[ویکی فقه] جمع قرآن کریم. این مقاله را این پرسش آغاز می کنیم، آیا قرآن در زمان پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله وسلّم جمع آوری شده است یا پس از درگذشت وی؟. هر گاه در زمان خود پیامبر گردآوری شده است پس اینکه گفته شده عثمان قرآن را جمع آوری نموده مقصود از آن چیست؟!
طبق گفته گروهی از محققان اسلامی (سید مرتضی (متوفای سال ۴۳۶)؛ طبرسی (متوفای سال ۵۴۸) و بلاغی (متوفای سال ۱۳۵۱) قرآن در زمان خود پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم جمع شده است علاوه بر شواهد تاریخی که از نظر خوانندگان خواهد گذشت گفتار خود آن حضرت است که سوره حمد را «فاتحة الکتاب» نامیده و فرمود: «لا صلاة الا بفاتحة الکتاب» نماز بدون فاتحة الکتاب صحیح نیست «فاتحة الکتاب» به معنی سرآغاز کتاب است. از این جا معلوم می شود که قرآن در زمان پیامبر گردآوری شده بود و سرآغازی داشت که همان سوره «حمد» می باشد.
شواهد تاریخی بر گرد آوری قرآن در زمان پیامبر
اگر قرآن یک مشت سوره و آیه های پراکنده بود، لفظ «فاتحة الکتاب» معنای روشنی نمی داشت. شواهد تاریخی، بر گردآوری قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم ما، شواهد و قرائنی را که بر جمع قرآن در زمان پیامبر گواهی می دهند، در اینجا می آوریم. و سپس آنها را با روایاتی که می گوید قرآن پس از پیامبر جمع شده، می سنجیم، و سیمای حقیقت را از این طریق ارائه می کنیم.۱ـ طبرانی و ابن عساکر از شعبی نقل کرده اند که: در زمان پیامبر شش نفر از انصار، قرآن را جمع نمودند. این شش نفر عبارتند از: ابی بن کعب، زید بن ثابت، معاذ بن جبل، ابودرداء، سعد بن عبید، و ابو زید. و نیز نقل می کنند که «مجمع بن جاریه» قرآن را جمع کرد، جز دو سوره از سوره های آن را.۲ـ قتاده می گوید: از «انس بن مالک» پرسیدم: چه کسی در عهد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم قرآن را جمع کرد؟ گفت: چهار نفر که همه از انصار بودند: ابی بن کعب، معاذ بن حبل، زید بن ثابت، ابوزید.۳ـ مسروق نقل می کند: عبداللَّه بن عمر می گوید: من عبداللَّه بن مسعود را دوست می دارم، زیرا از پیامبر شنیدم که می فرمود: قرآن را از چهار نفر بیاموزید: عبداللَّه بن مسعود، سالم، معاذ، ابی بن کعب.۴ـ نسائی از عبدالله بن عمر نقل می کند که او گفت: قرآن را جمع کردم و هر شب یک بار آن را می خواندم. خبر به پیامبر رسید. به من فرمود: ماهی یک بار آن را بخوان...۵ـ از عثمان نقل شده که هر وقت آیه ای نازل می شد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نویسندگان وحی را می خواست و می فرمود: این آیه را در سوره ای در کنار آیات معینی قرار دهید. ۶ـ ابوعبداللَّه زنجانی مؤلف تاریخ القرآن می نویسد: در عصر پیامبر، بعضی از صحابه تمام و بعضی قسمتی از قرآن را جمع آوری کرده بودند. و گروهی که همه را جمع آوری نکرده بودند، پس از پیامبر آن را تکمیل کردند.۷ـ محمد بن اسحاق در فهرست یادآور شده است که جامعان قرآن در عهد پیامبر عبارتند از: علی بن ابی طالب، سعد بن عبید، ابودرداء، معاذ بن جبل، ابوزید، ثابت بن زید، ابی بن کعب، عبید بن معاویه، و زید بن ثابت.۸ـ سیوطی در کتاب «الاتقان» از محمد بن کعب «قُرظی» نقل می کند که این پنج نفر قرآن را جمع آوری کرده بودند: معاذ بن جبل، عبادة بن صامت، ابی بن کعب، ابودرداء و ابو ایوب انصاری.۹ـ مؤلف «تاریخ القرآن» از «ابن سیرین» نقل کرده است که جامعان قرآن چهار نفرند: معاذ، ابی، ابوزید، یا ابودرداء، یا عثمان، یا او و تمیم داری.۱۰ـ خوارزمی در کتاب «مناقب» از علی بن رباح نقل نموده که در عصر پیامبر «علی بن ابی طالب علیه السّلام» و «ابن کعب» قرآن را جمع نمودند.۱۱ـ در روایات ابوبکر حضرمی از امام صادق علیه السّلام آمده است که پیامبر به علی علیه السّلام فرمود:«ان القرآن خلف فراشی فی الصحف و الحریر و القراطیس، فخذوه و لا تضیّعوه کما ضیّعت الیهود التوراه». «قرآن در پشت بستر من است و در کاغذها و پارچه های حریر نوشته شده است. همگی آن را محترم بشمارید، و بسان یهود که تورات را ضایع کردند، قرآن را ضایع نکنید».علی علیه السّلام رفت و آن را در پارچه زردی جمع آوری نمود و بر آن مهر نهاد.۱۲ـ احادیث ثقلین گواه بر جمع آوری قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم : اگر اخبار ثقلین را به آنچه گفتیم اضافه کنیم، دیگر جای هیچ تردیدی باقی نمی ماند که قرآن در عصر پیامبر جمع آوری شده بود، زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به مسلمانان فرمود:«انی تارک فیکم الثقلین: کتاب اللَّه و عترتی. ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا، و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض».این حدیث به روشنی ثابت می کند که قرآن در زمان پیامبر جمع آوری شده بوده است. و اگر کسی بگوید معنی احادیثی که می گویند: قرآن در زمان پیامبر جمع شده، این است که در سینه ها جمع شده است، به طور مسلم سخن بسیار نادرستی گفته است. اگر این حدیث از کتابت منظم قرآن در عهد پیامبر گواهی ندهد، لااقل گواه بر آن است که قرآن از نظر سور و آیات هر سوره در زمان پیامبر تنظیم شده بود، هر چند مجموع آن روی کاغذ نیامده بود.
