قدیمی ترین تمغای سلطنتی به جامانده از ایلخانان، نقش تمغای ارغون خان است که بر نامه او به فیلیپ چهارم، پادشاه فرانسه آمده و این نامه امروزه در بایگانی ملی پاریس نگهداری می شود. این تمغا که به خط و زبان چینی است، ارغون را «خاتم نیابت سلطنت و آرام بخش ملت ها» معرفی می کند. [ ۱] تمغای مغولی را غالباً از فلزاتی چون آهن و برنج و همچنین از چوب می ساختند. تمغاها را بسته به رنگ مرکب و موضوع فرمان ها به گروه های زیر دسته بندی می کردند:[ ۲]
• آلتون تمغا ( مهر زرین ) : بیشتر برای فرمان های مربوط به امور مالی کاربرد داشت. ولی گاه آن را به مثابه مهری به کار می بردند که برای فرمان های مربوط به اسب و چهارپایان بارکش زده می شد.
• آل تمغا ( مهر سرخ ) : به تقلید از مهرهای چینی ساخته شده بود و بر فرمان های متنوع مربوط به امور دولتی نظیر انتصابات مربوط به ایالات، دیوان، واگذاری زمین، بستن عهدنامه ها و ضبط و ربط مالیات ها صحه می گذاشت. به خواجه سعدالدین ساوجی، یکی از صاحب دیوان های غازان خان، در سال ۷۰۰ ه. ق، آل تمغا اعطا شد؛ بنابراین می توان چنین پنداشت که نوعی آل تمغا به صاحب دیوان یا همان رئیس دولت تعلق داشته است.
• قراتمغا ( مهر سیاه ) : گویا کوچک تر و کم اهمیت تر از سایر تمغاها بوده است. بنابر نوشته های رشیدالدین فضل الله همدانی، چهار امیر در دوره غازان، هر یک قراتمغایی ویژه خود داشتند که آن را در بزنگاه هایی بر برخی اسناد دیوانی می نهادند.
• گوک تمغا ( مهر آبی یا کبود ) : یک مهر ویژه امور سلطنتی بود که در زمان اباقا خان از چین به ایران آورده شد و در مسائل تشریفاتی مربوط به شاهزادگان کاربرد داشته است.
• تمغای سواری: به امیران سرحد داده می شد تا بر نامه های ارسالی بنهند تا متولیان چاپارخانه ها مطمئن شوند که این نامه ها تقلبی نیستند.
• تمغای پیکی: دو پیک مأمور بودند تا رویدادهای مهم ایالت را بنویسند و با این تمغا مهر کنند و مبدأ و مقصد نامه را ذکر کنند.
• تمغای زرینی که بر حواشی متن آن تصویر کمان و چماق و شمشیر افزوده بودند و در فرمان فراخوان لشکر از آن استفاده می کردند.
• تمغاهای یشمی کوچک و بزرگ که اولی در امور قضایی و دومی در امور مهم حکومتی کاربرد داشتند.
تمغاهای ایلخانان مربع شکل بودند و جلایریان نیز با تقلید از ایلخانان از تمغاهای مربع شکل استفاده می کردند. کهن ترین اثر برجای مانده از تمغاهای خاقان های امپراتوری مغول، اثر تمغای گیوک خان بر نامه او به پاپ اینوسنت چهارم است که شامل نوشته هایی به خط اویغوری است. آل تمغای چنگیز خان بنابر توصیف تاریخ جهانگشای جوینی، به خط اویغوری و زبان مغولی بوده است. تمغاهایی با نوشته های چینی از زمان قوبلای خان رایج گشت. نخستین اثر مکتوب از تمغاهایی با نوشته های کوفی، به دوره حکومت ابوسعید بهادرخان بازمی گردد. [ ۴]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف• آلتون تمغا ( مهر زرین ) : بیشتر برای فرمان های مربوط به امور مالی کاربرد داشت. ولی گاه آن را به مثابه مهری به کار می بردند که برای فرمان های مربوط به اسب و چهارپایان بارکش زده می شد.
• آل تمغا ( مهر سرخ ) : به تقلید از مهرهای چینی ساخته شده بود و بر فرمان های متنوع مربوط به امور دولتی نظیر انتصابات مربوط به ایالات، دیوان، واگذاری زمین، بستن عهدنامه ها و ضبط و ربط مالیات ها صحه می گذاشت. به خواجه سعدالدین ساوجی، یکی از صاحب دیوان های غازان خان، در سال ۷۰۰ ه. ق، آل تمغا اعطا شد؛ بنابراین می توان چنین پنداشت که نوعی آل تمغا به صاحب دیوان یا همان رئیس دولت تعلق داشته است.
• قراتمغا ( مهر سیاه ) : گویا کوچک تر و کم اهمیت تر از سایر تمغاها بوده است. بنابر نوشته های رشیدالدین فضل الله همدانی، چهار امیر در دوره غازان، هر یک قراتمغایی ویژه خود داشتند که آن را در بزنگاه هایی بر برخی اسناد دیوانی می نهادند.
• گوک تمغا ( مهر آبی یا کبود ) : یک مهر ویژه امور سلطنتی بود که در زمان اباقا خان از چین به ایران آورده شد و در مسائل تشریفاتی مربوط به شاهزادگان کاربرد داشته است.
• تمغای سواری: به امیران سرحد داده می شد تا بر نامه های ارسالی بنهند تا متولیان چاپارخانه ها مطمئن شوند که این نامه ها تقلبی نیستند.
• تمغای پیکی: دو پیک مأمور بودند تا رویدادهای مهم ایالت را بنویسند و با این تمغا مهر کنند و مبدأ و مقصد نامه را ذکر کنند.
• تمغای زرینی که بر حواشی متن آن تصویر کمان و چماق و شمشیر افزوده بودند و در فرمان فراخوان لشکر از آن استفاده می کردند.
• تمغاهای یشمی کوچک و بزرگ که اولی در امور قضایی و دومی در امور مهم حکومتی کاربرد داشتند.
تمغاهای ایلخانان مربع شکل بودند و جلایریان نیز با تقلید از ایلخانان از تمغاهای مربع شکل استفاده می کردند. کهن ترین اثر برجای مانده از تمغاهای خاقان های امپراتوری مغول، اثر تمغای گیوک خان بر نامه او به پاپ اینوسنت چهارم است که شامل نوشته هایی به خط اویغوری است. آل تمغای چنگیز خان بنابر توصیف تاریخ جهانگشای جوینی، به خط اویغوری و زبان مغولی بوده است. تمغاهایی با نوشته های چینی از زمان قوبلای خان رایج گشت. نخستین اثر مکتوب از تمغاهایی با نوشته های کوفی، به دوره حکومت ابوسعید بهادرخان بازمی گردد. [ ۴]
wiki: تمغاهای سلطنتی ایلخانان