تناقض موجهات

[ویکی فقه] تناقض موجهات یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و از اقسام تناقض قضایا است.
تناقض موجهات در حقیقت، تناقض میان دو قضیه موجهه است، به این گونه که دو قضیه موجهه علاوه بر اختلاف در کم و کیف، در جهت نیز اختلاف داشته باشند، زیرا اگر مختلف نباشند معنایش این است که باید در بعضی از موارد هر دو قضیه صادق و یا هر دو کاذب باشند؛ مثلاً هر گاه ماده واقعی در قضیه، «امکان» باشد، ولی هر دو به «ضرورت» مقید شود، هر دو کاذب می شوند؛ مثل آنکه گفته شود: «همه انسان ها بالضرورة کاتب هستند» که این قضیه کاذب است. نقیض این قضیه می شود: «بعضی انسان ها بالضرورة کاتب نیستند» که آن نیز کاذب است، زیرا نه سلب کتابت برای انسان ضرورت دارد و نه ایجابش؛ بنابراین هر دو قضیه کاذب می شوند، در حالی که در تناقض تنها یک قضیه کاذب است و باز در همان موردی که ماده قضیه امکان باشد، اگر هر دو قضیه را به امکان مقید کنیم، هر دو صادق اند؛ مثل: «همه انسان ها ممکن است نویسنده باشند» و «بعضی از مردم ممکن است نویسنده نباشند» که هر دو صادق اند. به طور کلی، نقیض هر یک از جهات، رفع همان جهت است؛ یعنی نقیض ضرورت مطلق، رفع ضرورت به طور اطلاق است که ملازم با امکان عام است. نقیض ضرورت مقید، رفع همان ضرورت و نقیض دوام، لادوام است که ملازم با فعلیت طرف مقابل است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• قطب الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
۱. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۹۷-۹۸.
...