تگین

[ویکی فقه] تِگین (یا تَکین)، لقب ترکی قدیمی به معنای شاهزاده می باشد.
در کهنترین ترکیِ شناخته شده، به صورت تگین آمده است. در اوایل پادشاهی ترکان، تگین به پسر یا نوه مشروع خاقان بزرگ اطلاق می شد. این معنا در سنگنبشته های اورخون مشهود است که یکی از آن ها را از آنِ کول تگین (معنای تحت اللفظی : «برادر جوانتر (از اِلتِرِش خاقان)، ولی عهد») دانسته اند .
اعتبار لقب
دورفر و کلاوسن حدس زده اند که واژه تگین از زبانی قدیمتر و غیرترکی به این زبان راه یافته است. به نوشته دورفر ، احتمالاً این واژه از زبان ناشناخته قوم یوان ـ یوان، که پس از هونها و پیش از پادشاهی ترکان می زیسته اند، آمده است. نخست در پادشاهی ترکان، شاهزادگان معمولاً مناصب عالی کشوری یا لشکری داشتند، اما بتدریج ضرورتِ داشتنِ تبارِ سلطنتی برای صاحبِ لقبِ تکین از بین رفت و این عنوان معرف منصب افراد شد و اعتبار آن به عنوان لقب کاهش یافت.
کاربرد این لقب
تگین به معنای شاهزاده در میان ترکان شرقی مثل اویغورها، فرمانروایان محلی فرغانه چون صوارتگین، و نیز قراخانیان/ ایلک خانیان باقی ماند؛ ازین رو، در میان نامهای فرمانروایان ایلک خانی می توان نامهایی مثل علی تگین و ارسلان تگین و طُغان تگین یافت. با وجود این، در سرزمینهای غربی تر از شأن این عنوان کاسته شد و می توانست به هر سردار ترک، حتی اگر پیش از آن برده بود ــ مثل سبکتگین مؤسس غزنویان ، و عمادالدوله ساوتگین، سردار و فرمانده پیشقراولان آلب ارسلان سلجوقی ــ اطلاق شود _ برای موارد دیگری که حتی در نام صاحب منصبان دون پایه، همچون آب دار و چوگان دار و جامه دار، پسوند تگین به کار رفته است _. ظاهراً لقب تگین تا زمان یورش مغولان کاربرد خود را از دست داده بوده و در میان مغولان تقریباً ناشناخته بوده است.

تَگین یا تِگین ( ترکی باستان: 𐱅𐰃𐰏𐰤, لاتین نویسی: Tegin یا Tigin در فارسی کلاسیک: تَکین ) ، لقبی ترکی است به معنی شاهزاده، که آن را به رشید، خوش قامت و بَهادُر ( قهرمان ) نیز معنی کرده اند. [ ۱]
تگین در آغاز یک عنوان بلندمرتبه بود که تنها به شاهزادگان خاندان خاقان ( خان بزرگ ) اختصاص داشت؛ همان گونه که سنگ نوشته های اورخون در اشاره به کول تگین از همین معنی تبعیت کرده اند. ولی به تدریج از اهمیت این لقب کاسته شد و ضرورت داشتن تبار شاهانه برای دریافتش نیز از میان رفت و در انتها به یک لقب معمولی ترکی و پسوند نام افراد تبدیل شد. [ ۲] چنان که در تاریخ بیهقی این لقب در اشاره به افراد متعددی از سرداران سپاه تا صاحب منصبان دون پایه درباری همچون آب دار، چوگان دار و جامه دار ذکر شده است. [ ۱]
آلپ تگین، بوری تگین، سبکتگین و انوشتکین از اشخاص شناخته شده در تاریخ ایران هستند که پسوند تگین در نام خود داشته اند.