تعارض احادیث جمع آوری، با نصّ قرآن
در این جا یک سؤال باقی است و آن اینکه اگر واقعاً قرآن در زمان خود پیامبر جمع آوری شده است، پس مفاد روایاتی که می گوید قرآن در زمان خلفاء جمع آوری شده، چیست؟پاسخ: روایاتی که می گوید قرآن پس از پیامبر جمع آوری شده، با خود قرآن معارض است، زیرا بسیاری از آیات قرآن دلالت دارند که سوره های قرآن در خارج مشخص، و بین مردم حتی مشرکان منتشر بوده است. آنجا که قرآن بر مشرکان و کفار با آن ها تحدی می نمود و می گفت اگر فکر می کنید که قرآن از جانب خدا نیست، مانند آن یا ده سوره از سوره های آن را بیاورید. معنی این سخن آن است که سوره های قرآن در اختیار همه بوده است.علاوه بر اینها در قرآن و حدیث ثقلین، بر قرآن نام «کتاب» نهاده شده، اگر اجزای آن پراکنده بود، کتاب به طور حقیقی بر آن گفته نمی شد، و مجاز هم بدون قرینه بی معنی خواهد بود.
سازگاری احادیث جمع آوری، با حکم عقل
...
طبق گفته گروهی از محققان اسلامی (سید مرتضی (متوفای سال ۴۳۶)؛ طبرسی (متوفای سال ۵۴۸) و بلاغی (متوفای سال ۱۳۵۱) قرآن در زمان خود پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم جمع شده است علاوه بر شواهد تاریخی که از نظر خوانندگان خواهد گذشت گفتار خود آن حضرت است که سوره حمد را «فاتحة الکتاب» نامیده و فرمود: «لا صلاة الا بفاتحة الکتاب» نماز بدون فاتحة الکتاب صحیح نیست «فاتحة الکتاب» به معنی سرآغاز کتاب است. از این جا معلوم می شود که قرآن در زمان پیامبر گردآوری شده بود و سرآغازی داشت که همان سوره «حمد» می باشد.
شواهد تاریخی بر گرد آوری قرآن در زمان پیامبر
اگر قرآن یک مشت سوره و آیه های پراکنده بود، لفظ «فاتحة الکتاب» معنای روشنی نمی داشت. شواهد تاریخی، بر گردآوری قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم ما، شواهد و قرائنی را که بر جمع قرآن در زمان پیامبر گواهی می دهند، در اینجا می آوریم. و سپس آنها را با روایاتی که می گوید قرآن پس از پیامبر جمع شده، می سنجیم، و سیمای حقیقت را از این طریق ارائه می کنیم.۱ـ طبرانی و ابن عساکر از شعبی نقل کرده اند که: در زمان پیامبر شش نفر از انصار، قرآن را جمع نمودند. این شش نفر عبارتند از: ابی بن کعب، زید بن ثابت، معاذ بن جبل، ابودرداء، سعد بن عبید، و ابو زید. و نیز نقل می کنند که «مجمع بن جاریه» قرآن را جمع کرد، جز دو سوره از سوره های آن را.۲ـ قتاده می گوید: از «انس بن مالک» پرسیدم: چه کسی در عهد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم قرآن را جمع کرد؟ گفت: چهار نفر که همه از انصار بودند: ابی بن کعب، معاذ بن حبل، زید بن ثابت، ابوزید.۳ـ مسروق نقل می کند: عبداللَّه بن عمر می گوید: من عبداللَّه بن مسعود را دوست می دارم، زیرا از پیامبر شنیدم که می فرمود: قرآن را از چهار نفر بیاموزید: عبداللَّه بن مسعود، سالم، معاذ، ابی بن کعب.۴ـ نسائی از عبدالله بن عمر نقل می کند که او گفت: قرآن را جمع کردم و هر شب یک بار آن را می خواندم. خبر به پیامبر رسید. به من فرمود: ماهی یک بار آن را بخوان...۵ـ از عثمان نقل شده که هر وقت آیه ای نازل می شد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نویسندگان وحی را می خواست و می فرمود: این آیه را در سوره ای در کنار آیات معینی قرار دهید. ۶ـ ابوعبداللَّه زنجانی مؤلف تاریخ القرآن می نویسد: در عصر پیامبر، بعضی از صحابه تمام و بعضی قسمتی از قرآن را جمع آوری کرده بودند. و گروهی که همه را جمع آوری نکرده بودند، پس از پیامبر آن را تکمیل کردند.