[ویکی فقه] تفسیر ترتیبی تفسیر قرآن به ترتیب مصحف یا ترتیب نزول است. به عبارت دیگر، «تفسیر ترتیبی» آن است که مفسر بر خلاف تفسیر موضوعی از ابتدای قرآن، آیه به آیه و سوره به سوره به تفسیر می پردازد.
۱. تفسیر براساس ترتیب فعلی قرآن کریم که مفسر از آغاز یا پایان قرآن سوره به سوره کتاب خدا را تفسیر می کند؛۲. تفسیر براساس ترتیب نزول آیات بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم.
تفسیر ترتیبی
شیوه رایج در تفسیر قرآن از عهد تدوین تفسیر تاکنون تفسیر قرآن به ترتیب مصحف و تدوین قرآن، یعنی از سوره فاتحه تا سوره ناس، آیه به آیه و سوره به سوره، بوده است. به این شیوه از تفسیر تفسیر ترتیبی گویند. نزدیک به همه تفاسیر پیشین، به جز پاره ای احکام القرآن های شیعی، به همین شیوه به تفسیر پرداخته اند.
← تفسیر تجزیئی
(۱) الاتقان، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۷ ق.(۲) بررسی ترتیب نزول قرآن در روایات، (پایان نامه)، جعفر نکونام، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۳ ش.(۳) بیان المعانی، سید عبدالقادر ملاحویش، دمشق، مطبعة الترقی، ۱۳۸۴ ق.(۴) تفسیر المنار، رشید رضا (م. ۱۳۵۴ ق.)، قاهرة، دارالمنار، ۱۳۷۳ ق.(۵) التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق، صلاح عبدالفلاح الخالدی، اردن، دارالنفائس، ۱۴۱۸ ق.(۶) تفسیر و تفاسیر جدید، بهاء الدین خرمشاهی، تهران، انتشارات کیهان، ۱۳۶۴ ش.(۷) التفسیر نشأته، امین الخولی، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، ۱۹۸۲ م.(۸) تفسیر و مفسران، معرفت، قم، التمهید، ۱۳۷۳ ش.(۹) درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن، جعفر نکونام، تهران، هستی نما، ۱۳۸۰ ش.(۱۰) الفن القصصی، محمد احمد خلف الله، به کوشش خلیل عبدالکریم، الانتشار العربی، ۱۹۹۹ م.(۱۱) المدرسة القرآنیه، محمد باقر الصدر، به کوشش لجنة التحقیق، مرکز الابحاث والدراسات، ۱۴۲۱ ق.(۱۲) مشاهد القیامه، سید قطب (م. ۱۳۸۶ ق.)، بیروت، دارالشروق، ۱۴۱۵ ق.(۱۳) المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمد علی ایازی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۴ ق.(۱۴) مناهج تجدید فی النحو والبلاغه، امین الخولی، دارالمعرفة، ۱۹۶۱ م.
۱. تفسیر براساس ترتیب فعلی قرآن کریم که مفسر از آغاز یا پایان قرآن سوره به سوره کتاب خدا را تفسیر می کند؛۲. تفسیر براساس ترتیب نزول آیات بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم.
تفسیر ترتیبی
شیوه رایج در تفسیر قرآن از عهد تدوین تفسیر تاکنون تفسیر قرآن به ترتیب مصحف و تدوین قرآن، یعنی از سوره فاتحه تا سوره ناس، آیه به آیه و سوره به سوره، بوده است. به این شیوه از تفسیر تفسیر ترتیبی گویند. نزدیک به همه تفاسیر پیشین، به جز پاره ای احکام القرآن های شیعی، به همین شیوه به تفسیر پرداخته اند.
← تفسیر تجزیئی
(۱) الاتقان، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۷ ق.(۲) بررسی ترتیب نزول قرآن در روایات، (پایان نامه)، جعفر نکونام، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۳ ش.(۳) بیان المعانی، سید عبدالقادر ملاحویش، دمشق، مطبعة الترقی، ۱۳۸۴ ق.(۴) تفسیر المنار، رشید رضا (م. ۱۳۵۴ ق.)، قاهرة، دارالمنار، ۱۳۷۳ ق.(۵) التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق، صلاح عبدالفلاح الخالدی، اردن، دارالنفائس، ۱۴۱۸ ق.(۶) تفسیر و تفاسیر جدید، بهاء الدین خرمشاهی، تهران، انتشارات کیهان، ۱۳۶۴ ش.(۷) التفسیر نشأته، امین الخولی، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، ۱۹۸۲ م.(۸) تفسیر و مفسران، معرفت، قم، التمهید، ۱۳۷۳ ش.(۹) درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن، جعفر نکونام، تهران، هستی نما، ۱۳۸۰ ش.(۱۰) الفن القصصی، محمد احمد خلف الله، به کوشش خلیل عبدالکریم، الانتشار العربی، ۱۹۹۹ م.(۱۱) المدرسة القرآنیه، محمد باقر الصدر، به کوشش لجنة التحقیق، مرکز الابحاث والدراسات، ۱۴۲۱ ق.(۱۲) مشاهد القیامه، سید قطب (م. ۱۳۸۶ ق.)، بیروت، دارالشروق، ۱۴۱۵ ق.(۱۳) المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمد علی ایازی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۴ ق.(۱۴) مناهج تجدید فی النحو والبلاغه، امین الخولی، دارالمعرفة، ۱۹۶۱ م.
