لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
شهر کوچک و مرکز بخش تربت جام شهرستان مشهد است که در ۱۴۴ هزار گزی مشهد و ۶۶ هزار گزی مرز ایران و افغانستان و بر سر راه شوسه عمومی مشهد و هرات واقع است جلگه گرمسیر است و ۶٠۵ تن سکنه دارد آب آن از رودخانه جام و قنات است و محصول عمده آن غلات و بن شن و زیره و انواع میوجات است اهالی آنجا بکسب و تجارت و زراعت اشتغال دارند و در حدود ۱۲٠ باب مغاززه مختلف در آنجا دایر است و دارای دو خیابان است که هم دیگر را در فلکه قطع می نمایند ادارات دولتی آنجا عبارتند از : تیپ جام بخشداری کشاورزی آمار ثبت املاک پست و تلگراف دارائی بهداری فرهنگ ژاندارمری شهربانی و بانک ملی و از ابنیه قدیمی مقبره شیخ جام است .
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] تُرْبَتِ جام، شهرستان و شهری در استان خراسان رضوی است. نخستین آگاهی ها درباره ناحیه جام به دورۀ فتوحات اسلامی در خراسان باز می گردد. این شهر مورد تاخت و تاز حکومت هایی مثل عثمانی و مغول بوده است. در حال حاضر و بر اساس آخرین سرشماری های انجام گرفته در حدود ۹۵ هزار نفر جمعیت دارد و مساحت آن بالغ بر ۸۱۸۴ متر مربع است. نزدیک ترین شهرها به تربت جام از جنوب، شهر تایباد و از شمال شهر فریمان هستند.
این شهرستان با ۱۸۵، ۸ کم ۲ وسعت، در شمال غرب استان خراسان رضوی واقع شده، و از شمال به شهرستان سرخس، از شمال غرب به شهرستان مشهد، از غرب به شهرستان فریمان، از جنوب غرب به شهرستان تربت حیدریه، از جنوب به شهرستان تایباد، و از شرق و شمال شرق به کشورهای افغانستان و ترکمنستان محدود است.
فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، ج۱، ص۵، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.
این شهر که مرکز شهرستان تربت جام است، در °۳۵ و ´۱۶ عرض شمالی و °۶۰ و´ ۳۷ طول شرقی و در ارتفاع ۹۱۰ متری از سطح دریا واقع است
پاپلی یزدی محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، ج۱، ص۱۴۲، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۱) ابن رسته، احمد، الاعلاق النفیسة، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۳۰۹ق/ ۱۸۹۱م.(۲) ابن بطوطه، رحلة، به کوشش طلال حرب، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۳) استرابادی، محمدمهدی، جهانگشای نادری، به کوشش عبدالله انوار، تهران، ۱۳۴۱ش.(۴) اسفزار، محمد، روضات الجنات، به کوشش محمدکاظم امام، تهران، ۱۳۳۹ش.(۵) اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، به کوشش محمداسماعیل رضوانی، تهران، ۱۳۷۷ش.(۶) اصطخری، ابراهیم، ممالک و مسالک، ترجمۀ محمد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۷۳ش.(۷) اطلس گیتاشناسی استان های ایران، تهران، ۱۳۸۳ش.(۸) اعتمادالسلطنه، محمدحسن ، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۷ش.(۹) افشین، یدالله، رودخانه های ایران، تهران، ۱۳۷۳ش.(۱۰) اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ مغول، تهران، ۱۳۴۷ش.(۱۱) امام، محمدکاظم، تعلیقات بر روضات الجنات.(۱۲) بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۱۳) بیات، کاوه، صولت السلطنۀ هزاره و شورش خراسان، تهران، ۱۳۷۰ش.(۱۴) پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.(۱۵) پتروشفسکی، اپ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، ۱۳۴۴ش.(۱۶) جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.(۱۷) حافظ ابرو، تاریخ (بخش جغرافیای خراسان)، به کوشش درتئا کراوولسکی، ویسبادن، ۱۹۸۲م.(۱۸) حافظ ابرو، ذیل جامع التواریخ رشیدی، به کوشش خانبابا بیانی، تهران، ۱۳۵۰ش.(۱۹) حافظ ابرو، زبدة التواریخ، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۰) حدودالعالم، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، ۱۳۶۲ش.(۲۱) حمدالله مستوفی، نزهة القلوب، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.(۲۲) خواندمیر، غیاث الدین، مآثر الملوک، به کوشش هاشم محدث، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۳) دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۳۱۸ق/۱۹۰۰م.(۲۴) رشیدالدین، فضل الله، تاریخ مبارک غازانی، به کوشش کارل یان، هارتفرد، ۱۳۵۸ق/۱۹۴۰م.(۲۵) روملو، حسن، احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۵۷ش.