تصور

[ویکی فقه] در دانش منطق، تشبیه ذهن انسان به آینه یکی از قدیمی ترین مثال ها در مباحث مربوط به شناخت است؛ این تشبیه نه تنها به منطق دانان در توضیح بسیاری از مفاهیم منطقی یاری رسانیده، بلکه احتمالا در تولید بعضی از این مفاهیم نیز نقش داشته است.
استفاده از این تشبیه به دلیل وجود یک وجه مشترک مهم، میان آینه و ذهن است که در اصطلاح به آن "صورت برداری" می گویند؛ منطق دانان معتقدند ذهن آدمی مانند آینه از اشیائی که مقابلش قرار می گیرد و به آنها توجه می کند، عکس بر می دارد و تصویر به وجود آمده در ذهن، مانند تصویر آینه، تمام آنچه را در شئ مقابلش وجود دارد به خوبی نمایش می دهد. بر این اساس، صورتی که در آینه وجود دارد - و ما به آن "عکس شئ در آینه" می گوییم - بسیار شبیه تصویری است که در ذهن شکل می گیرد و منطق دانان به آن " تصور" یا "صورت ذهنی" می گویند.
تعریف تصور
از لحاظ لغوی کلمه "تصور" از ماده «صورت» گرفته شده که به معنای شکل و هئیت اشیاء می باشد؛ در گفتگو های رایج نیز اصطلاح تصور، برای مفاهیمی همچون " نقش بستن" و" صورت پذیرفتن" به کار برده می شود؛ اما در دانش منطق، از لغت "تصور" برای تعریف سه مفهوم متفاوت استفاده می شود:
← تصور در مفهوم علم
با توجه به اینکه تصورات شاخه ای از "علم حصولی"به حساب می آیند، تمام تقسیماتی که برای علم مطرح می شود در مورد تصور نیز کارایی دارد؛ اما درباره آن تقسیمات در مدخل های مربوطه به طور مفصل بحث خواهد شد و در این بخش تنها دسته بندی مطرح می شود که مخصوص تصور است؛ این دسته بندی بر اساس تقسیمات شئ تصور شده یا "متصور"می باشد و بیانگر این است که تصورات از چهار دسته خارج نیستند:
← تصور مفرد
...

تَصوّر
(در لغت به معنی اِنگار و انگاره) در اصطلاح اهل منطق، انگاره های ذهنی پدیده ها. مثل صورت ذهنی یا انگارۀ ذهنی یک کتاب، یا یک گل. تصور یکی از دو قسم علم حصولی است و علم حصولی صورت حاصله از شیء است نزد عقل، که اگر همراه با حکم نباشد، تصور محسوب می شود و اگر همراه با حکم باشد تصدیق به شمار می آید. تصور را می توان با سه معیار طبقه بندی کرد: الف. میزان تلاش ذهن در جریان تصور، که براساس آن تصور همانند تصدیق به بدیهی، مثل تصور روشنی و تاریکی، و نظری، مثل تصور روح و فرشته، تقسیم می شود؛ ب. میزان مطابقت تصور با متصوَّر یا میزان مطابقت ذهن با عین که براساس آن تصور به تام یا حقیقی و غیرتام یا غیرحقیقی تقسیم می شود. مراد از تصور تام، تصوری است که با متصوَّر مطابقت کامل دارد و تمام ذاتیات آن را دربرمی گیرد و مراد از تصور غیرتام، تصوری است که تمام ذاتیات متصوَّر را دربر نمی گیرد و با آن مطابقت کامل ندارد. هدف نهایی فلسفۀ الهی دست یافتن به تصور تام است؛ ج. مطلق تصور، یعنی هرگونه صورت ذهنی، یا هرگونه علم حصولی که بر بنیاد آن، تصور به مطلق و مقیّد تقسیم می شود. تصور مطلق، صرف تصور است بدون حکم، و تصور مقیّد، تصوّر مقید به حکم است که از آن به تصدیق تعبیر می شود.