جمع قران در قران

[ویکی فقه] جمع قرآن در قرآن. جمع قرآن به گردآوری و نگارش آیات و سوره های قرآن اطلاق می شود.
جمع در لغت یعنی گردآوردن قطعات پراکنده و افزودن چیزی بر چیزی و جمع قرآن در اصطلاح علوم قرآنی دارای دو معنا است: ۱. حفظ کردن، به خاطر سپردن و از بر کردن. برخی جمع در آیه شریفه «اِنَّ عَلَینا جَمعَهُ وقُرءانَه» را به این معنا دانسته و بر اساس این معنا حفّاظ قرآن را «جمّاع القرآن» نامیده اند. (حفظ قرآن) ۲. نگارش قرآن که به چند صورت بوده است: ا. نگارش قرآن به صورت پراکنده و بدون رعایت نظم و ترتیب بین آیات و سوره های آن؛ ب. نگارش قرآن با رعایت نظم و ترتیب بین آیاتِ سوره ها؛ ج. نگارش قرآن بامراعات ترتیب بین آیات و سوره های آن. مقصود از جمع در این مقاله نگارش قرآن بر یکی از سه وجه اخیر است.
پیشینه
سابقه جمع قرآن را باید در روایات فراوان و متناقضی جست و جو کرد که در این خصوص وارد شده اند. شاید ابن سعد (م. ۲۳۰ ق.) را بتوان از نخستین کسانی دانست که روایات جمع قرآن را در بابی با عنوان «ذکر من جمع القرآن علی عهد رسول اللّه» آورده است. سپس بخاری (م. ۲۵۶ ق.) در کتاب صحیح افزون بر اینکه در باب های مختلف به مناسبت، روایات آن را یادآوری کرده، شماری از این روایات را در بابی با عنوان «جمع القرآن» گرد آورده است. طبری (م. ۳۱۰ ق.) در مقدمه تفسیرش بعد از نقل روایات، جمع قرآن را کار عثمان می داند. باقلانی (م. ۴۰۳ ق.) از نخستین کسانی است که مباحث جمع قرآن را در کتاب الانتصار للقرآن مطرح کرده و به طور مبسوط به نقد و بررسی ادله موافقان و مخالفان توقیفی بودن جمع قرآن پرداخته است و بارها بر جمع قرآن در زمان ابوبکر و اجتهادی بودن ترتیب سوره ها تاکید می کند. ابن عطیه (م. ۵۴۶ ق.) نیز در المحررالوجیز بر این باور است که قرآن در زمان ابوبکر در حالی که سوره های آن مرتب نشده بود گردآوری شد و در زمان عثمان با معیار قرار دادن صحیفه هایی که ابوبکر جمع آوری کرده بود آن را با چینش کنونی جمع کردند؛ ولی وی در نهایت با شاهد گرفتن روایات، ترتیب بخشی از سوره ها را مربوط به زمان پیامبر می داند. طبرسی (م. ۵۴۸ ق.) به تبع سید مرتضی ترتیب سوره ها را از پیامبر می داند. قرطبی (م. ۶۷۱ ق.) نیز دیدگاه های مختلف را به تفصیل گزارش کرده است ؛ همچنین نیشابوری (م. ۷۲۸ ق.) ابوبکر را نخستین جامع قرآن و کار عثمان را جمع مردم بر یک مصحف و قرائت دانسته است؛ اما با وجود این، مدعی است ترتیب سوره ها توقیفی و به امر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بوده است. آلوسی (م. ۱۲۷۰ ق.)؛ ابن عاشور (م. ۱۳۹۳ق.)؛ دروزه، آیت اللّه خوئی و برخی دیگر از مفسران نیز در مقدمه تفسیرشان به تفصیل به مباحث جمع قرآن پرداخته اند. به گفته محمود ابوریّه کتاب اخیر (البیان) به تنهایی در بیان جمع قرآن کافی است و مؤلف آن ضمن بررسی همه جوانب مسئله به تفصیل به جزییات آن پرداخته و مطالعه آن بر هر مسلمانی لازم است ؛ همچنین کتاب هایی که با عنوان المصاحف تدوین شده اند به مباحث مربوط به جمع قرآن پرداخته اند؛ مانند المصاحف سجستانی (م. ۳۱۶ ق.) و المقنع فی رسم مصاحف الامصار.
کتاب های مستقل در تاریخ جمع قرآن
جمعی از معاصران نیز کتاب هایی مستقل در این باره نگاشته اند؛ مانند: ۱. تاریخ جمع قرآن کریم از سید محمدرضا جلالی نائینی ؛ ۲. جمع القرآن دراسة تحلیلیة لمرویاته از اکرم عبد خلیفه دیلمی؛ ۳. تدوین القرآن از علی کورانی؛ ۴. کاوشی در تاریخ جمع قرآن اثر سید محمد علی ایازی؛ ۵. متی جُمع القرآن از سید محمد شیرازی؛ ۶. الکلمات الحسان فی الحروف السبعة و جمع القرآن نگاشته محمد المطیعی...؛ ۷. کتابة القرآن فی العهد المکی از عبدالرحمن عمر اسبینداری؛ ۸. فصول فی تاریخ القرآن اثر محمود محمدالخیطور. فصل اول این کتاب به مباحث جمع قرآن پرداخته است.۹. الوحی من التنزیل الی التدوین از حمادی المسعودی؛ ۱۰. تدوین القرآن المجید از محمد عزه دروزه؛ ۱۱. پژوهشی در مصحف امام علی علیه السّلام اثر جعفر نکونام.
پایان نامه های تألیف شده در تاریخ جمع قرآن
...