[ویکی فقه] تقویم یکی از شیوه های اندازه گیری زمان است که در طول تاریخ مورد استفاده بشر بوده است. معیار اندازه گیری شبانه روز نیز اصولا بر اساس گردش زمین به دور خورشید (شمسی) یا گردش ماه به دور زمین (قمری) است.
تقویم های محلی، منطقه ای و جهانی انواع تقویم هایی است که از زمان باستان در میان ملل مختلف رایج بوده است. امروزه تقویم میلادی که مبدا آن میلاد حضرت عیسی (علیه السّلام) است به عنوان یک تقویم جهانی، تقویم هجری قمری با مبدا هجرت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) از مکه به مدینه به عنوان تقویم جهان اسلام و تقویم هجری شمسی که مبدا آن نیز همچون قمری بر اساس هجرت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) تنظیم شده است در مناطقی همچون ایران به عنوان تقویم رسمی مورد استفاده است. تقویم هجری قمری و شمسی (معتضدی و جلالی) که پس از ورود اسلام به ایران تا پایان قاجار همواره مورد استفاده قرار بود، در زمان پهلوی دو بار دستخوش تغییر و ممنوعیت استفاده قرار گرفت که بازتاب ها و پیامدهای گوناگونی در جامعه به همراه داشت.
تغییر تقویم توسط رضاشاه
رضاشاه از زمان کودتای ۱۲۹۹ش که با همکاری سید ضیاء و صحنه گردانی دولتمردان انگلیسی صورت گرفت، با تصویب مجلس شورای ملی (در ۹ آبان ۱۳۰۴ش مبنی بر خلع احمد شاه قاجار از سلطنت) توانست سلسله پهلوی را با حمایت انگلیس تشکیل دهد. رضاشاه پس از رسیدن به سلطنت برخلاف قبل، رویه ضد مذهبی و غرب گرایانه خود را به ظهور رساند که اوج آن را پس از سفر وی به ترکیه (۱۲ خرداد تا ۲۰ تیر ۱۳۱۳ش) و مشاهده اقدامات غرب گرایانه آتاتورک می توان مشاهده نمود. تاسیس دانشگاه به سبک غربی، تغییر لباس (اعم از کشف حجاب زنان، تغییر لباس و کلاه مردان و روحانیون). .. و ممنوعیت استفاده از تقویم هجری قمری از جمله این موارد بود. دولت طی بخشنامه ای اعلام کرد: «نظر به این که تاریخ رسمی کشور برای ماه های شمسی تنظیم شده و موافق مصوب فروردین ۱۳۱۴ش تمام دوائر دولتی مکلف به اجرای آن هستند، بنابراین لازم است که از تاریخ وصول این متحدالمآل در کلیه اسناد معاملات رسمی و نوشتجات تاریخ شمسی را قید و از ذکر تاریخ قمری مطلقا خودداری نمایند. » تاریخ شمسی هر چند مبدا آن باز هم هجرت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) بود و پیش از آن در برهه هایی از تاریخ مورد استفاده قرار گرفته بود، اما رضاشاه ظاهرا در یک گام به جلو و به تبعیت از آتاتورک که تاریخ هجری قمری را به میلادی تغییر داد، توانست تاریخ هجری قمری را که وجه مشترک مسلمانان بود را به هجری شمسی که در بین آنان ناشناخته بود تغییر دهد. مکی به نقل از عباس مسعودی می نویسد: «... اگر جنگ دوم جهانی پیش نیامده بود، شاید رضاشاه مانند ترکیه، تقویم رسمی هجری را تبدیل می کرد و روز تعطیل را از جمعه به یکشنبه تغییر می داد... و به طوری که گفته بود تغییرات دیگری از این قبیل می خواست بدهد که به واسطه قیام عمومی از کشور خارج گردید. »
