تبری رهبران مشرک

[ویکی فقه] تبری رهبران مشرک (قرآن). سران شرک در قیامت هنگام مواجهه با عذاب الهی و کوتاه شدن دستشان از همه جا از پیروانشان اظهار تبری و برائت می کنند.
سران شرک از پیروانشان در قیامت هنگام مواجهه با عذاب الهی و کوتاه شدن دستشان از همه جا تبری می جویند:ومن الناس من یتخذ من دون الله اندادا... • اذ تبرا الذین اتبعوا من الذین اتبعوا وراوا العذاب وتقطعت بهم الاسباب• وقال الذین اتبعوا لو ان لنا کرة فنتبرا منهم کما تبرءوا منا...بعضی از مردم، معبودهایی غیر از خداوند برای خود انتخاب می کنند ... در آن هنگام، رهبران (گمراه و گمراه کننده) از پیروان خود، بیزاری می جویند و کیفر خدا را مشاهده می کنند و دستشان از همه جا کوتاه می شود. و (در این هنگام) پیروان می گویند: «کاش بار دیگر به دنیا بر می گشتیم، تا از آنها (پیشوایان گمراه) بیزاری جوییم، آن چنان که آنان (امروز) از ما بیزاری جستند!... . «واو» در «و راوا العذاب» حالیه برای «تبرا الذین...» است. معنا چنین می شود: تبری می جویند، در آن حال که عذاب را می بینند.منظور از معبودها در اینجا بت های سنگی و چوبی نیستند، بلکه انسان های جبار و خودکامه و شیاطینی هستند که این مشرکان، خود را دربست در اختیارشان گذاردند، و تسلیم بی قید و شرط در مقابل آنها شدند. اما این پیروان گمراه که بی وفایی معبودان خود را چنین آشکارا می بینند برای تسلی دل خویشتن می گویند: ای کاش ما بار دیگر به دنیا باز می گشتیم تا از آنها تبری جوییم، همانگونه که آنها امروز از ما تبری جستند! (و قال الذین اتبعوا لو ان لنا کرة فنتبرا منهم کما تبرؤا منا). اما چه سود که کار از کار گذشته و بازگشتی بسوی دنیا نیست و در پایان آیه می فرماید آری، این چنین خداوند اعمالشان را به صورت مایه حسرت به آنها نشان می دهد (کذلک یریهم الله اعمالهم حسرات علیهم). و آنها هرگز از آتش دوزخ خارج نخواهند شد (و ما هم بخارجین من النار). آری آنها جز اینکه حسرت بخورند چه می توانند انجام دهند. حسرت بر اموالی که فراهم کردند، و بهره آن را دیگران بردند، حسرت بر امکانات فوق العاده ای که برای رستگاری و نجات در اختیار داشتند و از دست دادند، حسرت بر عبادت معبودانی بی عرضه و بی ارزش بجای عبادت خداوند قادر متعال. اما حسرتی بیهوده، چرا که نه موقع عمل است و نه جای جبران، بلکه تنها هنگام مجازات است و دیدن نتیجه اعمال!
برائت سران شرک در قیامت
پیشوایان شرک، از پیروان خویش در قیامت اظهار برائت می کنند:ویوم ینادیهم فیقول این شرکاءی الذین کنتم تزعمون• قال الذین حق علیهم القول ربنا هـؤلاء الذین اغوینا اغوینـهم کما غوینا تبرانا الیک ما کانوا ایانا یعبدون.روزی را (به خاطر بیاورید) که خداوند آنان را ندا می دهد و می گوید: «کجا هستند همتایانی که برای من می پنداشتید؟!» گروهی (از معبودان) که فرمان عذاب درباره آنها مسلم شده است می گویند: «پروردگارا! ما اینها (عابدان) را گمراه کردیم (آری) ما آنها را گمراه کردیم همان گونه که خودمان گمراه شدیم ما از آنان به سوی تو بیزاری می جوییم آنان در حقیقت ما را نمی پرستیدند (بلکه هوای نفس خود را پرستش می کردند)!» الهه ای که مشرکین آنها را شرکای خدای سبحان می پنداشتند دو صنف بودند، یک صنف بندگان گرامی خدا بودند، از قبیل ملائکه مقرب، و عیسی بن مریم علیه السّلام و صنف دیگر یاغیان جن، و گردنکشان انس، که ادعای الوهیت کردند، مانند فرعون و نمرود و غیر آن دو، و خدای سبحان هر کسی هم که در باطل اطاعت شود، ملحق به آنان کرده مانند ابلیس، و شیطان هایی که قرین انسان ها می شوند، و پیشوایان ضلالت، هم چنان که درباره ابلیس و شیطان ها فرموده: الم اعهد الیکم یا بنی آدم ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین، تا آنجا که می فرماید: و لقد اضل منکم جبلا کثیرا، و نیز درباره اطاعت هوی فرموده: افرایت من اتخذ الهه هواه، و نیز درباره پیشوایان ضلالت فرموده: اتخذوا احبارهم و رهبانهم اربابا من دون الله. و آنهایی که مورد نظر آیه مورد بحث هستند از صنف دوم می باشند، چون صنف اول که ملائکه و عیسی بن مریم علیه السّلام هستند، کسی را اغواء نکرده اند، و آیه مورد بحث سخن از اغواء به میان آورده و فرموده که: پیشوایان شرک گفتند که ما آنان را اغواء کردیم و از عبادت آنان بیزاریم. پس مراد از الذین حق علیهم القول، که از مشرکین بیزاری می جویند، پیشوایان شرکند، هر چند که مشرکین هم مصداق الذین حق علیهم القول هستند، و عذابشان حتمی است، به شهادت آیه حق القول منی لاملان جهنم من الجنة و الناس اجمعین، که همه کفار را مصداق الذین حق علیهم القول می داند، و لیکن مراد در آیه مورد بحث پیشوایانی است که شرک و ضلالت به ایشان منتهی می شود.