جواهرنامه

[ویکی فقه] عنوان کلی آثاری در زمینه شناخت ، دسته بندی ، معرفی و گزارش خواص دارویی کانیها می باشد.
این آثار، که عموماً به زبانهای فارسی و عربی تألیف شده اند، امروزه در حیطه دانش کانی شناسی قرار می گیرند. اته و سلان نیز آن ها را ذیل کانی شناسی معرفی کرده اند. حد فاصل و وجه فارق این گونه آثار، با تألیفاتی که در زمره آثار «کیمیایی » قرار می گیرند، توجه به کیفیت کانیها و سنگهای قیمتی (جواهرات ) و خواص درمانی آنها در کانی شناسی و توجه به چگونگی احتمالی ایجاد دگرگونیهای کیفی مواد در کیمیا (علم الصنعه) است . بر این اساس ، برای نمونه در یکی از مهم ترین جواهرنامه ها به زبان عربی ، یعنی الجماهر فی الجواهر ، تألیف ابوریحان بیرونی ، در باره طلا و نقره ، فلزات و انواع آنها گزارش مفصّلی وجود دارد، ولی به نوشته ابن ندیم ، اهل صنعت (کیمیاگران ) کسانی هستند که می کوشند طلا و نقره را جز از اصل آنها به دست آورند.
کتاب الجواهرو کتاب الاحجار
بخش اصلی آثار مربوط به سنگهای قیمتی (جواهرات ) و کانیها با عنوان جواهرنامه یا کتاب الجواهر معرفی شده اند. بخش دیگر این گونه آثار با عنوان الاحجار یا کتاب الاحجار معرفی شده اند. پس از ورود مغولان به ایران ، در قرن هفتم چند رساله با عنوان تنسوخ یا تنسوق یا تنکسوق نامه در معرفی کانیها و خواص دارویی و درمانی آنها در زبان فارسی تألیف شد. در میان علوم دوره اسلامی ، علم الجواهر از فروع علوم طبیعی ، و در کنار علم المعادن که به بررسی فلزات می پرداخت ، به بررسی جواهر اختصاص داشت .
تقسیمات معرفت جواهر
در قرن چهارم ، شعیابن فریغون معرفت جواهر را در دو بخش جواهر سُفلی و جواهر عُلوی ، یکی از فروع فلسفه طبیعی دانسته و آن ها را در کنار دانش پزشکی آورده است . طاشکوپری زاده نیز علم الجواهر را به دو بخش تقسیم نموده است : شناسایی جواهر معدنی زمینی چون الماس و یاقوت ، و جواهر دریایی چون مرجان و مروارید . به نوشته قلقشندی در قرن نهم ، منشیان به حداقلی از آگاهی در باره نفیس ترین سنگها احتیاج داشتند تا بتواند آن ها را از یکدیگر تمیز دهند. او بهترین کتاب در این زمینه را کتاب تیفاشی دانسته است .
اشتراک جواهرنامه ها با آثار پزشکی
...