تغییر تقویم هجری به شاهنشاهی
دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی که حدود ۳۷ سال به طول انجامید (از ۳ شهریور ۱۳۲۰ تا بهمن ۱۳۵۷ش) را به لحاظ قدرت سیاسی در کشور می توان به چند دوره تقسیم کرد. دوره اول از زمان روی کار آمدن وی از ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ش که قدرتی نداشت. دوره دوم که با سقوط مصدق آغاز شد و شاه توانست با تاسیس ساواک و سرکوب مخالفان قدرت سیاسی خود را مستحکم نشان دهد. دوره سوم نیز که از سال های نخستین دهه ۵۰ آغاز می شود، به دلیل شرایط اقتصادی به وجود آمده قدرت خود را در برابر مخالفان و نیز در منطقه بسیار قدرتمند می دید. وی دلارهایی که به دلیل بالا رفتن قیمت نفت به کشور سرازیر شد را به جای صرف در امور زیربنایی کشور به واردات کالا و امور روبنایی اختصاص داد و مشکلاتی همچون گسترش شهرنشینی را به وجود آورد. وی با خرید تسلیحات خارجی عنوان ژاندارم منطقه را نیز به خود اختصاص داد. با این حال بخش اعظم درآمدهای نفتی و ثروت ملی کشور به خاندان سلطنتی و اموری چون برگزاری جشن های ۲۵۰۰ ساله پهلوی که هزینه های گزافی به همراه داشت اختصاص یافت. جزیره ثبات و بهشت سرمایه داران خارجی خواندن ایران توسط کارشناسان و مستشاران خارجی باعث شد وی تصور نماید کاملا بر اوضاع مسلط بوده و هیچ خطری نظام سلطنتی او را تهدید نمی کند. محمدرضا شاه در حالی که فساد اخلاقی، مالی و سیاسی خاندان پهلوی بر کشور سایه افکنده بود تصمیم به تشکیل نظام تک حزبی در کشور گرفت. بدین ترتیب رژیم توانست طی چند ماه با اجبار مردم بیش از بیست میلیون نفر عضوگیری کند. شاه طی مراسم افتتاح مجلس دوره بیست و چهارم در شهریور ۱۳۵۴ش که تمامی اعضای آن عضو حزب رستاخیز بودند با این عبارت که فرهنگ ایرانی را از عوامل بیگانه ای که در این فرهنگ راه یافته نجات دهید، برنامه اسلام زدایی خود را با قاطعیت آغاز نمود.
← روند اجرای تغییر تقویم
...
تقویم های محلی، منطقه ای و جهانی انواع تقویم هایی است که از زمان باستان در میان ملل مختلف رایج بوده است. امروزه تقویم میلادی که مبدا آن میلاد حضرت عیسی (علیه السّلام) است به عنوان یک تقویم جهانی، تقویم هجری قمری با مبدا هجرت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) از مکه به مدینه به عنوان تقویم جهان اسلام و تقویم هجری شمسی که مبدا آن نیز همچون قمری بر اساس هجرت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) تنظیم شده است در مناطقی همچون ایران به عنوان تقویم رسمی مورد استفاده است. تقویم هجری قمری و شمسی (معتضدی و جلالی) که پس از ورود اسلام به ایران تا پایان قاجار همواره مورد استفاده قرار بود، در زمان پهلوی دو بار دستخوش تغییر و ممنوعیت استفاده قرار گرفت که بازتاب ها و پیامدهای گوناگونی در جامعه به همراه داشت.
