[ویکی فقه] جوهر سیال عبارتست از جوهری که ثبات نداشته و تغییر می یابد.
تغیر که از ماده غیر گرفته شده است و به معنای دیگر شدن و دگرگون شدن می باشد، مفهومی است که جهت انتزاع آن باید دو شیء یا دو حالت یا دو جزء از یک شیء را در نظر گرفت که یکی زائل می شود و دیگری جایگزین آن می گردد. تغییر، شامل معدوم شدن نیز می گردد و معدوم شدن یک چیز را از این جهت که وجود آن تبدیل به عدم که غیر وجود است می شود، می توان تغیر نامید.
دیدگاه فلاسفه
بحث از جوهر ثابت و سیال و متغیر، به این علت که فلاسفه تغییر در جوهر را امری ناممکن می دانستند، تا زمان ملاصدرا مطرح نشده است. هرچند بوعلی سینا در کتاب شرح اشارات خود از برخی حکما نقل نموده است که جوهر را به ثابت و سیال تقسیم نموده است، به این بحث اشاره ای گذرا نموده است، اما فلاسفه اسلامی، اعم از مشایی و اشراقی، تغییر را مختص به اعراض می دانستند. از فلاسفه یونان باستان نیز کسی که به صراحت این بحث را مطرح کرده باشد. کسی یافت نمی شود. تنها از هراکلیوس، مطالبی نقل شده است که می توان به دست آورد او نیز معتقد به تغییر در جوهر بوده است. وی از جمله فیلسوفانی است که معتقد است همه چیز تغییر می کند و دگرگون می شود و تنها امر ثابت در جهان این اصل است که «همه چیز در حال تغییر و دگرگونی است». البته می توان به کسانی که قائل به آفرینش مستمر و نو به نو بوده اند، تغییر جوهری را نسبت داد. نخستین کسی که به صراحت این مساله را عنوان نمود، ملاصدرا بوده است و او بود که با اصرار بر این مطلب توانست حرکت جوهری را اثبات و ثمرات زیادی را بر اساس آن بنیان نهد. با ظهور نظریه حرکت جوهری و اثبات تغییر دایمی در جواهر اشیاء، این بحث جای خود را در کتابهای فلسفی باز نمود که جوهر نیز ثابت و متغیر دارد. هرچند به این عنوان، در هیچ کتاب فلسفی مطرح نشده است. به غیر از مجردات که تغییر و تحول در آنها راهی ندارد، سایر جواهری که در عالم طبیعت قرار دارند، سیال بوده و می توانند تغییر یابند. جوهری که رشد و نمو ندارد می تواند به جوهری تبدیل شود که رشد می کند. مانند تبدیل غذای یک حیوان به نطفه در درون او و نیز جوهر گیاهی می تواند به جوهر حیوانی تبدیل شود؛ مانند تبدیل آن نطفه به بچه حیوان.
اصل تغییر
تبدیل و تغییر در جهان پیرامون ما یکی از اصول مسلم و واضح می باشد. بر اساس اصول حکمت صدرایی که توسط ملاصدرا مطرح شد، در جهان اطراف ما، ثبات، جماد و سکون به معنای فلسفی وجود ندارد. پدیده های موجود در آن پی در پی تغییر می یابند و اشیاء از حالی به حال دیگر و از کیفیتی به کیفیت دیگر می رسند. این تحول و دگرگونی مختص به عوارض و احوال اشیاء نیست بلکه شامل نهاد و جوهر اشیاء نیز می شود. البته شرط این تغییر این است که میان آن دو جوهر، یک نسبت خارجی ثابتی وجود داشته باشد و «گندم از گندم بروید، جو ز جو». از نطفه انسان ، گوسفند به وجود نمی آید و از نطفه گوسفند نیز انسان متولد نمی شود. البته این رابطه دو جوهر، از یک نسبت و رابطه تکوینی میان آن دو حکایت دارد وگرنه به صرف قرارداد و اعتبار، تبدیل هر چیز به چیز دیگر هیچ منعی نمی داشت. وجود جواهر سیال ارتباط تنگاتنگی با بحث حرکت جوهری دارد و پیدایش آن چنانچه گفته شد، از زمان اثبات حرکت مذکور توسط ملاصدرا جای طرح پیدا کرده است هرچند به صراحت و با این عنوان، از آن نامی برده نشده است و ادله اثبات آن همان ادله اثبات حرکت در جوهر است. در آثار آخوند ملاصدرا، چند دلیل برای اثبات تغییر در جوهر و در نتیجه اثبات حرکت جوهری ذکر شد.