wikifeqh: تفسیر_مسلسل
[ویکی شیعه] تفسیر ترتیبی، تفسیر قرآن به ترتیب مصحف و تدوین قرآن. این روش، شیوۀ رایج در تفسیر قرآن از نخستین دوره ها بوده است، یعنی از سوره فاتحه تا سوره ناس، آیه به آیه و سوره به سوره انجام می شود.
به گفته معرفت، نخستین تفسیر ترتیبی پیوسته قرآن معانی القرآن فراء بوده است.
تفسیر شبر، جوامع الجامع و مجمع البیان نمونه هایی از تفسیر ترتیبی هستند.
به گفته معرفت، نخستین تفسیر ترتیبی پیوسته قرآن معانی القرآن فراء بوده است.
تفسیر شبر، جوامع الجامع و مجمع البیان نمونه هایی از تفسیر ترتیبی هستند.
wikishia: تفسیر_ترتیبی
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
تفسیر قرآن به ترتیب مصحف یا ترتیب نزول را تفسیر ترتیبی می گویند
شیوه رایج در تفسیر قرآن از عهد تدوین تفسیر تاکنون تفسیر قرآن به ترتیب مصحف و تدوین قرآن، یعنی از سوره فاتحه تا سوره ناس، آیه به آیه و سوره به سوره، بوده است. به این شیوه از تفسیر تفسیر ترتیبی گویند. نزدیک به همه تفاسیر پیشین، به جز پاره ای احکام القرآن های شیعی، به همین شیوه به تفسیر پرداخته اند.
از تفسیر ترتیبی با عناوین دیگری نیز یاد شده است؛ شهید صدر از آن با عنوان «تفسیر تجزیئی» یاد کرده است. در مقابل آن نیز بر تفسیر موضوعی عنوان «تفسیر توحیدی» اطلاق کرده است. مراد از تفسیر تجزیئی آن است که مفسر آیات قرآن را با همان ترتیب پیوسته ای که در مصحف شریف آمده اند تفسیر کند. در تفسیر تجزیئی مفسر با تجزیه آیه به چند جمله به تفسیر کلمه به کلمه و جمله به جمله آن می پردازد؛ اما در مقابل، در تفسیر توحیدی (موضوعی) مفسر همه آیات مربوط به موضوعی اعتقادی، اجتماعی، معرفتی یا... را گردآوری کرده، آن ها را به عنوان یک واحد و یک کل در نظر گرفته، حقایق و اشارات موجود در آن ها درباره موضوع خاص را استخراج می کند. بعضی دیگر عنوان «تفسیر تحلیلی» را به جای تفسیر ترتیبی به کار برده اند، چرا که مفسر در تفسیر هر آیه ای درنگ کرده، به تحلیل مبسوط و گسترده آن می پردازد و در ضمن آن درباره موضوعات و مباحث مختلف در حوزه های اعتقادی، لغوی، ادبی، بلاغی، اخلاقی، احکام و... بحث می کند.
عنوان دیگری که گاه در معنای تفسیر ترتیبی به کار رفته «تفسیر موضعی» است، در برابر تفسیر موضوعی. راز این نامگذاری نیز آن است که مفسر در کنار آیه یا سوره ای و در موضعی خاص درنگ می کند و پیش از کامل شدن تفسیر آن بخش به تفسیر آیات دیگر نمی پردازد، برخلاف تفسیر موضوعی که موضوعی خاص را در نظر می گیرد و برای دستیابی به دیدگاه قرآن درباره آن موضوع همه آیات مرتبط را در سراسر قرآن بررسی می کند، بدون آنکه در موضعی خاص از قرآن توقف کند.
نخستین تفسیر ترتیبی پیوسته قرآن به گفته معرفت، معانی القرآن فراء بوده است، در حالی که تفاسیر پیش از آن ناپیوسته بوده و تنها به تفسیر آیات مبهم و مشکل می پرداخته اند، با این حال اطلاق عنوان تفسیر ترتیبی بر شیوه رایج در تفسیر قرآن همزمان با طرح ضرورت تفسیر موضوعی در دوره معاصر برای پاسخگویی قرآن به نیازهای عصر بوده است (=> تفسیر موضوعی)، بنابراین تفسیر ترتیبی هنگامی که در برابر تفسیر موضوعی به کار می رود مفهومی فراتر از تفسیر آیه به آیه و سوره به سوره قرآن از فاتحة الکتاب تا آخرین سوره دارد، و دارای اقسامی است:
1. تفسیر کامل و پیوسته قرآن:
این قسم تفسیر ترتیبی که از اقسام دیگر آن رایج تر است مشتمل بر تفسیر همه آیات و سوره ها به ترتیب مصحف است و از نظر حجم و کمیّت به 4 دسته قسمت می شود:أ. تفاسیر مختصر؛ مانند تفسیر الجلالین و تفسیر القرآن الکریم شُبّر؛ ب. تفاسیر متوسط؛ مانند:الکشاف زمخشری، جوامع الجامع طبرسی و انوار التنزیل بیضاوی؛ ج. تفاسیر مبسوط، مانند تفسیر المحرر الوجیز ابن عطیه و تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر؛ د. تفاسیر بسیار مبسوط، مانند جامع البیان طبری، مجمع البیان طبرسی و التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب) فخر رازی.
