جاده بخور

[ویکی فقه] بُخور، جاده یکی از قدیمترین جاده های کاروانی در شبه جزیره عربستان است.
این جاده، از جنوب و مغرب شبه جزیره عربستان (از عمان) آغاز می شد، و از یمن (شهرهای عدن و قان) تا غزّه در کنار مدیترانه امتداد داشت.
جاده بخور به شَبْوَه (پایتخت حضرموت)، سپس تِمْنَع (پایتخت دولت قَتَبان)، و وادی خَریب و مآرِب (پایتخت سبا)، و سپس به قَرن'اوُو در سرزمین مَعین امتداد می یافت و از آن جا به نجران می رفت و همچنان در جهت شمال ادامه داشت.

بخور پیش از اسلام
نجران از مهمترین آبادیها و مراکز ارتباطی پیش از اسلام بود، زیرا در آن جاده های ممتد از جنوب به هم می پیوستند و جاده بازرگانی مهم شام از آن جا به جاده های عربستان جنوبی می پیوست.
جاده دیگری از نجران، از وادی دَواسر به یمامه و کرانه های جنوبی خلیج فارس و جاده عراق می پیوست.
بخورات از محصولات قسمت جنوبی عربستان است که در جنگلهای بخور منطقه (کندر و مُرّ و غیره) به دست می آمد.
ادویه معطر و حیوانات کمیاب و پرارزش، مانند طاووس و بوزینه، و نیز کالاهای دیگر از هند و آفریقا (سومالی) از راه دریا به جزیره اسکوترا و به عمان در جنوب شرقی عربستان وارد می شد، و از آن جا با کالاهای جنوب غربی عربستان، بویژه بخورات، به گرهه (الاحساء) و بابل و تَدْمُر و فلسطین و صور (پایتخت فنیقیان) حمل می شد.
از عمان (مَغان یا سُحار) و دیلمون (بحرین)، جاده دیگری به حضرموت و سواحل جنوبی یمن وجود داشت و از مغرب عربستان در مناطقی که مَعینیان و سباییان و دولتهای دیگر حکومت می کردند، می گذشت و سپس از مکه و احتمالاً از یثرب (مدینه) عبور می کرد تا بندر اَیْله (عقبه) و از آن جا به شبه جزیره سینا و مصر، یا به شهر غَزّه در کرانه دریای مدیترانه، می رسید و از آن جا به سوریه و فلسطین و فنیقیه و آسیای صغیر و دریای اژه (بحرالجزایر) و یونان ادامه می یافت.
ظاهراً در این جاده ها پس از ظهور اسلام نیز رفت و آمد می شد و آبادیهایی در طول این جاده ها به چشم می خورد.
جغرافیدانان مسلمان، فاصله آبادیها از بندرها و شهرهای جنوب عربستان تا شمال را با ماه و مرحله و میل ذکر کرده اند. عَدَن (محل ورود کالاها) تا مکه حدود یک ماه فاصله داشت، و از دو جاده به مکه می رفتند: یکی از ساحل دریا که دورتر بود، دیگری از جاده ای کوتاهتر که از صَنْعا (پایتخت یمن) و صَعْدَه و جُرَش و نجران و طایف می گذشت و به مکه می رسید.
به نوشته ابن رسته، فاصله مکه تا مدینه حدود ۲۶۶ میل، و به نوشته مقدسی یازده مرحله(هر مرحله حدود شش فرسنگ) بوده است. طول جاده دمشق تا مدینه را حدود بیست مرحله نوشته است.
مقدسی فاصله شام تا مدینه را، با تعیین اماکن میان جاده، حدود ۲۳ مرحله ضبط کرده است.
به نوشته حِتّی، سفر کاروانهای تجارتی از مَعین تا بندر ایله هفتاد روز طول می کشیده است.
پس از مدینه جاده خشکی به دَیْدان (یا العُلا) می رسید.
به نوشته العلا نام محلی از وادی القُری است که میان آن جا و شام قرار دارد.پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم هنگام رفتن به تبوک در آن جا فرود آمد و مسجدی بنا کرد.این محل که تقریباً در سه کیلومتری جنوب غربی دیدان قدیم ساخته شد، ابتدا قُرّح نام داشت، سپس به العلا تغییر نام داد.

جاده بخور-تیماء در تورات
جاده بازرگانی بخور پس از العلا به تَیْماء می رسد، که نامش در تورات آمده و در اسلام نیز شهرتی دارد.
این محل (یا ناحیه) عربستان جنوبی و حجاز و شام و عراق و مصر را به هم پیوند می داد.
پس از آن پترا (شهر سنگی) مرکز مهم حمل و نقل مال التجاره دولتهای میان آبادیها و شهرهای حَوْراء و ایله و غَزّه و بُصری ' و دمشق بود.
پترا از راه بیابان با ایران و سواحل خلیج فارس ارتباط داشت. جاده ای از پترا به غَزّه در ساحل دریای مدیترانه می رسید.

اهمیت تجاری غزه
...