تمایز سیاره ای یا متمایزسازی لایهٔ سیاره ( به انگلیسی: Planetary differentiation ) ، در دانش سیاره شناسی، فرایند جداشدن اجزای مختلف پیکر سیاره ای در نتیجهٔ رفتاری که از ویژگی های فیزیکی و ویژگی های شیمیایی آن ها ناشی می شود است، مرحله ای که بدنهٔ سیاره به لایه های متمایزی لایه بندی می شود؛ مواد چگال ترین مواد سیاره به مرکز آن فروکش می کند، در حالی که مواد کم چگال تر به سطح سیاره می رسند، این فرایند عموماً در اقیانوسی از ماگما. نتیجهٔ چنین فرایندی ایجاد هسته و گوشته است. گاهی اوقات پوستهٔ شیمیایی متمایزی در بالای گوشته شکل می گیرد. فرایند تمایز سیاره ای در سیاره ها، سیاره های کوتوله، سیارک ۴ وستا و ماهواره های طبیعی ( مانند ماه ) رخ داده است.
هنگامی که خورشید در سحابی خورشید فروریخت، هیدروژن، هلیوم و سایر مواد فرار در منطقهٔ اطراف آن تبخیر شدند. باد خورشیدی و فشار تابش این مواد کم چگالی را از خورشید بیرون رانده اند. سنگها و عناصر تشکیل دهندهٔ آن ها از اتمسفر اولیه آن ها جدا شدند، اما خودشان باقی ماندند تا در پیش سیاره ها ( پروتوپلانت ها ) انباشته شوند.
پیش سیاره ها در اوایل تاریخ خود دارای غلظت بالایی از عناصر رادیواکتیو بودند، مقدار آن در طول زمان به علت واپاشی هسته ای کاهش یافته است. گرمای فعالیت های رادیواکتیویته، برخوردها، و فشار گرانشی اجزای تشکیل دهندهٔ پیش سیاره ها را ذوب کردند و آن ها را به سوی سیاره شدن رشد دادند. در مناطق ذوب شده، مواد سنگین تر توانست به سمت مرکز پیش سیاره فروکش کند، در حالی که مواد سبک تر به سوی سطح آن بالا آمدند. ترکیبات برخی از شهاب سنگ های اکندریتی نشان می دهند که تمایز در برخی از سیارک ها ( مانند وستا ) نیز رخ داده؛ که شهاب سنگ ها بعدها در اثر برخوردها، از پیکر آن ها به وجود آمده اند. ایزوتوپ رادیواکتیو کوتاه مدت 26Al احتمالاً منبع اصلی گرمای لازم بوده است. [ ۱] [ ۲]
در پروسهٔ تمایز سیاره ای، هرچند تودهٔ مواد موجود به ترتیبِ چگالیِ متفاوتِ خود به سوی بالا یا پایین تمایز می یابند، عناصری که به صورت ترکیبات شیمیایی در آن ها وجود دارند براساس وابستگی های شیمیایی خود؛ «همراه با مواد فراوان دیگری که با آن ها مرتبط هستند، » به صورت دسته ای با هم همراه و تجزیه و تفکیک می شوند. برای مثال؛ اگرچه عنصر نادر اورانیوم به عنوان یک عنصر خالص بسیار متراکم است، از لحاظ شیمیایی برایش سازگارتر بوده که به عنوان عنصری که در پوستهٔ سبک زمین در میان مواد غنی از سیلیکات، به جای حضور در هستهٔ فلزی متراکم زمین، ردیابی شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفهنگامی که خورشید در سحابی خورشید فروریخت، هیدروژن، هلیوم و سایر مواد فرار در منطقهٔ اطراف آن تبخیر شدند. باد خورشیدی و فشار تابش این مواد کم چگالی را از خورشید بیرون رانده اند. سنگها و عناصر تشکیل دهندهٔ آن ها از اتمسفر اولیه آن ها جدا شدند، اما خودشان باقی ماندند تا در پیش سیاره ها ( پروتوپلانت ها ) انباشته شوند.
پیش سیاره ها در اوایل تاریخ خود دارای غلظت بالایی از عناصر رادیواکتیو بودند، مقدار آن در طول زمان به علت واپاشی هسته ای کاهش یافته است. گرمای فعالیت های رادیواکتیویته، برخوردها، و فشار گرانشی اجزای تشکیل دهندهٔ پیش سیاره ها را ذوب کردند و آن ها را به سوی سیاره شدن رشد دادند. در مناطق ذوب شده، مواد سنگین تر توانست به سمت مرکز پیش سیاره فروکش کند، در حالی که مواد سبک تر به سوی سطح آن بالا آمدند. ترکیبات برخی از شهاب سنگ های اکندریتی نشان می دهند که تمایز در برخی از سیارک ها ( مانند وستا ) نیز رخ داده؛ که شهاب سنگ ها بعدها در اثر برخوردها، از پیکر آن ها به وجود آمده اند. ایزوتوپ رادیواکتیو کوتاه مدت 26Al احتمالاً منبع اصلی گرمای لازم بوده است. [ ۱] [ ۲]
در پروسهٔ تمایز سیاره ای، هرچند تودهٔ مواد موجود به ترتیبِ چگالیِ متفاوتِ خود به سوی بالا یا پایین تمایز می یابند، عناصری که به صورت ترکیبات شیمیایی در آن ها وجود دارند براساس وابستگی های شیمیایی خود؛ «همراه با مواد فراوان دیگری که با آن ها مرتبط هستند، » به صورت دسته ای با هم همراه و تجزیه و تفکیک می شوند. برای مثال؛ اگرچه عنصر نادر اورانیوم به عنوان یک عنصر خالص بسیار متراکم است، از لحاظ شیمیایی برایش سازگارتر بوده که به عنوان عنصری که در پوستهٔ سبک زمین در میان مواد غنی از سیلیکات، به جای حضور در هستهٔ فلزی متراکم زمین، ردیابی شود.
wiki: تمایز سیاره ای