[ویکی اهل البیت] تجرید الاعتقاد مشهورترین کتاب شیعه در علم کلام است که توسط خواجه نصیرالدین طوسی (م 672 ق) تالیف گردیده است.
علامه شعرانی ره از شارحان کتاب تجرید الاعتقاد در مقدمه خود می گوید:
نام کتاب در غالب تصانیف تجرید الکلام ضبط شده است اما چون شرح علامه حلی قدس سرّه کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد است و ما باین شرح عنایت تام داشتیم در همه جای کتاب تجرید الاعتقاد آوردیم. و آنچه خود مؤلف در متن فرمود سمیته تجرید العقائد
گویا شهرت این کتاب به تجرید الاعتقاد در نزد دیگران نیز به خاطر شیوع کتاب کشف المراد علامه حلی است که از دیرباز به عنوان متن درسی حوزه های علمیه بوده است.
ابوجعفر نصیرالدین محمد بن محمد حسن طوسی، معروف به خواجه نصیرالدین طوسی دانشمند بزرگ و نویسنده معروف، فیلسوف، محقق، منجم، متولد و بزرگ شده در طوس، متوفی در بغداد و پدرش از علمای طوس بود. خواجه نصیرالدین مقدمات را از پدرش فراگرفت و در جوانی به نیشابور رفت و از محضر استادان بزرگ بهره گرفت.
او در واقعه حمله مغول 22 ساله بود و به قلاع اسماعیلی پناه برد و تا سال 654 ق در کنار ایشان بسر برد. پس از تسلط هلاکوخان، خواجه با او رابطه خوبی داشت و هلاکو او را بسیار گرامی می داشت. در سال 658 ق از طرف هلاکو مأموریت یافت که رصدخانه مراغه را تأسیس کند و به امر هلاکو جمیع اوقات ممالک ایلخانی در اختیار او قرار گرفت.
خواجه توانست رصدخانه عظیمی احداث کند و عالمان بزرگ زمان را در آنجا گرد آورد. او کتابخانه بزرگ و ارزشمندی هم تأسیس کرد. نتیجه کار این گروه تنظیم زیج ایلخانی بود. خواجه تا آخر عمر در خدمت علم باقی ماند و علی رغم نفوذ بسیارش، تمایلی به مقامات دنیوی نداشت.
از شاگردان خواجه می توان به علامه حلی، سید عبدالکریم بن طاووس،قطب الدین شیرازی و شهاب الدین ابوبکر کازرونی اشاره نمود.
علامه شعرانی ره از شارحان کتاب تجرید الاعتقاد در مقدمه خود می گوید:
نام کتاب در غالب تصانیف تجرید الکلام ضبط شده است اما چون شرح علامه حلی قدس سرّه کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد است و ما باین شرح عنایت تام داشتیم در همه جای کتاب تجرید الاعتقاد آوردیم. و آنچه خود مؤلف در متن فرمود سمیته تجرید العقائد
گویا شهرت این کتاب به تجرید الاعتقاد در نزد دیگران نیز به خاطر شیوع کتاب کشف المراد علامه حلی است که از دیرباز به عنوان متن درسی حوزه های علمیه بوده است.
ابوجعفر نصیرالدین محمد بن محمد حسن طوسی، معروف به خواجه نصیرالدین طوسی دانشمند بزرگ و نویسنده معروف، فیلسوف، محقق، منجم، متولد و بزرگ شده در طوس، متوفی در بغداد و پدرش از علمای طوس بود. خواجه نصیرالدین مقدمات را از پدرش فراگرفت و در جوانی به نیشابور رفت و از محضر استادان بزرگ بهره گرفت.
او در واقعه حمله مغول 22 ساله بود و به قلاع اسماعیلی پناه برد و تا سال 654 ق در کنار ایشان بسر برد. پس از تسلط هلاکوخان، خواجه با او رابطه خوبی داشت و هلاکو او را بسیار گرامی می داشت. در سال 658 ق از طرف هلاکو مأموریت یافت که رصدخانه مراغه را تأسیس کند و به امر هلاکو جمیع اوقات ممالک ایلخانی در اختیار او قرار گرفت.
خواجه توانست رصدخانه عظیمی احداث کند و عالمان بزرگ زمان را در آنجا گرد آورد. او کتابخانه بزرگ و ارزشمندی هم تأسیس کرد. نتیجه کار این گروه تنظیم زیج ایلخانی بود. خواجه تا آخر عمر در خدمت علم باقی ماند و علی رغم نفوذ بسیارش، تمایلی به مقامات دنیوی نداشت.