تغییر تقویم توسط رضاشاه
رضاشاه از زمان کودتای ۱۲۹۹ش که با همکاری سید ضیاء و صحنه گردانی دولتمردان انگلیسی صورت گرفت، با تصویب مجلس شورای ملی (در ۹ آبان ۱۳۰۴ش مبنی بر خلع احمد شاه قاجار از سلطنت) توانست سلسله پهلوی را با حمایت انگلیس تشکیل دهد. رضاشاه پس از رسیدن به سلطنت برخلاف قبل، رویه ضد مذهبی و غرب گرایانه خود را به ظهور رساند که اوج آن را پس از سفر وی به ترکیه (۱۲ خرداد تا ۲۰ تیر ۱۳۱۳ش) و مشاهده اقدامات غرب گرایانه آتاتورک می توان مشاهده نمود. تاسیس دانشگاه به سبک غربی، تغییر لباس (اعم از کشف حجاب زنان، تغییر لباس و کلاه مردان و روحانیون). .. و ممنوعیت استفاده از تقویم هجری قمری از جمله این موارد بود. دولت طی بخشنامه ای اعلام کرد: «نظر به این که تاریخ رسمی کشور برای ماه های شمسی تنظیم شده و موافق مصوب فروردین ۱۳۱۴ش تمام دوائر دولتی مکلف به اجرای آن هستند، بنابراین لازم است که از تاریخ وصول این متحدالمآل در کلیه اسناد معاملات رسمی و نوشتجات تاریخ شمسی را قید و از ذکر تاریخ قمری مطلقا خودداری نمایند. » تاریخ شمسی هر چند مبدا آن باز هم هجرت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) بود و پیش از آن در برهه هایی از تاریخ مورد استفاده قرار گرفته بود، اما رضاشاه ظاهرا در یک گام به جلو و به تبعیت از آتاتورک که تاریخ هجری قمری را به میلادی تغییر داد، توانست تاریخ هجری قمری را که وجه مشترک مسلمانان بود را به هجری شمسی که در بین آنان ناشناخته بود تغییر دهد. مکی به نقل از عباس مسعودی می نویسد: «... اگر جنگ دوم جهانی پیش نیامده بود، شاید رضاشاه مانند ترکیه، تقویم رسمی هجری را تبدیل می کرد و روز تعطیل را از جمعه به یکشنبه تغییر می داد... و به طوری که گفته بود تغییرات دیگری از این قبیل می خواست بدهد که به واسطه قیام عمومی از کشور خارج گردید. »
تغییر تقویم هجری به شاهنشاهی
دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی که حدود ۳۷ سال به طول انجامید (از ۳ شهریور ۱۳۲۰ تا بهمن ۱۳۵۷ش) را به لحاظ قدرت سیاسی در کشور می توان به چند دوره تقسیم کرد. دوره اول از زمان روی کار آمدن وی از ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ش که قدرتی نداشت. دوره دوم که با سقوط مصدق آغاز شد و شاه توانست با تاسیس ساواک و سرکوب مخالفان قدرت سیاسی خود را مستحکم نشان دهد. دوره سوم نیز که از سال های نخستین دهه ۵۰ آغاز می شود، به دلیل شرایط اقتصادی به وجود آمده قدرت خود را در برابر مخالفان و نیز در منطقه بسیار قدرتمند می دید. وی دلارهایی که به دلیل بالا رفتن قیمت نفت به کشور سرازیر شد را به جای صرف در امور زیربنایی کشور به واردات کالا و امور روبنایی اختصاص داد و مشکلاتی همچون گسترش شهرنشینی را به وجود آورد. وی با خرید تسلیحات خارجی عنوان ژاندارم منطقه را نیز به خود اختصاص داد. با این حال بخش اعظم درآمدهای نفتی و ثروت ملی کشور به خاندان سلطنتی و اموری چون برگزاری جشن های ۲۵۰۰ ساله پهلوی که هزینه های گزافی به همراه داشت اختصاص یافت. جزیره ثبات و بهشت سرمایه داران خارجی خواندن ایران توسط کارشناسان و مستشاران خارجی باعث شد وی تصور نماید کاملا بر اوضاع مسلط بوده و هیچ خطری نظام سلطنتی او را تهدید نمی کند. محمدرضا شاه در حالی که فساد اخلاقی، مالی و سیاسی خاندان پهلوی بر کشور سایه افکنده بود تصمیم به تشکیل نظام تک حزبی در کشور گرفت. بدین ترتیب رژیم توانست طی چند ماه با اجبار مردم بیش از بیست میلیون نفر عضوگیری کند. شاه طی مراسم افتتاح مجلس دوره بیست و چهارم در شهریور ۱۳۵۴ش که تمامی اعضای آن عضو حزب رستاخیز بودند با این عبارت که فرهنگ ایرانی را از عوامل بیگانه ای که در این فرهنگ راه یافته نجات دهید، برنامه اسلام زدایی خود را با قاطعیت آغاز نمود.
← روند اجرای تغییر تقویم
...
wikifeqh: تغییر_تقویم_در_عصر_پهلوی