تالشی

[ویکی فقه] تالِشی، یکی از زبان های ایرانی که در امتداد ساحل جنوبی دریای خزر تا منطقۀ «کپری چال»، در شمال غربی استان گیلان و بخش هایی از منطقۀ «لنکران»، در جمهوری آذربایجان بدان سخن می گویند. تالشی به همراه گیلکی و رودباری سه زبان اصلی مردم استان گیلان را تشکیل می دهد.
تالشی زبان های ایران در ناحیۀ «خمسۀ طوالش» که امروزه جزو گیلان است، زندگی می کنند؛ یعنی منطقه ای که از آستارا تا فومن گسترده است. بجز تالش، این گویش در بهشهر، لاهیجان، گرگان و رامسر نیز شنیده می شود و برخی از تالشی ها در ناحیۀ شمال شرقی استان اردبیل،
آساطوریان، گارنیک، «تالشیها»، ج۱، ص۱۰۵-۱۰۶، ترجمۀ آنوشیک ملکی، پیمان، تهران، ۱۳۸۲ش، شم ۲۴.
تالشی از طرفی با دیگر لهجه های سواحل خزر و از طرف دیگر با لهجه های مرکزی ایران و لهجه های قدیم آذربایجان که امروز «تاتی» نامیده می شود، ارتباط دارد.
گوئیتزو، دانیله، «مطالعات دانشمندان شوروی دربارۀ گویش تالشی»، ج۱، ص۴۹۲، مجموعۀ مقالات نخستین هم اندیشی گویش شناسی ایران، به کوشش حسن رضایی باغ بیدی، تهران ۱۳۸۱ش.
مناطق تالشی زبان گیلان از نظر ویژگی های گویشی به ۳ منطقه تقسیم می شوند
حاجت پور، حمید، زبان تالشی: گویش خوشابر، ص۳۴_۳۵، رشت، ۱۳۸۳ش.
...

از زبان های شمال غربی ایران رایج در میان بخش بزرگی از مردم آستارا تا سفید رود در ایران، به ویژه در نواحی کوهستانی، نیز در جمهوری آذربایجان، قزاقستان و افغانستان (جلال آباد، مزارشریف). این زبان به تاتی و گیلکی بسیار نزدیک است. زبان تالشی ایران را می توان به سه منطقه تقسیم کرد: ۱. تالشی شمالی شامل عنبرانی، آستارایی؛ ۲. تالشی میانی ازجمله اسالمی؛ ۳. تالشی جنوبی ازجمله ماسالی و ماسوله یی. گویش های گونه گون تالشی براساس تأثیرپذیری از گویش های دیگر، مانند گیلکی، تاتی و ترکی، تفاوت هایی با هم دارند. گویش کمتر دست خوردۀ تالشی را می توان در حد فاصل اسالم تا خوشابر شنید. در جاهایی از رامسر، بهشهر و گرگان که عموماً با نام تالش محله یا تالشان مشخص می شوند، به تالشی سخن می گویند.