از شاگردان خواجه می توان به علامه حلی، سید عبدالکریم بن طاووس،قطب الدین شیرازی و شهاب الدین ابوبکر کازرونی اشاره نمود.
wikiahlb: تجرید_الاعتقاد
[ویکی نور] تجرید الاعتقاد، کتابی است مشهور و در فن خویش بی نظیر که خواجه طوسی آرای کلامی خود را با بهترین نظام و قوی ترین براهین، به سبک شیوایی، در آن گرد آورده است.
این کتاب، از کتاب های مهمی است که در تبیین عقاید امامیه، نگاشته شده و به گفته برخی، اولین آنها به حساب می آید. خواجه نصیر، در ابتدای این اثر، آن را تحریر العقائد نامیده، اما بعدها، این کتاب، به اسامی دیگری همچون تجرید الاعتقاد، تجرید العقائد و تجرید الکلام، اشتهار یافته است.
بعضی، احتمال داده اند که خواجه، عنوان تجرید الاعتقاد را تحت تأثیر کتاب «التجرید» قاضی، عبدالجبار معتزلی، برگزیده است. کسانی نیز معتقدند این کتاب، از خود خواجه نصیر نیست. مستند تردید ایشان در انتساب تجرید به خواجه، ناسازگاری برخی از مباحث آن با آرای نصیر الدین طوسی در سایر آثارش، مانند شرح اشارات است، اما اکثریت دانشمندان، این تردید را روا ندانسته اند. این ناسازگاری را بر اساس تحول اندیشه های او، می توان تبیین کرد.
انتساب تجرید به نصیر الدین طوسی اسماعیلی مذهب هم نارواست، زیرا بدون تردید آن را پس از روی گردانی از مذهب اسماعیلی و گرایش به مذهب امامیه اثنا عشری نوشته است. بنا به قول مشهور، خواجه، نگارش تجرید را در 660ق، به پایان برد.
این گمانه زنی که تجرید، آخرین کتاب خواجه طوسی است، نیز نارواست و سرانجام اینکه انگیزه خواجه از نگارش تجرید، تحریر مسائل کلامی، نظام مندسازی اندیشه های دینی و بیان مستدل عمده ترین عقاید شیعه امامیه است.
خواجه نصیر، این کتاب را برخوردار از بهترین اسلوب و مشتمل بر دیدگاه ها و اعتقاداتی که با برهان برای وی اثبات گردیده، معرفی می کند. بنا بر این بر خلاف برخی کتاب های او که صرفا تبیین نظریات عده ای از بزرگان است، این کتاب، حاوی آرای خاص اوست.
این کتاب، از کتاب های مهمی است که در تبیین عقاید امامیه، نگاشته شده و به گفته برخی، اولین آنها به حساب می آید. خواجه نصیر، در ابتدای این اثر، آن را تحریر العقائد نامیده، اما بعدها، این کتاب، به اسامی دیگری همچون تجرید الاعتقاد، تجرید العقائد و تجرید الکلام، اشتهار یافته است.
بعضی، احتمال داده اند که خواجه، عنوان تجرید الاعتقاد را تحت تأثیر کتاب «التجرید» قاضی، عبدالجبار معتزلی، برگزیده است. کسانی نیز معتقدند این کتاب، از خود خواجه نصیر نیست. مستند تردید ایشان در انتساب تجرید به خواجه، ناسازگاری برخی از مباحث آن با آرای نصیر الدین طوسی در سایر آثارش، مانند شرح اشارات است، اما اکثریت دانشمندان، این تردید را روا ندانسته اند. این ناسازگاری را بر اساس تحول اندیشه های او، می توان تبیین کرد.
انتساب تجرید به نصیر الدین طوسی اسماعیلی مذهب هم نارواست، زیرا بدون تردید آن را پس از روی گردانی از مذهب اسماعیلی و گرایش به مذهب امامیه اثنا عشری نوشته است. بنا به قول مشهور، خواجه، نگارش تجرید را در 660ق، به پایان برد.
این گمانه زنی که تجرید، آخرین کتاب خواجه طوسی است، نیز نارواست و سرانجام اینکه انگیزه خواجه از نگارش تجرید، تحریر مسائل کلامی، نظام مندسازی اندیشه های دینی و بیان مستدل عمده ترین عقاید شیعه امامیه است.