تفسیر قرآن به ترتیب مصحف یا ترتیب نزول را تفسیر ترتیبی می گویند
شیوه رایج در تفسیر قرآن از عهد تدوین تفسیر تاکنون تفسیر قرآن به ترتیب مصحف و تدوین قرآن، یعنی از سوره فاتحه تا سوره ناس، آیه به آیه و سوره به سوره، بوده است. به این شیوه از تفسیر تفسیر ترتیبی گویند. نزدیک به همه تفاسیر پیشین، به جز پاره ای احکام القرآن های شیعی، به همین شیوه به تفسیر پرداخته اند.
از تفسیر ترتیبی با عناوین دیگری نیز یاد شده است؛ شهید صدر از آن با عنوان «تفسیر تجزیئی» یاد کرده است. در مقابل آن نیز بر تفسیر موضوعی عنوان «تفسیر توحیدی» اطلاق کرده است. مراد از تفسیر تجزیئی آن است که مفسر آیات قرآن را با همان ترتیب پیوسته ای که در مصحف شریف آمده اند تفسیر کند. در تفسیر تجزیئی مفسر با تجزیه آیه به چند جمله به تفسیر کلمه به کلمه و جمله به جمله آن می پردازد؛ اما در مقابل، در تفسیر توحیدی (موضوعی) مفسر همه آیات مربوط به موضوعی اعتقادی، اجتماعی، معرفتی یا... را گردآوری کرده، آن ها را به عنوان یک واحد و یک کل در نظر گرفته، حقایق و اشارات موجود در آن ها درباره موضوع خاص را استخراج می کند. بعضی دیگر عنوان «تفسیر تحلیلی» را به جای تفسیر ترتیبی به کار برده اند، چرا که مفسر در تفسیر هر آیه ای درنگ کرده، به تحلیل مبسوط و گسترده آن می پردازد و در ضمن آن درباره موضوعات و مباحث مختلف در حوزه های اعتقادی، لغوی، ادبی، بلاغی، اخلاقی، احکام و... بحث می کند.
عنوان دیگری که گاه در معنای تفسیر ترتیبی به کار رفته «تفسیر موضعی» است، در برابر تفسیر موضوعی. راز این نامگذاری نیز آن است که مفسر در کنار آیه یا سوره ای و در موضعی خاص درنگ می کند و پیش از کامل شدن تفسیر آن بخش به تفسیر آیات دیگر نمی پردازد، برخلاف تفسیر موضوعی که موضوعی خاص را در نظر می گیرد و برای دستیابی به دیدگاه قرآن درباره آن موضوع همه آیات مرتبط را در سراسر قرآن بررسی می کند، بدون آنکه در موضعی خاص از قرآن توقف کند.
نخستین تفسیر ترتیبی پیوسته قرآن به گفته معرفت، معانی القرآن فراء بوده است، در حالی که تفاسیر پیش از آن ناپیوسته بوده و تنها به تفسیر آیات مبهم و مشکل می پرداخته اند، با این حال اطلاق عنوان تفسیر ترتیبی بر شیوه رایج در تفسیر قرآن همزمان با طرح ضرورت تفسیر موضوعی در دوره معاصر برای پاسخگویی قرآن به نیازهای عصر بوده است (=> تفسیر موضوعی)، بنابراین تفسیر ترتیبی هنگامی که در برابر تفسیر موضوعی به کار می رود مفهومی فراتر از تفسیر آیه به آیه و سوره به سوره قرآن از فاتحة الکتاب تا آخرین سوره دارد، و دارای اقسامی است:
1. تفسیر کامل و پیوسته قرآن:
این قسم تفسیر ترتیبی که از اقسام دیگر آن رایج تر است مشتمل بر تفسیر همه آیات و سوره ها به ترتیب مصحف است و از نظر حجم و کمیّت به 4 دسته قسمت می شود:أ. تفاسیر مختصر؛ مانند تفسیر الجلالین و تفسیر القرآن الکریم شُبّر؛ ب. تفاسیر متوسط؛ مانند:الکشاف زمخشری، جوامع الجامع طبرسی و انوار التنزیل بیضاوی؛ ج. تفاسیر مبسوط، مانند تفسیر المحرر الوجیز ابن عطیه و تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر؛ د. تفاسیر بسیار مبسوط، مانند جامع البیان طبری، مجمع البیان طبرسی و التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب) فخر رازی.
wikiahlb: تفسیر_ترتیبی