تشبه به جنس مخالف

[ویکی فقه] تشبّه به جنس مخالف، از جمله مسائلی است که در جوامع امروزی با ظهور فرهنگ های نوپیدا، اهمیت بیش تری یافته است، و جای بحث تفصیلی در تنقیح موضوع و حکم آن، در کتب استدلالی خالی است.نوشتار حاضر در پاسخ به این مسأله که آیا هرگونه تشبّه به جنس مخالف حرام است، به بررسی ادله و وجوهی پرداخته است که می تواند در این مسأله مورد استناد قرار گیرد. پس از ذکر تمام روایات این باب و ادله دیگر، حرمت مطلق تشبّه به جنس مخالف را نقد، و اثبات می کند که استفاده از مختصات جنس مخالف جایز است، مگر در موارد خاصی که بر عدم جواز استفاده از آن، نص داشته باشیم.
بروز و رشد چشم گیر و تأثیرگذار فرهنگ های نوظهور در میان جوامع بشری و بالتّبع در جوامع اسلامی، موجب شده برخی مسائل و احکامی که در زمان های قدیم مورد ابتلا نبوده و یا فقط عده اندکی بدان مبتلا می شدند، امروزه جزو مسائل مورد ابتلا شود؛ به گونه ای که بسیاری از متشرعان آن را جزو مسائل هر روزه خود قلمداد کنند. تشبّه به جنس مخالف، از جمله این مسائل است.این مسأله از آن جهت که در زمان های قدیم مبتلابه چندانی نداشت، در کتب استدلالی علما در قالب یک بحث تفصیلی بدان پرداخته نشده است.با تتبّع در کتب استدلالی فقها در می یابیم که ظاهراً علامه نخستین فقیهی است که در کتاب «أجوبة المسائل المُهَنائیة» به مسأله استفاده از پوشش و زینت های جنس مخالف اشاره ای گذرا نموده است. از زمان شهید ثانی به بعد، در کتب فقهی استدلالی به مسأله تشبّه به جنس مخالف پرداخته شده است؛ اما در کلام آنان اثری از بحث استدلالی درباره این مسأله به چشم نمی خورد. شهید ثانی در کتاب «مسالک» در ذیل مسأله «تزین الرجل بما یحرم علیه من الذهب و الحریر» پس از بیان حکم آن مسأله با استفاده از نص خاص و اجماع اصحاب، درصدد بیان تعمیم حکم حرمت به هر چیزی است که از زینت های مختص جنس مخالف باشد.پس از ایشان، فقها در ذیل همان مسأله، اشاره ای کوتاه به بحث تشبّه به جنس مخالف نموده اند؛ و برخی در بحث لباس مصلی، تنها به ذکر حکم این مسأله بسنده کرده اند. به هر حال، با وجود آن که این مسأله در موارد متعددی از کلام فقها به عنوان مدرک بعضی از فتاوا ذکر شده، جای بحث تفصیلی درباره تنقیح حکم و موضوع آن به صورت مستقل در کتب استدلالی خالی است.پس از مطالعه و بررسی نظرات علما در این مسأله، ابهاماتی به ذهن خطور می کند و این سؤال اصلی را به دنبال دارد که آیا هرگونه تشبّه به جنس مخالف، حرام است؟در ضمن این سؤال، پرسش های دیگری نیز مطرح می شود:آیا هرگونه استفاده از مختصات جنس مخالف، موجب تشبّه به جنس آن ها می گردد؟ ملاک در تعیین مختصات یک جنس، چه امری است؟ آیا شباهت به جنس مخالف ممنوع است، یا تشبّه به جنس مخالف؟ آیا فرقی بین شباهت و تشبّه به جنس مخالف در حکم وجود دارد؟ و چندین سؤال دیگر که پاسخ به تمام آن ها، ضرورت تدوین تحقیق مستقلی را در باب موضوع تشبّه به جنس مخالف ایجاب می کند.نوشتار حاضر در پنج فصل سامان دهی شده است:فصل اول: مفهوم شناسی تشبّه؛ فصل دوم: ادله حرمت تشبّه به جنس مخالف؛ فصل سوم: کلام علمای موافق و مخالف در مسأله، و بررسی ادله آنها؛ فصل چهارم: ملاک در تعیین مختصات یک جنس، و صدق تشبّه؛ فصل پنجم: ره آوردهای نتیجه تحقیق.منابع این پژوهش عبارتند از: کتب روایی و فقهی شیعه و اهل سنت، کتب اصول و رجال شیعه، لغت و ادبیات عرب.
مفهوم شناسی تشبّه
از آن جا که عنوان تشبّه به جنس مخالف، کلی است و اقسام مختلفی دارد، پیش از آغاز بررسی ادله حرمت، لازم است اقسام گوناگون تشبّه به جنس مخالف را بر شماریم؛ و در ضمن بررسی هر دلیل، تبیین نماییم که بر حکم کدام یک از اقسام تشبّه به جنس مخالف دلالت دارد.۱. مطلق تشبّه به جنس مخالف؛ ۲. تشبّه در انواع پوشش جنس مخالف؛ ۳. تشبّه در زینت های جنس مخالف؛ ۴. تشبّه در صفات جنسی (غریزه نری و مادگی) مختص به جنس مخالف؛ ۵. تشبّه در کردار و رفتار جنس مخالف.
استدلال به اخبار بر حرمت
...