خواجه نصیر، این کتاب را برخوردار از بهترین اسلوب و مشتمل بر دیدگاه ها و اعتقاداتی که با برهان برای وی اثبات گردیده، معرفی می کند. بنا بر این بر خلاف برخی کتاب های او که صرفا تبیین نظریات عده ای از بزرگان است، این کتاب، حاوی آرای خاص اوست.
wikinoor: تجرید_الاعتقاد
[ویکی شیعه] تجرید الاعتقاد (کتاب). تَجریدُ الإعتِقاد، کتابی در علم کلام به زبان عربی از خواجه نصیرالدین طوسی (متوفی ۶۷۲). از مهمترین کتاب ها در توضیح و اثبات عقاید امامیه است. به عقیده آقا بزرگ تهرانی، خواجه نصیر این اثر را تحریر العقاید نامیده، اما بعدها این کتاب به اسامی دیگری همچون تجرید الاعتقاد، تجرید العقائد، و تجرید الکلام شهرت یافته است.
تجرید الاعتقاد از ارزشمندترین و محکمترین و در عین حال مختصرترین متون کلامی شیعی به شمار می آید و به سبب همین ویژگی ها، از زمان تألیف شهرت یافته و دانشمندان فرقه های مختلف اسلامی شروح و حواشی متعددی به فارسی و عربی بر آن نگاشته اند.
بعضی معتقدند که خواجه بعد از نقد کتاب المحصَّل فخررازی، تجرید را تألیف کرد تا کسانی که به دنبال به دست آوردن عقیده حق هستند، به جای مراجعه به کتاب المحصل به آن رجوع کنند؛ زیرا خواجه نصیر در مقدمه تلخیص المحصل گفته است:
تجرید الاعتقاد از ارزشمندترین و محکمترین و در عین حال مختصرترین متون کلامی شیعی به شمار می آید و به سبب همین ویژگی ها، از زمان تألیف شهرت یافته و دانشمندان فرقه های مختلف اسلامی شروح و حواشی متعددی به فارسی و عربی بر آن نگاشته اند.
بعضی معتقدند که خواجه بعد از نقد کتاب المحصَّل فخررازی، تجرید را تألیف کرد تا کسانی که به دنبال به دست آوردن عقیده حق هستند، به جای مراجعه به کتاب المحصل به آن رجوع کنند؛ زیرا خواجه نصیر در مقدمه تلخیص المحصل گفته است:
wikishia: تجرید_الاعتقاد_(کتاب)
[ویکی فقه] تجرید الاعتقاد، معروف ترین متن درسی در علم کلام شیعه امامیه و از مؤثرترین آثار در تاریخ کلام شیعه در ۷ سده اخیر از خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷-۶۷۲ق/۱۲۰۱-۱۲۷۳م) می باشد.
مؤلف این اثر به عنوان پژوهشگری روشمند و اهل دقت مورد توجه و ستایش بیش تر دانشمندان فرقه های مختلف کلامی و فیلسوفان متأخر است. طوسی در غالب علوم روزگار خود رساله پرداخته است. گزارش نویسان تا ۲۷۴ رساله را به وی نسبت داده اند. آثار کلامی وی یا نقد رساله های پیشینیان است، مانند تلخیص المحصل و یا کتابچه هایی به زبان فارسی یا عربی است که برای آموزش تدوین شده اند. الفصول النصیریة، قواعد العقاید و تجرید الاعتقاد از گونه اخیرند. از این میان تجرید را نفیس ترین اثر نصیرالدین طوسی دانسته اند. عده ای با استناد به ناسازگاری برخی از مباحث تجرید با آراء نصیرالدین طوسی در سایر آثارش، مانند شرح اشارات، در انتساب این اثر به وی تردید کرده اند. اکثریت دانشمندان این تردید را روا ندانسته اند. اما ناسازگاری یاد شده را نمی توان دلیلی برای عدم انتساب کتاب به نصیرالدین طوسی قلمداد کرد، زیرا این ناسازگاری را بر اساس تحول اندیشه های او می توان تبیین کرد. انتساب تجرید به نصیرالدین طوسی اسماعیلی مذهب هم نارواست، زیرا بدون تردید، آن را پس از روی گردانی از مذهب اسماعیلی و گرایش به امامیه اثناعشری (یعنی پس از ۶۵۳ق/۱۲۵۵م) نوشت. بنا به قول مشهور، خواجه نگارش تجرید را در ۶۶۰ق/۱۲۶۲م به پایان برد، اما این گمانه زنی که تجرید آخرین کتاب نصیرالدین طوسی است نیز نارواست و انگیزه خواجه از نگارش تجرید، تحریر مسائل کلامی، نظام مندسازی اندیشه های دینی و بیان مستدل عمده ترین عقاید شیعه امامیه است.
