تحلیل محدود

[ویکی فقه] تحلیل محدود یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تحلیل مرکب به ذاتیاتش برای اکتساب تعریف حدی است.
تحلیل ذهنی بر دو قسم است: تحلیل حد و رسم، و تحلیل قیاس.
توضیح اصطلاح
تحلیل حد و رسم شامل دو تحلیل است:۱. تحلیل محدود یا تحلیل حد که از طریق به دست آوردن ذاتیات معرَّف به تعریف حدی می رسند.۲. تحلیل رسم که از طریق تحلیل ذاتیات و عرضیات معرَّف به تعریف رسمی یا به رسم می رسند؛ بدین سان تحلیلِ محدود، از راه های اکتساب تعریف حدی است. برای مثال برای تحصیل ذاتیاتِ «حیوان»، ابتدا توجه می شود که از مقوله «جوهر» است، آن گاه به دست می آید که در میان انواع تحت جوهر از نوع «جسم نامی» است، سپس از تحلیل ذاتیاتِ انواعی مثل حیوان ناطق، حیوان صهال و حیوان ناهق که در حقیقت حیوانیت با هم شریک اند، معلوم می شود حد مشترک آنها «جسم نامی حساس متحرک به اراده» است و حد مختصِ یکی ناطق، دیگری ناهق، و سومی صاهل است. در ادامه، حد مختص هر یک کنار گذاشته و حد مشترک آنها اخذ می شود که باقی مانده به اضافه جوهر که در جسم مندرج است تمام ذاتیات حیوان را تشکیل می دهد. مثال دیگر اینکه برای شناخت ذاتیاتِ انسان، ابتدا انسان به «حیوان ناطق» تحلیل می شود، آن گاه حیوان به «جسم نامی متحرک با اراده» و همچنین جسم نامی به اجزایش تحلیل می شود تا اینکه با رسیدن به «جوهر» که جنس الاجناس و بسیط است، فرایند تحلیل پایان یابد. برای رسیدن به تعریف حدی باید انسان با سایر انواع -که آنها نیز تحلیل شده اند- مقایسه شود تا مشترکات و مختصات هر یک معلوم شود، سپس با دست یافتن به جنس قریب و فصل قریب و ترکیب خاص آنها تعریف حدی محقق شود.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
...