰ به نام فتحعلی شاه تألیف کرده است؛ تذکره دلگشا (تألیف در ۱۲۳۷)، شامل یک گلزار در شرح حال شاعران عهد مؤلف، چند گلبن درباره تاریخ و بناها و باغها و مشاهیر شیراز، دو بوستان یکی درباره فتحعلی شاه و پانزده تن از افراد خاندان او و دیگری درباره ۱۵۷ شاعر، یک خاتمه در شرح احوال مؤلف، و پیوستی درباره زلزله کازرون و شیراز؛ تُحفَةُ السَّفَر لِنورِ البَصَر، در معانی و بیان و بدیع فارسی که آن را به نام فرزندش تألیف کرده و در ۱۲۴۴ به پایان رسانده است؛ ذَخیرةُ النَّجاة فی میراثِ الاموات، که آن را در ۱۲۴۷ به نام حسینعلی میرزای قاجار تألیف کرده است. فسائی و معصوم علیشاه و رکن زاده آدمیت از اثری به نام سَفینةُ النَّجاة نام برده اند که احتمالاً همان ذخیرة النجاة است؛ نُورالهِدایة فی اثباتِ الرِّسالة، در کلام، که آن را به خواهش دانشمندی مسیحی تألیف کرده است؛
قصد بسمل بر تألیف چهارده جلد کتاب
حاشیه بر تفسیر بیضاوی ؛ حاشیة مدارک، در فقه ، که حاشیه ای است بر شرایعِ سید شمس الدین محمد (متوفی ۱۰۰۹)، از شاگردان احمد اردبیلی؛ تفسیر فارسی قرآن کریم؛ بَحرُاللّئالی، درباره چهارده معصوم علیهم السلام از زمان ولادت تا رحلت ایشان.او قصد داشته است که این کتاب را در چهارده جلد تألیف کند اما فقط تا اواسط جلد نهم را تألیف کرده و پیش از اتمام درگذشته است یک مجلد از این کتاب در شرح حالات امام صادق علیه السلام و تاریخ و امرای معاصر ایشان (در ۱۳۱۷ ش، در شیراز) و مجلدی دیگر در شرح زندگانی امام موسی کاظم علیه السلام (در ۱۳۲۰ ش، در شیراز) به چاپ رسیده است؛ شرح لمعه دمشقیه ؛ اندرزنامه که آن را برای فرزندانش تألیف کرده است؛ اِثباتُ الواجب تعالی، در اثبات خداوند ؛ و رساله قبله.
نیاکانش در روزگار نادرشاه (حک :۱۱۴۸ـ۱۱۶۰) از اصفهان به شیراز کوچیدند او در ۱۱۸۷ در شیراز به دنیا آمد پدرش آقاعلی نقیب، و عمویش آقابزرگ، مدرّس مدرسه حکیم ، از مدارس قدیمی شیراز، بود، بسمل، در مدرسه حکیم، علوم دینی، ادبیات، فلسفه و منطق و ریاضیات آموخت و در نوشتن خطِ شکسته مهارت یافت، سپس به خدمت حسینعلی میرزا (متوفی۱۲۵۱)، پنجمین پسر فتحعلی شاه (حک:۱۲۱۲ـ۱۲۵۰)، در آمد و نزد او چنان تقرب یافت که داماد وی و ملقب به نوّاب شد. مدتی نیز به مصاحبت صوفیان درآمد. او در ۱۲۶۳در گذشت و در جوار امامزاده میرسید محمد در شیراز به خاک سپرده شد.
آثار بسمل
آثارش عبارت اند از: دیوان ، شامل اقسام شعر فارسی و عربی.از دیوان او دو نسخه خطی به شماره های ۵۲۸۴ و ۵۵۴۴ در کتابخانه ملک موجود است: نسخه ای به نام «حسامیه» برای حسام السلطنه (متوفی۱۲۹۹)، پسر عباس میرزا، و نسخه ای حاجی علی اکبر بسمل شیـرازی نمونه ای از خط بسمـل شیرازی برای حسینقلی خان (متوفی۱۲۱۸)، در دوران فرمانرواییش در یزد یک مجموعه کامل خطی از آثار او به شماره ۲۹۹۹ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود؛ شرح سی فصلِ خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷ـ۶۷۲) در نجوم که در ۱۲۳۰ به نام فتحعلی شاه تألیف کرده است؛ تذکره دلگشا (تألیف در ۱۲۳۷)، شامل یک گلزار در شرح حال شاعران عهد مؤلف، چند گلبن درباره تاریخ و بناها و باغها و مشاهیر شیراز، دو بوستان یکی درباره فتحعلی شاه و پانزده تن از افراد خاندان او و دیگری درباره ۱۵۷ شاعر، یک خاتمه در شرح احوال مؤلف، و پیوستی درباره زلزله کازرون و شیراز؛ تُحفَةُ السَّفَر لِنورِ البَصَر، در معانی و بیان و بدیع فارسی که آن را به نام فرزندش تألیف کرده و در ۱۲۴۴ به پایان رسانده است؛ ذَخیرةُ النَّجاة فی میراثِ الاموات، که آن را در ۱۲۴۷ به نام حسینعلی میرزای قاجار تألیف کرده است. فسائی و معصوم علیشاه و رکن زاده آدمیت از اثری به نام سَفینةُ النَّجاة نام برده اند که احتمالاً همان ذخیرة النجاة است؛ نُورالهِدایة فی اثباتِ الرِّسالة، در کلام، که آن را به خواهش دانشمندی مسیحی تألیف کرده است؛
قصد بسمل بر تألیف چهارده جلد کتاب
حاشیه بر تفسیر بیضاوی ؛ حاشیة مدارک، در فقه ، که حاشیه ای است بر شرایعِ سید شمس الدین محمد (متوفی ۱۰۰۹)، از شاگردان احمد اردبیلی؛ تفسیر فارسی قرآن کریم؛ بَحرُاللّئالی، درباره چهارده معصوم علیهم السلام از زمان ولادت تا رحلت ایشان.او قصد داشته است که این کتاب را در چهارده جلد تألیف کند اما فقط تا اواسط جلد نهم را تألیف کرده و پیش از اتمام درگذشته است یک مجلد از این کتاب در شرح حالات امام صادق علیه السلام و تاریخ و امرای معاصر ایشان (در ۱۳۱۷ ش، در شیراز) و مجلدی دیگر در شرح زندگانی امام موسی کاظم علیه السلام (در ۱۳۲۰ ش، در شیراز) به چاپ رسیده است؛ شرح لمعه دمشقیه ؛ اندرزنامه که آن را برای فرزندانش تألیف کرده است؛ اِثباتُ الواجب تعالی، در اثبات خداوند ؛ و رساله قبله.
wikifeqh: علی_اکبر_بسمل_شیرازی