نام کتاب
این کتاب از کتاب های مهمی است که در تبیین عقاید امامیه نگاشته شده و به گفته برخی، اولین آنها به حساب می آید. در عنوان دقیق کتاب، اختلاف فراوان است. آقابزرگ با استناد به تعبیر نصیرالدین طوسی در سرآغاز کتاب، نام آن را تحریر العقائد می داند که با عنوان تجرید شهرت یافته است. اما وی در گزارش خود از تجرید الاعتقاد، عنوان ترکیبی تجرید الکلام فی تحریر عقائد الاسلام را مدخل قرار می دهد. عده ای تحریر را تصحیف و نگارش نادرست تجرید می دانند. علاوه بر تجرید الاعتقاد، تجرید العقائد، تجرید الکلام و نیز تعبیرهای تردیدی چون تجرید الاعتقاد أو تجرید الکلام عنوان هایی اند که درباره تجرید به کار می روند.بعضی احتمال داده اند که خواجه عنوان تجریدالاعتقاد را تحت تأثیر کتاب التجرید قاضی عبدالجبار معتزلی برگزیده است. کسانی نیز معتقدند که این کتاب از خود خواجه نصیر نیست. برخی این عناوین را از ساخته های شارحان دانسته، و عنوان صحیح را تجرید بدون مضافٌ الیه می انگارند. نصیرالدین طوسی در سرآغاز کتاب از اسم آن هم یاد می کند. این نام در همه دست نویس های موجود و نیز دست نویس هایی که از سوی شارحان استفاده شده، به صورت مضاف و مضافٌ الیه است، اما مضاف به دو صورت تحریر و تجرید آمده، و مضافٌ الیه نیز به ۳ صورت الاعتقاد، العقائد و الکلام آمده است.
مباحث کتاب
خواجه مباحث تجرید را در ۶ مقصد سامان داده است: مقصد نخست متضمن بحث از امور عامه یعنی مباحث وجود و عدم، ماهیت و لواحق آن و علت و معلول است. مقصد دوم با عنوان «جواهر و اَعراض» به بحث از اجسام، جوهر مجرد و اَعراض نه گانه، بر سیاق انگاره ارسطوییان می پردازد. مسائل معرفت شناسی و منطقی نیز در این مقصد به اختصار طرح می شوند و اگر چه نصیرالدین طوسی این دو بخش را مانند سایر بخش ها مقصد می نامد، آنها را نمی توان تحریر عقاید خواند، بلکه آن ها متضمن بیان مبانی وجودشناسی، جهان شناسی و معرفت شناسی علم کلام است. به همین سبب خواجه در رساله «قواعد العقائد»، این مباحث را به منزله مقدمه بر اصول و مبانی مباحث کلامی طرح می کند. از مقصد سوم تا مقصد ششم به ترتیب مسائل خداشناسی، شامل مسائل مربوط به وجود صانع، صفات و افعال وی؛ نبوت عامه و خاصه؛ امامت عامه و خاصه؛ و معاد مورد بحث قرار می گیرد. وی بر خلاف شیوه رایج نگارش کتاب های کلامی، به بحث از چیستی علم کلام و سایر عناوین هشت گانه در معرفی این دانش نمی پردازد.
هدف مؤلف
...