(۲۶) زین العابدین شیروانی، بستان السیاحة، تهران، ۱۳۱۵ق.(۲۷) سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، ۱۳۷۷ش.(۲۸) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان تربت جام، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.(۲۹) سیفی هروی، سیف، تاریخ نامۀ هرات، به کوشش محمد زبیر صدیقی، کلکته، ۱۳۶۴ق/۱۹۴۳م.(۳۰) شرف الدین علی یزدی، ظفرنامه، به کوشش عصام الدین اورونبایف، تاشکند، ۱۹۷۲م.(۳۱) عبدالرزاق سمرقندی، مطلع سعدین، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۳۲) فدایی خراسانی، محمد، تاریخ اسماعیلیه یا هدایت المؤمنین الطالبین، به کوشش الکساندر سیمیونف، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۳) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، ادارۀ جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۶۳ش، ج ۴۴.(۳۴) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.(۳۵) قیصری، ابراهیم، «تربت جام و تایباد»، فرهنگ ایران زمین، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۶۱ش، شم ۲۵.(۳۶) محمدکاظم، عالم آرای نادری، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران، ۱۳۶۴ش.(۳۷) مرعشی صفوی، محمدخلیل، مجمع التواریخ، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۸) مستوفی، محمدحسن، زبدة التواریخ، به کوشش بهرام گودرزی، تهران، ۱۳۷۵ش.(۳۹) مشکوٰتی، نصرت الله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.(۴۰) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.(۴۱) منز، ب ف، برآمدن و فرمانروایی تیمور، ترجمۀ منصور صفت گل، تهران، ۱۳۷۷ش.(۴۲) میرخواند، محمد، روضة الصفا، به کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۳ش.(۴۳) میرزا رفیعا، تذکرة الملوک، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۲ش.(۴۴) نشریۀ عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری، وزارت کشور، تهران، ۱۳۸۴ش.(۴۵) حموی، یاقوت، بلدان.Pinder – Wilson, R,» Timurid Architecture «, The Cambridge History of Iran, volVI, ed P Jackson, Cambridge, ۱۹۸۶ (۴۶)؛
این شهرستان با ۱۸۵، ۸ کم ۲ وسعت، در شمال غرب استان خراسان رضوی واقع شده، و از شمال به شهرستان سرخس، از شمال غرب به شهرستان مشهد، از غرب به شهرستان فریمان، از جنوب غرب به شهرستان تربت حیدریه، از جنوب به شهرستان تایباد، و از شرق و شمال شرق به کشورهای افغانستان و ترکمنستان محدود است.
فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، ج۱، ص۵، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.
این شهر که مرکز شهرستان تربت جام است، در °۳۵ و ´۱۶ عرض شمالی و °۶۰ و´ ۳۷ طول شرقی و در ارتفاع ۹۱۰ متری از سطح دریا واقع است
پاپلی یزدی محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، ج۱، ص۱۴۲، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۱) ابن رسته، احمد، الاعلاق النفیسة، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۳۰۹ق/ ۱۸۹۱م.(۲) ابن بطوطه، رحلة، به کوشش طلال حرب، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۳) استرابادی، محمدمهدی، جهانگشای نادری، به کوشش عبدالله انوار، تهران، ۱۳۴۱ش.(۴) اسفزار، محمد، روضات الجنات، به کوشش محمدکاظم امام، تهران، ۱۳۳۹ش.(۵) اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، به کوشش محمداسماعیل رضوانی، تهران، ۱۳۷۷ش.(۶) اصطخری، ابراهیم، ممالک و مسالک، ترجمۀ محمد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۷۳ش.(۷) اطلس گیتاشناسی استان های ایران، تهران، ۱۳۸۳ش.(۸) اعتمادالسلطنه، محمدحسن ، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۷ش.(۹) افشین، یدالله، رودخانه های ایران، تهران، ۱۳۷۳ش.(۱۰) اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ مغول، تهران، ۱۳۴۷ش.(۱۱) امام، محمدکاظم، تعلیقات بر روضات الجنات.(۱۲) بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۱۳) بیات، کاوه، صولت السلطنۀ هزاره و شورش خراسان، تهران، ۱۳۷۰ش.(۱۴) پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.(۱۵) پتروشفسکی، اپ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، ۱۳۴۴ش.