[ویکی فقه] جلال الدین السیوطی عصره و حیاته و آثاره و جهوده فی الدرس اللغوی (کتاب). «جلال الدین السیوطی، عصره و حیاته و آثاره و جهوده فی الدرس اللغوی» نوشته دکتر طاهر سلیمان حموده، استاد علوم لغوی دانشگاه اسکندریه و نیز دانشگاه ملک سعود ریاض است که به زبان عربی نگاشته شده است.
این کتاب به بررسی زندگانی علمی و نیز حیات سیاسی و اجتماعی سیوطی می پردازد. جلال الدین سیوطی دانشمندی جامع الاطراف است که در بسیاری از شاخه های علم تبحر دارد. به گفته خودش وی نسبت به هفت علم تفسیر، حدیث، فقه، نحو، معانی، بدیع و بیان آگاهی کامل دارد. نویسنده در این کتاب به بررسی عصری که سیوطی در آن می زیسته و نیز بررسی حیات علمی و اجتماعی و سیاسی وی و در پایان معرفی آثاری که از وی به جای مانده است می پردازد. بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران سیوطی با مرور وقایع مهمی که جامعه اسلامی آن روز را تکان داد، معرفی حاکمانی که در زمان وی بر سند حکومت تکیه زدند و روابطی که سیوطی با آنها داشت، طبقات اجتماعی آن عصر و معرفی ویژگی های اجتماعی که جامعه قاهره را از سایر جوامع متمایز می ساخت و... صورت می گیرد. حیات فرهنگی و علمی سیوطی با بررسی ویژگی آثاری که در عصر وی تولید می شد و عرفی که در فراگیری، تدریس و تالیف دانشها در آن دوران مورد پیروی بوده تولد و رشد سیوطی و مراحل تحصیل وی و معرفی مهمترین اساتیدی که وی از آنان بهره جست و نیز بیان ویژگی های اخلاقی و شخصیتی وی و... انجام می پذیرد. معرفی دانشهایی که بیشترین تاثیر را بر سیوطی گذارده، اهتمام وی به شعر و در نتیجه تهیه منظومه های علمی در موضوعات مختلف و در نهایت معرفی آثاری چند از سیوطی، مطالبی است که در باب اول کتاب بدانها پرداخته شده است. باب دوم کتاب به بیان تلاشهای سیوطی در زمینه فقه اللغة اختصاص یافته و آثاری که از وی در زمینه لغت و علم نحو به جای مانده معرفی شده است. مراد نویسنده از فقه اللغة، مباحث لغوی به معنای عام آن می باشد. برخی از آثار لغوی سیوطی که در این باب به معرفی آنها پرداخته می شود عبارتند از: المهذب فیما ورد فی القرآن من العرب، رسالة فی اصول الکلمات، التبری من معرة المعری، التهذیب فی اسماء الذیب، الریاض الانیقة فی شرح اسماء خیر الخلیقة. در این قسمت همچنین به معرفی اصول و قواعدی که سیوطی برای نقد و ارزیابی روایات لغوی بنا نهاده است اشاره می شود. این نقدها به دو دسته نقدهای خارج متن و نقدهای داخل متن تقسیم می شود. در آخرین فصل که به علم نحو اختصاص دارد آثار نحوی سیوطی نظیر: الاشباه و النظائر، الاقتراح، الفریدة، شرح الفیه ابن مالک، شرح شواهد المغنی، الموشح فی علم النحو و... معرفی و مذهب وی در نحو بیان می شود.
ساختار کتاب
کتاب دارای یک مقدمه است که در آن به اختصار سیر مباحث مطرح شده در کتاب بیان می شود. محتوای کتاب طی ۲ باب ذیل که هرکدام دارای فصول است، بیان شده است:
← الباب الاول
کتاب رساله دکترای دکتر طاهر سلیمان حموده، استاد دانشگاه اسکندریه و نیز دانشگاه ملک سعود ریاض است. این کتاب در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۴۳۶ صفحه نخستین بار در سال ۱۴۱۰ هجری- ۱۹۸۹ میلادی از سوی «المکتب الاسلامی» بیروت منتشر شده است.