مؤلف این اثر به عنوان پژوهشگری روشمند و اهل دقت مورد توجه و ستایش بیش تر دانشمندان فرقه های مختلف کلامی و فیلسوفان متأخر است. طوسی در غالب علوم روزگار خود رساله پرداخته است. گزارش نویسان تا ۲۷۴ رساله را به وی نسبت داده اند. آثار کلامی وی یا نقد رساله های پیشینیان است، مانند تلخیص المحصل و یا کتابچه هایی به زبان فارسی یا عربی است که برای آموزش تدوین شده اند. الفصول النصیریة، قواعد العقاید و تجرید الاعتقاد از گونه اخیرند. از این میان تجرید را نفیس ترین اثر نصیرالدین طوسی دانسته اند. عده ای با استناد به ناسازگاری برخی از مباحث تجرید با آراء نصیرالدین طوسی در سایر آثارش، مانند شرح اشارات، در انتساب این اثر به وی تردید کرده اند. اکثریت دانشمندان این تردید را روا ندانسته اند. اما ناسازگاری یاد شده را نمی توان دلیلی برای عدم انتساب کتاب به نصیرالدین طوسی قلمداد کرد، زیرا این ناسازگاری را بر اساس تحول اندیشه های او می توان تبیین کرد. انتساب تجرید به نصیرالدین طوسی اسماعیلی مذهب هم نارواست، زیرا بدون تردید، آن را پس از روی گردانی از مذهب اسماعیلی و گرایش به امامیه اثناعشری (یعنی پس از ۶۵۳ق/۱۲۵۵م) نوشت. بنا به قول مشهور، خواجه نگارش تجرید را در ۶۶۰ق/۱۲۶۲م به پایان برد، اما این گمانه زنی که تجرید آخرین کتاب نصیرالدین طوسی است نیز نارواست و انگیزه خواجه از نگارش تجرید، تحریر مسائل کلامی، نظام مندسازی اندیشه های دینی و بیان مستدل عمده ترین عقاید شیعه امامیه است.
نام کتاب
این کتاب از کتاب های مهمی است که در تبیین عقاید امامیه نگاشته شده و به گفته برخی، اولین آنها به حساب می آید. در عنوان دقیق کتاب، اختلاف فراوان است. آقابزرگ با استناد به تعبیر نصیرالدین طوسی در سرآغاز کتاب، نام آن را تحریر العقائد می داند که با عنوان تجرید شهرت یافته است. اما وی در گزارش خود از تجرید الاعتقاد، عنوان ترکیبی تجرید الکلام فی تحریر عقائد الاسلام را مدخل قرار می دهد. عده ای تحریر را تصحیف و نگارش نادرست تجرید می دانند. علاوه بر تجرید الاعتقاد، تجرید العقائد، تجرید الکلام و نیز تعبیرهای تردیدی چون تجرید الاعتقاد أو تجرید الکلام عنوان هایی اند که درباره تجرید به کار می روند.بعضی احتمال داده اند که خواجه عنوان تجریدالاعتقاد را تحت تأثیر کتاب التجرید قاضی عبدالجبار معتزلی برگزیده است. کسانی نیز معتقدند که این کتاب از خود خواجه نصیر نیست. برخی این عناوین را از ساخته های شارحان دانسته، و عنوان صحیح را تجرید بدون مضافٌ الیه می انگارند. نصیرالدین طوسی در سرآغاز کتاب از اسم آن هم یاد می کند. این نام در همه دست نویس های موجود و نیز دست نویس هایی که از سوی شارحان استفاده شده، به صورت مضاف و مضافٌ الیه است، اما مضاف به دو صورت تحریر و تجرید آمده، و مضافٌ الیه نیز به ۳ صورت الاعتقاد، العقائد و الکلام آمده است.
مباحث کتاب
خواجه مباحث تجرید را در ۶ مقصد سامان داده است: مقصد نخست متضمن بحث از امور عامه یعنی مباحث وجود و عدم، ماهیت و لواحق آن و علت و معلول است. مقصد دوم با عنوان «جواهر و اَعراض» به بحث از اجسام، جوهر مجرد و اَعراض نه گانه، بر سیاق انگاره ارسطوییان می پردازد. مسائل معرفت شناسی و منطقی نیز در این مقصد به اختصار طرح می شوند و اگر چه نصیرالدین طوسی این دو بخش را مانند سایر بخش ها مقصد می نامد، آنها را نمی توان تحریر عقاید خواند، بلکه آن ها متضمن بیان مبانی وجودشناسی، جهان شناسی و معرفت شناسی علم کلام است. به همین سبب خواجه در رساله «قواعد العقائد»، این مباحث را به منزله مقدمه بر اصول و مبانی مباحث کلامی طرح می کند. از مقصد سوم تا مقصد ششم به ترتیب مسائل خداشناسی، شامل مسائل مربوط به وجود صانع، صفات و افعال وی؛ نبوت عامه و خاصه؛ امامت عامه و خاصه؛ و معاد مورد بحث قرار می گیرد. وی بر خلاف شیوه رایج نگارش کتاب های کلامی، به بحث از چیستی علم کلام و سایر عناوین هشت گانه در معرفی این دانش نمی پردازد.
هدف مؤلف
...
wikifeqh: منطق_تجرید