[ویکی اهل البیت] تاریخ فقه اسلامی (کتاب). کتابی است در تاریخ فقه و تحولات آن، تالیف شیخ جعفر سبحانی.
کتاب حاضر تحولات علم «فقه شیعه» در دوره های مختلف را دنبال کرده که به روش توصیفی و با بهره گیری از منابع تاریخی، حدیثی، فقهی، رجالی و ملل و نحل شیعی و سنی نوشته شده است. در این اثر بررسی تطبیقی بین ادوار فقه شیعه و سنی نیز مغفول نمانده است.
نویسنده پیش از ورود به بحث، به تفاوت «تاریخ تشریع» که به نظام رسالت مربوط می شود با «تاریخ فقه» که اجتهادات شخصی فقها و علما برعهده دارد، اشاره کرده؛ آنگاه به طور خلاصه به معرفی ادوار فقه سنی که عبارت از عصر صحابه و تابعین، عصر ظهور مذاهب فقهی، عصر رکود حرکت اجتهادی، عصر انحطاط فقهی و عصر اعاده نشاط فقهی است، می پردازد.
و در ادامه به تفصیل ادوار فقه شیعه را مورد بررسی قرار می دهد. این عصرها از دیدگاه نویسنده عبارت اند از: عصر نشاط حدیثی و اجتهادی، عصر رونق حدیث و اجتهاد، عصر رکود، عصر تجدید حیات فقهی، عصر ظهور اخباری ها، عصر شکوفایی فقهی و عصر ابداع فقهی.
کتاب، از یک مقدمه مفید تشکیل شده که ابتدا ادوار فقه اسلامی را برشمرده، سپس طرق بیان تاریخ فقه را با اشاره به دو مکتب قابل توجه بیان نموده، بعد راجع به فقه امامی و فقه زیدی مطالبی بازگو کرده، بعد اجمالاً تاریخ تشریع را بررسی نموده که تحت عنوان «کلمة أخیرة» می باشد.
بعد از مقدمه مذکور ادوار فقه سنی را اجمالاً و ادوار فقه شیعی را تفصیلاً مورد بحث قرار داده است. مؤلف، ابتدا راجع به تاریخ هر علم توضیح می دهد و می گوید: چنان که هر علمی تعریف، موضوع، مسائل و غایت دارد، تاریخی را نیز به خود اختصاص داده که امروز، اهمیت خاصی در جوامع علمی برای تاریخ علوم قائل می شوند.
در مورد تاریخ فقه هم آنچه قابل توجه است و نباید از آن غفلت شود که متأسفانه در خیلی موارد نیز برعکس عمل می شود، تفاوت قائل شدن بین تاریخ تشریع و تاریخ فقه است، چه این که تاریخ تشریع عبارت از زمان حضور پیامبر صلی الله علیه و آله می باشد که باب وحی مفتوح بود و پیامبر صلی الله علیه و آله از این طریق احکام شریعت را تبیین می نمودند، اما تاریخ فقه دقیقاً بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله و مسدود شدن باب وحی آغاز شده است.
در مورد هر یک از مذاهب شافعی، حنبلی، مالکی، حنفی و امامی تراجمی تألیف شده که مؤلف با اشاره به مهم ترین آنها، زمینه بیان تاریخ فقه را معرفی کرده است. ایشان در ادامه سه فایده مهم برای دانستن تاریخ فقه بیان نموده، بعد منهج حجوی ثعالبی در کتاب «الفکر السامی» و منهج شیخ محمد خضری در کتاب «تاریخ التشریع الإسلامی» را دو منهج مهم در بیان تاریخ فقه می داند که اولی فقه را به چهار دوره و دومی طبق وقایع و اسباب تقسیم کرده است.
کتاب حاضر تحولات علم «فقه شیعه» در دوره های مختلف را دنبال کرده که به روش توصیفی و با بهره گیری از منابع تاریخی، حدیثی، فقهی، رجالی و ملل و نحل شیعی و سنی نوشته شده است. در این اثر بررسی تطبیقی بین ادوار فقه شیعه و سنی نیز مغفول نمانده است.
نویسنده پیش از ورود به بحث، به تفاوت «تاریخ تشریع» که به نظام رسالت مربوط می شود با «تاریخ فقه» که اجتهادات شخصی فقها و علما برعهده دارد، اشاره کرده؛ آنگاه به طور خلاصه به معرفی ادوار فقه سنی که عبارت از عصر صحابه و تابعین، عصر ظهور مذاهب فقهی، عصر رکود حرکت اجتهادی، عصر انحطاط فقهی و عصر اعاده نشاط فقهی است، می پردازد.
و در ادامه به تفصیل ادوار فقه شیعه را مورد بررسی قرار می دهد. این عصرها از دیدگاه نویسنده عبارت اند از: عصر نشاط حدیثی و اجتهادی، عصر رونق حدیث و اجتهاد، عصر رکود، عصر تجدید حیات فقهی، عصر ظهور اخباری ها، عصر شکوفایی فقهی و عصر ابداع فقهی.
کتاب، از یک مقدمه مفید تشکیل شده که ابتدا ادوار فقه اسلامی را برشمرده، سپس طرق بیان تاریخ فقه را با اشاره به دو مکتب قابل توجه بیان نموده، بعد راجع به فقه امامی و فقه زیدی مطالبی بازگو کرده، بعد اجمالاً تاریخ تشریع را بررسی نموده که تحت عنوان «کلمة أخیرة» می باشد.
بعد از مقدمه مذکور ادوار فقه سنی را اجمالاً و ادوار فقه شیعی را تفصیلاً مورد بحث قرار داده است. مؤلف، ابتدا راجع به تاریخ هر علم توضیح می دهد و می گوید: چنان که هر علمی تعریف، موضوع، مسائل و غایت دارد، تاریخی را نیز به خود اختصاص داده که امروز، اهمیت خاصی در جوامع علمی برای تاریخ علوم قائل می شوند.
در مورد تاریخ فقه هم آنچه قابل توجه است و نباید از آن غفلت شود که متأسفانه در خیلی موارد نیز برعکس عمل می شود، تفاوت قائل شدن بین تاریخ تشریع و تاریخ فقه است، چه این که تاریخ تشریع عبارت از زمان حضور پیامبر صلی الله علیه و آله می باشد که باب وحی مفتوح بود و پیامبر صلی الله علیه و آله از این طریق احکام شریعت را تبیین می نمودند، اما تاریخ فقه دقیقاً بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله و مسدود شدن باب وحی آغاز شده است.
در مورد هر یک از مذاهب شافعی، حنبلی، مالکی، حنفی و امامی تراجمی تألیف شده که مؤلف با اشاره به مهم ترین آنها، زمینه بیان تاریخ فقه را معرفی کرده است. ایشان در ادامه سه فایده مهم برای دانستن تاریخ فقه بیان نموده، بعد منهج حجوی ثعالبی در کتاب «الفکر السامی» و منهج شیخ محمد خضری در کتاب «تاریخ التشریع الإسلامی» را دو منهج مهم در بیان تاریخ فقه می داند که اولی فقه را به چهار دوره و دومی طبق وقایع و اسباب تقسیم کرده است.
wikiahlb: تاریخ_فقه_اسلامی_(کتاب)