۷ـ محمد بن اسحاق در فهرست یادآور شده است که جامعان قرآن در عهد پیامبر عبارتند از: علی بن ابی طالب، سعد بن عبید، ابودرداء، معاذ بن جبل، ابوزید، ثابت بن زید، ابی بن کعب، عبید بن معاویه، و زید بن ثابت.۸ـ سیوطی در کتاب «الاتقان» از محمد بن کعب «قُرظی» نقل می کند که این پنج نفر قرآن را جمع آوری کرده بودند: معاذ بن جبل، عبادة بن صامت، ابی بن کعب، ابودرداء و ابو ایوب انصاری.۹ـ مؤلف «تاریخ القرآن» از «ابن سیرین» نقل کرده است که جامعان قرآن چهار نفرند: معاذ، ابی، ابوزید، یا ابودرداء، یا عثمان، یا او و تمیم داری.۱۰ـ خوارزمی در کتاب «مناقب» از علی بن رباح نقل نموده که در عصر پیامبر «علی بن ابی طالب علیه السّلام» و «ابن کعب» قرآن را جمع نمودند.۱۱ـ در روایات ابوبکر حضرمی از امام صادق علیه السّلام آمده است که پیامبر به علی علیه السّلام فرمود:«ان القرآن خلف فراشی فی الصحف و الحریر و القراطیس، فخذوه و لا تضیّعوه کما ضیّعت الیهود التوراه». «قرآن در پشت بستر من است و در کاغذها و پارچه های حریر نوشته شده است. همگی آن را محترم بشمارید، و بسان یهود که تورات را ضایع کردند، قرآن را ضایع نکنید».علی علیه السّلام رفت و آن را در پارچه زردی جمع آوری نمود و بر آن مهر نهاد.۱۲ـ احادیث ثقلین گواه بر جمع آوری قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم : اگر اخبار ثقلین را به آنچه گفتیم اضافه کنیم، دیگر جای هیچ تردیدی باقی نمی ماند که قرآن در عصر پیامبر جمع آوری شده بود، زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به مسلمانان فرمود:«انی تارک فیکم الثقلین: کتاب اللَّه و عترتی. ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا، و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض».این حدیث به روشنی ثابت می کند که قرآن در زمان پیامبر جمع آوری شده بوده است. و اگر کسی بگوید معنی احادیثی که می گویند: قرآن در زمان پیامبر جمع شده، این است که در سینه ها جمع شده است، به طور مسلم سخن بسیار نادرستی گفته است. اگر این حدیث از کتابت منظم قرآن در عهد پیامبر گواهی ندهد، لااقل گواه بر آن است که قرآن از نظر سور و آیات هر سوره در زمان پیامبر تنظیم شده بود، هر چند مجموع آن روی کاغذ نیامده بود.
تعارض احادیث جمع آوری، با نصّ قرآن
در این جا یک سؤال باقی است و آن اینکه اگر واقعاً قرآن در زمان خود پیامبر جمع آوری شده است، پس مفاد روایاتی که می گوید قرآن در زمان خلفاء جمع آوری شده، چیست؟پاسخ: روایاتی که می گوید قرآن پس از پیامبر جمع آوری شده، با خود قرآن معارض است، زیرا بسیاری از آیات قرآن دلالت دارند که سوره های قرآن در خارج مشخص، و بین مردم حتی مشرکان منتشر بوده است. آنجا که قرآن بر مشرکان و کفار با آن ها تحدی می نمود و می گفت اگر فکر می کنید که قرآن از جانب خدا نیست، مانند آن یا ده سوره از سوره های آن را بیاورید. معنی این سخن آن است که سوره های قرآن در اختیار همه بوده است.علاوه بر اینها در قرآن و حدیث ثقلین، بر قرآن نام «کتاب» نهاده شده، اگر اجزای آن پراکنده بود، کتاب به طور حقیقی بر آن گفته نمی شد، و مجاز هم بدون قرینه بی معنی خواهد بود.
سازگاری احادیث جمع آوری، با حکم عقل
...
wikifeqh: جمع_قرآن_کریم