[ویکی فقه] جبله (شهر). جَبَلَه، شهر و بندری در مغرب سوریه در محافظه (استان)
لاذقیه می باشد.
این شهر در دشت ساحلی جبله در حدود سی کیلومتری جنوب بندر لاذقیه در کنار دریای مدیترانه واقع است. رشته کوه جبل النُصَیریّه (الانصاریه/ الناصریه؛ مرتفع ترین قله: ح ۳۸۵، ۱ متر) با جهت شمالی ـ جنوبی، پیوند دشت و شهر جبله را با قسمتهای مرکزی سوریه قطع می کند. رودهای نهرالصنوبر در شمال و نهرالبُرغُل در جنوب و چند
رود کوچک دیگر (همه با جهت شرقی ـ غربی) اراضی دشت جبله را آبیاری می کنند. شهر جبله از نظر اقلیمی معتدل است. آب و هوا و بادهای مدیترانه ای (با بارش فراوان در زمستان) بر جبله تأثیر می گذارند. میانگین دمای سالانة شهر ْ۱۹ (ْ۱۲ در زمستانها و ْ۲۶ در تابستانها) است. در دشت جبله، زراعت و باغداری رونق دارد و شغل اصلی ساکنان به شمار می آید. از مهم ترین محصولات
کشاورزی آن می توان گندم، جو، حبوبات، پنبه، توتون، کنجد، مرکّبات، زیتون، زردآلو و انجیر را نام برد. همچنین بندر جبله در واردات و صادرات کالا و محصولات (مانند صادرات روغن زیتون، ابریشم و صابون) و نیز فعالیتهای صنعتی کوچک، مانند کنسروسازی و گندم کوبی فعال است. شهر جبله علاوه بر ارتباطات دریایی، از راه ساحلی با شهرهای شمالی و جنوبی سوریه مرتبط است؛ به طوری که از طریق لاذِقیه و جسرالشُغر/ جِسرالشُغور با شهر
حلب و شهرهای شمالی سوریه و از طریق
بانیاس (در فاصلة حدود ۲۰ کیلومتری در جنوب) و طَرسوس با شهرهای حِمْص (در فاصلة حدود ۱۷۵ کیلومتری در جنوب شرقی) و
دمشق (پایتخت سوریه) مرتبط می شود.
جمعیت شهر طبق آمار ۱۳۸۴ ش/ ۲۰۰۵، ۳۰۹، ۵۲ تن است (فرهنگ جغرافیائی جهان، ذیل "Jablah").
پیشینه
از اوضاع شهر جبله در قبل از اسلام اطلاع چندانی در دست نیست. این شهر در زمان فینیقیها از بنادر مهم تجاری بوده است. همچنین بنا بر قول بلاذری و ابن اثیر، قبل از دورة اسلامی، گروههای مذهبی از رومیها در شهر جبله ساکن بودند و قلعه ای در آن جا داشتند. شهر جبله در سده های نخستین
اسلامی و حتی تا سدة هفتم، به دلیل موقعیت سرحدی (تقریباً در میان سرزمینهای اسلامی و مسیحی) و فعالیتهای تجاری و ارتباطات دریایی، با منازعات متعددی روبه رو بوده است.عُبادة بن صامت، فرمانده مسلمانان، شهر جبله را در سال ۱۷ (به دستور ابوعبیدة بن جراح) فتح کرد. به نوشته واقدی (۱۳۰ـ ۲۰۷) در فتوح الشام و بلاذری در فتوح البلدان، این شهر به صلح گشوده شد. طبق مطالب ابن اثیر، با فتح لاذقیه در سال ۱۵، اهالی رومی جبله آن جا را ترک کردند. به دنبال آن، پس از فتح جبله و ویرانی شهر بَلْدَه (در دو فرسخی جبله) و نیز ترک اهالی بلده، معاویة بن ابی سفیان (متوفی ۶۰) در بیرون از حصار شهر قلعة دیگری در دشت جبله بنا کرد و با قراردادن نظامیان در آن جا جبله را مستحکم ساخت. همچنین، معاویه خارج از حصار شهرِ دورة رومیها دیواری دور شهر احداث کرد. اگرچه حدود جُندِ (تقریباً منطبق با استان) حِمْص در این زمان به درستی روشن نیست، شهر جبله جزو این جند به شمار می رفت.
