جرم شناسی

[ویکی فقه] جرم شناسی، شاخه ای از علوم جنایی که با روش علمی و عینی به تحلیل علل و عوامل زیستی، روانی و اجتماعیِ پیدایش جرم، به هدفِ پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح و درمان بزهکاران، می پردازد.
جوامع انسانی همواره با مخالفت با قانون و هنجارشکنیِ اجتماعی روبه رو بوده اند. استمرار وقوع جرائم، به رغم اتخاذ تدابیر تنبیهی در برابر بزهکاران، از دیرباز اندیشمندان، فیلسوفان و مصلحان اجتماعی را بر آن داشته تا درباره ماهیت و علت ارتکاب جرم و چگونگی مقابله با آن راه حل هایی ارائه دهند.
ولی مطالعه علمیِ جرم، به عنوان پدیده فردی ـ اجتماعی، ره آورد تمدن جدید است. در ادوار پیشین، به مجازات مجرم بیش از علل جرم اهمیت داده می شد. علت ارتکاب بِزِه را اموری چون تقدیر، ح لول ارواح خبیث، جهل و فقر و ثروت می دانستند و رفتار با بزهکاران غالباً با شدت و خشونت همراه بود.

زمان پیدایش جرم شناسی
از نیمه های قرن یازدهم/ هفدهم با رونق علوم چهره شناسی، جمجمه شناسی و مطالعات انسان شناسی، تحقیقات علمی درباره علل ارتکاب جرم آغاز شد؛ از جمله درباره رابطه چهره با ویژگی های افراد، رابطه بیماری های روانی با جرم و تأثیر محیط جغرافیایی و وراثت بر وقوع جرم.
در سده دوازدهم/ هجدهم در اروپا، در پی اعتراض فیلسوفان و اصلاح گران اجتماعی به شدتِ مجازات ها و خودکامگی نظام کیفری، مکاتب گوناگونی در حقوق جزا پدید آمد. در سده سیزدهم/ نوزدهم پیشرفت دانش بشری امکانات جدیدی برای بررسی ماهیت و علت وقوع جرم فراهم کرد. در اواخر همین قرن در ایتالیا سزار لمبروزو ( پزشک، متوفی ۱۹۰۹/۱۳۲۷)، رافائل گاروفالو ( قاضی، متوفی ۱۹۱۴/۱۳۳۲) و انریکوفرّی ( حقوق دان و جامعه شناس، متوفی ۱۹۲۹/ ۱۳۰۸ش)، با تأثیرپذیری از داده های علمی جدید، مکتب تحققیِ حقوق جزا را بنیان نهادند.

اصول کلی جرم شناسی
اصول کلی این مکتب ــ که در حقوق کیفری تأثیر بسیاری گذاشت ــ عبارت بود از :
نفی آزادی اراده انسان در فرایند ارتکاب جرم؛ یعنی ارتکاب یافتن جرم با تأثیرپذیری مجرم از علل و عوامل جُرم زای درونی شامل نقص بدنی، روانی و زیستی و عوامل جرم زای بیرونی چون محیط های اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی، بدون اختیار داشتن او.
۲) انکار مسئولیت اخلاقی مجرم و پذیرش مسئولیت اجتماعی او.
۳) ناعادلانه و غیرمفید بودن مجازات ها و پیشنهاد جایگزینیِ «اقدامات یا تدابیر تأمینی» برای اصلاح مجرمانی که «حالت خطرناک» دارند.
۴) لزوم طبقه بندی بزهکاران، برای هماهنگ نمودن اقدامات تأمینی با شخصیت هریک از آنها، و نیز لزوم تحقیق در علل جرم با هدف کاهش ارتکاب آن. درواقع، رویکرد اصلی این مکتب، توجه به مجرم بود.

موضوع جرم شناسی
...

جرم شناسی شاخه ای از علوم اجتماعی است که در آن، طبیعت، وسعت، علت و کنترل رفتار مجرمانه در فرد و جامعه، نهادهای کنترل کننده و سازمان های اصلاح کننده مورد بحث قرار می گیرند. [ ۱]
جرم شناسی مانند حقوق جزا به دو بخش عمده تقسیم می شود:
• جرم شناسی عمومی که به صورت کلی رفتار جنایی و ماهیت عمل ارتکابی را بررسی می کند.
• جرم شناسی اختصاصی که به بررسی اعمال جنایی خاص می پردازد. [ ۲]