تاریخ نگاری اندلس

[ویکی فقه] نخستین بار مورخان مصری برای تدوین تاریخ شبه جزیره ایبری (اندلس)، که در سال ۹۲ جزو قلمرو اسلام گردید، تلاش کردند.
سعید بن کثیر بن عُفَیر مصری (متوفی ۲۲۶) از نخستین مورخانی است که کتابی مستقل در تاریخ اندلس به نام کتاب أخبار الاندلس نوشت که مورخان بعدی بخش هایی از آن را اقتباس کردند. در کتاب های تراجم، نام های افرادی چون شَبیب اندلسی و ابراهیم بن اَبان بن عبدالملک بن عمر بن مروان اندلسی به عنوان راویان حوادث و تاریخ اندلس آمده است، بی آن که کتاب هایشان ذکر شود.
نخستین مورخ اندلسی
در باره نخستین مورخ اندلسی و میزان تأثر وی از میراث شرق اسلامی، اختلاف نظر وجود دارد. به نظر اکثر مورخان، عبدالملک بن حبیب بن سلیمان بن مرداس سُلَمی البیری قُرطبی (متوفی ۲۳۸ یا ۲۳۹) نخستین مورخ اندلسی است که به تاریخ اندلس پرداخته است. کتاب التاریخ وی شامل تاریخ عمومی جهان و بخشی راجع به تاریخ فتح اندلس، همراه با فصلی در باره فرمان روایان اندلس تا ۲۷۵ است. از آن جا که تاریخ فوت ابن حبیب پیش از تاریخ برخی از مطالب کتاب، از جمله ذکر نام فرمان روایان اندلس است، تعدادی از مورخان در انتساب کتاب یا حداقل همین بخش به وی تشکیک کرده اند و معتقدند که این کتاب را ابن ابی رَقّاع، شاگرد ابن حبیب، به نقل از استادش نوشته و بخش هایی نیز به آن اضافه کرده است. این دیدگاه کاملاً منطقی به نظر می رسد، اما سزگین آن را رد کرده است بی آن که توجیهی برای آن ذکر کند. ابن حبیب بیش تر مطالب را از استادان مصری خویش نقل می کند که نشان می دهد تدوین تاریخی در اوایل سده سوم بشدت متأثر از راویان و فقیهان مشرق جهان اسلام، به ویژه مصر، بوده است.
معارک بن مروان
از دیگر مورخان پیشگام اندلسی در قرن سوم، مُعارک بن مروان (متوفی ح ۲۵۰)، نواده موسی بن نُصَیر فاتح اندلس است. وی در کتاب فتوح اندلس حوادث فتح اندلس و اخبار موسی بن نصیر را همراه شمه ای از عجایب اندلس، که بیش تر جنبه افسانه ای دارد، ذکر کرده است. به نظر برخی مورخان معاصر، آن بخش از زندگی نامه موسی بن نصیر که در الامامة والسیاسة ابن قتیبه (متوفی ۲۷۶) آمده، از همین کتاب گرفته شده است.
مورخان قرن چهارم
...