زلزله جبله
با
وقوع زلزله ای سخت در ۲۴۵، شهر جبله آسیب فراوان دید و بسیاری از اهالی آن جا و لاذقیه کشته شدند. عده ای نیز به صحرای پیرامون پناه بردند. طبری و ابن اثیر با اشاره به این زلزله، از کشته شدن تعداد بسیار و کوچ عده ای از اهالی جبله خبر داده اند. مطالب ابن خرداذبه در حدود یک قرن بعد و جغرافی نویسان پس از او در قرن سوم، بیانگر بازسازی و رونق دوبارة شهر جبله است. ابن خرداذبه در ذکر سرزمینهای حمص، از کورة (تقریباً معادل استان) جبله در میان کوره های لاذقیه و بُلُنْیاس و نیز از شهر جبله یاد کرده است. در اواخر این قرن، ابن فقیه کورة جبله را در جندحمص و یعقوبی شهر جبله را یکی از چهار شهر اصلی ساحلی سوریه (در جند حمص) با سکنه ای از هَمْدانیها و اقوام قیس و ایاد ذکر کرده اند.در ۳۵۷، رومیها جبله را تصرف کردند. با این وصف در تقسیمات جغرافیایی قرن چهارم، جبله از شهرهای شمالی سوریه ذکر شده است. از جغرافی نویسان این قرن، قدامة بن جعفر و مقدسی شهر جبله را در جند
حمص ذکر کرده اند و ابن حوقل تنها در نقشة صورة الشام از آن یاد کرده است.در ۴۷۲، حسن صباح که از راه دریایی به جبله رفته بود، با رضایت قاضی جبله، مدتی در آن جا اقامت کرد و سپس به حلب رفت. در ۴۷۳، قاضی التَّنوخی معروف به ابن ضَلیعة، جبله را از قوای روم پس گرفت و در پی آن از قاضی جلال الدین بن عمار (حاکم طرابلس) خواست که رومیها را از جبله خارج کند. در ۴۹۴، ابومحمدعبیداللّه بن منصور، معروف به ابن صُلیحه (قاضی و حاکم جبله)، پس از شکست از رومیها، اموالش را به سلطان بَرکیارُق (حک: ۴۸۶ـ ۴۹۸) واگذار کرد و خود به دمشق رفت. در این زمان، شهر جبله به تاج الملوک بُوری، حاکم ترک تبار دمشق، واگذار شد اما به دنبال بدرفتاری تاج الملوک و مکاتبة اهالی شهر با حاکم طرابلس، حاکم طرابلس لشکری را به فرماندهی فخرالملک از بنوعمار به جبله فرستاد و با کمک اهالی، شهر را از حاکمیت تاج الملوک در آورد. فخرالملک که نگران تصرف جبله به دست صلیبیها بود، قلعة نظامی آن جا را بازسازی کرد. ظاهراً از این زمان تا ۵۰۲، شهر جبله غالباً تابع حکام طرابلس بود.در ۴۹۹، صلیبیها به فرماندهی صَنجیل با حمله به این منطقه، جبله را تصرف کردند، اما در محرم ۵۰۲، بنوعمار با لشکری به جبله رفتند و اهالی جبله به اطاعت آنان در آمدند. باز در همین سال، شهر جبله به دست صلیبیها افتاد. در این قرن، سمعانی (متوفی ۵۶۲) جبله را بلده ای از بلاد شام دانسته و از بزرگان آن جا یاد کرده است.
تصرف جبله توسط صلاح الدین ایوبی
...