اشکال به حرکت جوهری
...
تغیر که از ماده غیر گرفته شده است و به معنای دیگر شدن و دگرگون شدن می باشد، مفهومی است که جهت انتزاع آن باید دو شیء یا دو حالت یا دو جزء از یک شیء را در نظر گرفت که یکی زائل می شود و دیگری جایگزین آن می گردد. تغییر، شامل معدوم شدن نیز می گردد و معدوم شدن یک چیز را از این جهت که وجود آن تبدیل به عدم که غیر وجود است می شود، می توان تغیر نامید.
دیدگاه فلاسفه
بحث از جوهر ثابت و سیال و متغیر، به این علت که فلاسفه تغییر در جوهر را امری ناممکن می دانستند، تا زمان ملاصدرا مطرح نشده است. هرچند بوعلی سینا در کتاب شرح اشارات خود از برخی حکما نقل نموده است که جوهر را به ثابت و سیال تقسیم نموده است، به این بحث اشاره ای گذرا نموده است، اما فلاسفه اسلامی، اعم از مشایی و اشراقی، تغییر را مختص به اعراض می دانستند. از فلاسفه یونان باستان نیز کسی که به صراحت این بحث را مطرح کرده باشد. کسی یافت نمی شود. تنها از هراکلیوس، مطالبی نقل شده است که می توان به دست آورد او نیز معتقد به تغییر در جوهر بوده است. وی از جمله فیلسوفانی است که معتقد است همه چیز تغییر می کند و دگرگون می شود و تنها امر ثابت در جهان این اصل است که «همه چیز در حال تغییر و دگرگونی است». البته می توان به کسانی که قائل به آفرینش مستمر و نو به نو بوده اند، تغییر جوهری را نسبت داد. نخستین کسی که به صراحت این مساله را عنوان نمود، ملاصدرا بوده است و او بود که با اصرار بر این مطلب توانست حرکت جوهری را اثبات و ثمرات زیادی را بر اساس آن بنیان نهد. با ظهور نظریه حرکت جوهری و اثبات تغییر دایمی در جواهر اشیاء، این بحث جای خود را در کتابهای فلسفی باز نمود که جوهر نیز ثابت و متغیر دارد. هرچند به این عنوان، در هیچ کتاب فلسفی مطرح نشده است. به غیر از مجردات که تغییر و تحول در آنها راهی ندارد، سایر جواهری که در عالم طبیعت قرار دارند، سیال بوده و می توانند تغییر یابند. جوهری که رشد و نمو ندارد می تواند به جوهری تبدیل شود که رشد می کند. مانند تبدیل غذای یک حیوان به نطفه در درون او و نیز جوهر گیاهی می تواند به جوهر حیوانی تبدیل شود؛ مانند تبدیل آن نطفه به بچه حیوان.
اصل تغییر
تبدیل و تغییر در جهان پیرامون ما یکی از اصول مسلم و واضح می باشد. بر اساس اصول حکمت صدرایی که توسط ملاصدرا مطرح شد، در جهان اطراف ما، ثبات، جماد و سکون به معنای فلسفی وجود ندارد. پدیده های موجود در آن پی در پی تغییر می یابند و اشیاء از حالی به حال دیگر و از کیفیتی به کیفیت دیگر می رسند. این تحول و دگرگونی مختص به عوارض و احوال اشیاء نیست بلکه شامل نهاد و جوهر اشیاء نیز می شود. البته شرط این تغییر این است که میان آن دو جوهر، یک نسبت خارجی ثابتی وجود داشته باشد و «گندم از گندم بروید، جو ز جو». از نطفه انسان ، گوسفند به وجود نمی آید و از نطفه گوسفند نیز انسان متولد نمی شود. البته این رابطه دو جوهر، از یک نسبت و رابطه تکوینی میان آن دو حکایت دارد وگرنه به صرف قرارداد و اعتبار، تبدیل هر چیز به چیز دیگر هیچ منعی نمی داشت. وجود جواهر سیال ارتباط تنگاتنگی با بحث حرکت جوهری دارد و پیدایش آن چنانچه گفته شد، از زمان اثبات حرکت مذکور توسط ملاصدرا جای طرح پیدا کرده است هرچند به صراحت و با این عنوان، از آن نامی برده نشده است و ادله اثبات آن همان ادله اثبات حرکت در جوهر است. در آثار آخوند ملاصدرا، چند دلیل برای اثبات تغییر در جوهر و در نتیجه اثبات حرکت جوهری ذکر شد.
اشکال به حرکت جوهری
...
wikifeqh: جوهر_سیال