این کتاب به بررسی زندگانی علمی و نیز حیات سیاسی و اجتماعی سیوطی می پردازد. جلال الدین سیوطی دانشمندی جامع الاطراف است که در بسیاری از شاخه های علم تبحر دارد. به گفته خودش وی نسبت به هفت علم تفسیر، حدیث، فقه، نحو، معانی، بدیع و بیان آگاهی کامل دارد. نویسنده در این کتاب به بررسی عصری که سیوطی در آن می زیسته و نیز بررسی حیات علمی و اجتماعی و سیاسی وی و در پایان معرفی آثاری که از وی به جای مانده است می پردازد. بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران سیوطی با مرور وقایع مهمی که جامعه اسلامی آن روز را تکان داد، معرفی حاکمانی که در زمان وی بر سند حکومت تکیه زدند و روابطی که سیوطی با آنها داشت، طبقات اجتماعی آن عصر و معرفی ویژگی های اجتماعی که جامعه قاهره را از سایر جوامع متمایز می ساخت و... صورت می گیرد. حیات فرهنگی و علمی سیوطی با بررسی ویژگی آثاری که در عصر وی تولید می شد و عرفی که در فراگیری، تدریس و تالیف دانشها در آن دوران مورد پیروی بوده تولد و رشد سیوطی و مراحل تحصیل وی و معرفی مهمترین اساتیدی که وی از آنان بهره جست و نیز بیان ویژگی های اخلاقی و شخصیتی وی و... انجام می پذیرد. معرفی دانشهایی که بیشترین تاثیر را بر سیوطی گذارده، اهتمام وی به شعر و در نتیجه تهیه منظومه های علمی در موضوعات مختلف و در نهایت معرفی آثاری چند از سیوطی، مطالبی است که در باب اول کتاب بدانها پرداخته شده است. باب دوم کتاب به بیان تلاشهای سیوطی در زمینه فقه اللغة اختصاص یافته و آثاری که از وی در زمینه لغت و علم نحو به جای مانده معرفی شده است. مراد نویسنده از فقه اللغة، مباحث لغوی به معنای عام آن می باشد. برخی از آثار لغوی سیوطی که در این باب به معرفی آنها پرداخته می شود عبارتند از: المهذب فیما ورد فی القرآن من العرب، رسالة فی اصول الکلمات، التبری من معرة المعری، التهذیب فی اسماء الذیب، الریاض الانیقة فی شرح اسماء خیر الخلیقة. در این قسمت همچنین به معرفی اصول و قواعدی که سیوطی برای نقد و ارزیابی روایات لغوی بنا نهاده است اشاره می شود. این نقدها به دو دسته نقدهای خارج متن و نقدهای داخل متن تقسیم می شود. در آخرین فصل که به علم نحو اختصاص دارد آثار نحوی سیوطی نظیر: الاشباه و النظائر، الاقتراح، الفریدة، شرح الفیه ابن مالک، شرح شواهد المغنی، الموشح فی علم النحو و... معرفی و مذهب وی در نحو بیان می شود.
ساختار کتاب
کتاب دارای یک مقدمه است که در آن به اختصار سیر مباحث مطرح شده در کتاب بیان می شود. محتوای کتاب طی ۲ باب ذیل که هرکدام دارای فصول است، بیان شده است:
← الباب الاول
کتاب رساله دکترای دکتر طاهر سلیمان حموده، استاد دانشگاه اسکندریه و نیز دانشگاه ملک سعود ریاض است. این کتاب در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۴۳۶ صفحه نخستین بار در سال ۱۴۱۰ هجری- ۱۹۸۹ میلادی از سوی «المکتب الاسلامی» بیروت منتشر شده است.