(۱۶) جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.(۱۷) حافظ ابرو، تاریخ (بخش جغرافیای خراسان)، به کوشش درتئا کراوولسکی، ویسبادن، ۱۹۸۲م.(۱۸) حافظ ابرو، ذیل جامع التواریخ رشیدی، به کوشش خانبابا بیانی، تهران، ۱۳۵۰ش.(۱۹) حافظ ابرو، زبدة التواریخ، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۰) حدودالعالم، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، ۱۳۶۲ش.(۲۱) حمدالله مستوفی، نزهة القلوب، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.(۲۲) خواندمیر، غیاث الدین، مآثر الملوک، به کوشش هاشم محدث، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۳) دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۳۱۸ق/۱۹۰۰م.(۲۴) رشیدالدین، فضل الله، تاریخ مبارک غازانی، به کوشش کارل یان، هارتفرد، ۱۳۵۸ق/۱۹۴۰م.(۲۵) روملو، حسن، احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۵۷ش.(۲۶) زین العابدین شیروانی، بستان السیاحة، تهران، ۱۳۱۵ق.(۲۷) سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، ۱۳۷۷ش.(۲۸) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان تربت جام، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.(۲۹) سیفی هروی، سیف، تاریخ نامۀ هرات، به کوشش محمد زبیر صدیقی، کلکته، ۱۳۶۴ق/۱۹۴۳م.(۳۰) شرف الدین علی یزدی، ظفرنامه، به کوشش عصام الدین اورونبایف، تاشکند، ۱۹۷۲م.(۳۱) عبدالرزاق سمرقندی، مطلع سعدین، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۳۲) فدایی خراسانی، محمد، تاریخ اسماعیلیه یا هدایت المؤمنین الطالبین، به کوشش الکساندر سیمیونف، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۳) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، ادارۀ جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۶۳ش، ج ۴۴.(۳۴) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.(۳۵) قیصری، ابراهیم، «تربت جام و تایباد»، فرهنگ ایران زمین، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۶۱ش، شم ۲۵.(۳۶) محمدکاظم، عالم آرای نادری، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران، ۱۳۶۴ش.(۳۷) مرعشی صفوی، محمدخلیل، مجمع التواریخ، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۸) مستوفی، محمدحسن، زبدة التواریخ، به کوشش بهرام گودرزی، تهران، ۱۳۷۵ش.(۳۹) مشکوٰتی، نصرت الله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.(۴۰) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.(۴۱) منز، ب ف، برآمدن و فرمانروایی تیمور، ترجمۀ منصور صفت گل، تهران، ۱۳۷۷ش.(۴۲) میرخواند، محمد، روضة الصفا، به کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۳ش.(۴۳) میرزا رفیعا، تذکرة الملوک، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۲ش.(۴۴) نشریۀ عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری، وزارت کشور، تهران، ۱۳۸۴ش.(۴۵) حموی، یاقوت، بلدان.Pinder – Wilson, R,» Timurid Architecture «, The Cambridge History of Iran, volVI, ed P Jackson, Cambridge, ۱۹۸۶ (۴۶)؛
wikifeqh: بوزجان
دانشنامه عمومی
تُربَتِ جام[ ۱] ( تلفظ راهنما·اطلاعات ) یا تُربَتِ شیخ جام ( تلفظ راهنما·اطلاعات؛ به معنای: مزار شیخ احمد جامی ) با نام تاریخی بوژگان ( تلفظ راهنما·اطلاعات ) مرکز شهرستان تربت جام یکی از شهرستان های استان خراسان رضوی است، که هم مرز با افغانستان می باشد. تربت شیخ احمد جام یکی از مکان های تاریخی است که در این شهر قرار دارد. [ ۲] [ ۳] این شهر در دامنه های شرقی رشته کوه کوهسرخ قرار دارد. [ ۴]
تربت جام از روزگار باستان تاکنون به نام های گوناگونی چون پوژگان، بوزگان، بوزیگان، بوزجان، پوچکان، زام، سام، جام، تربت شیخ جام و تربت جام خوانده شده است. شهری باستانی به نام پوژگان از سده ۳ پ. م تا سده ۲ هـ. ق، در کنار شهر کنونی وجود داشته که ظاهراً در اثر زلزله از بین رفته است. شهر کنونی از حدود سده ۳ هـ. ق، ایجاد شده و اندک اندک گسترش یافته است. این شهر پس از بازسازی و آبادی دوباره، «بوزجان» یا «پوچکان» نامیده شده و کرسی ناحیه جام، ( به گویش شمالی قهستان ) گردیده است. اصطلاح پوژگان به دلیل وجود نداشتن حروف «پ»، «ژ» و «گ» در زبان عربی به بوزجان تغییر نام پیدا کرده است.
تربت جام از روزگاران کهن از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. اهمیت تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و بازرگانی آن، از سده ۳–۴ هـ. ق، نمایان گشته، و در زمان زندگی شیخ احمد جام ( ۴۴–۵۳۶ هـ. ق ) یعنی سده های ۵ و ۶ ه. ق، شکوفا شده است. تربت جام در سده های ۷ و ۸ هـ. ق، هم زمان با یورش مغول ها و تیمور لنگ آسیب زیادی دید. تربت جام در اواخر دوران صفوی و در زمان آخرین شاه صفوی شاه سلطان حسین صفوی ( ۱۱۰۵–۱۱۳۵ هـ. ق ) موردهجوم ازبک ها و افغان ها به مرزهای شرقی ایران گردید که از جمله به ناحیه تربت جام، دست اندازی کردند. سرانجام سرداری از شرق ایران، به نام نادر قلی افشار برخاست و افغان ها را از ایران راند و خود در ۱۱۴۸ هـ. ق، پادشاه ایران شد. در زمان نادرشاه افشار، ایران بار دیگر توانمند شد و نه تنها مرزهای شرقی آن، از یورش ازبک ها، افغان ها و ترکمن ها در امان ماند، بلکه به سال ۱۱۵۳ هـ. ق / ۱۷۴۰ م، آن سوی رود جیحون یا آمودریا و قلمرو ازبک ها، یعنی خوارزم و بخارا هم مطیع نادر شاه و حکومت ایران شد. با درگذشت نادر شاه در سال ۱۱۶۰ هـ. ق، بار دیگر ناآرامی در خراسان آغاز گشت و تا اوایل سده ۱۳ هـ. ق، ادامه یافت.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفتربت جام از روزگار باستان تاکنون به نام های گوناگونی چون پوژگان، بوزگان، بوزیگان، بوزجان، پوچکان، زام، سام، جام، تربت شیخ جام و تربت جام خوانده شده است. شهری باستانی به نام پوژگان از سده ۳ پ. م تا سده ۲ هـ. ق، در کنار شهر کنونی وجود داشته که ظاهراً در اثر زلزله از بین رفته است. شهر کنونی از حدود سده ۳ هـ. ق، ایجاد شده و اندک اندک گسترش یافته است. این شهر پس از بازسازی و آبادی دوباره، «بوزجان» یا «پوچکان» نامیده شده و کرسی ناحیه جام، ( به گویش شمالی قهستان ) گردیده است. اصطلاح پوژگان به دلیل وجود نداشتن حروف «پ»، «ژ» و «گ» در زبان عربی به بوزجان تغییر نام پیدا کرده است.
تربت جام از روزگاران کهن از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. اهمیت تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و بازرگانی آن، از سده ۳–۴ هـ. ق، نمایان گشته، و در زمان زندگی شیخ احمد جام ( ۴۴–۵۳۶ هـ. ق ) یعنی سده های ۵ و ۶ ه. ق، شکوفا شده است. تربت جام در سده های ۷ و ۸ هـ. ق، هم زمان با یورش مغول ها و تیمور لنگ آسیب زیادی دید. تربت جام در اواخر دوران صفوی و در زمان آخرین شاه صفوی شاه سلطان حسین صفوی ( ۱۱۰۵–۱۱۳۵ هـ. ق ) موردهجوم ازبک ها و افغان ها به مرزهای شرقی ایران گردید که از جمله به ناحیه تربت جام، دست اندازی کردند. سرانجام سرداری از شرق ایران، به نام نادر قلی افشار برخاست و افغان ها را از ایران راند و خود در ۱۱۴۸ هـ. ق، پادشاه ایران شد. در زمان نادرشاه افشار، ایران بار دیگر توانمند شد و نه تنها مرزهای شرقی آن، از یورش ازبک ها، افغان ها و ترکمن ها در امان ماند، بلکه به سال ۱۱۵۳ هـ. ق / ۱۷۴۰ م، آن سوی رود جیحون یا آمودریا و قلمرو ازبک ها، یعنی خوارزم و بخارا هم مطیع نادر شاه و حکومت ایران شد. با درگذشت نادر شاه در سال ۱۱۶۰ هـ. ق، بار دیگر ناآرامی در خراسان آغاز گشت و تا اوایل سده ۱۳ هـ. ق، ادامه یافت.
wiki: تربت جام