بورگونی

بورگونی (تاریخ)(Burgundy)
(یا: بورگوندی) مملکتی باستانی در دره های دو رود رون و سون در شرق فرانسه و جنوب غربی آلمان. بخشی از آن سرزمین در بورگونی کنونی واقع است. بورگونی، که قوم بورگونی توتونی (ح ۴۴۳م) در آن سکنی گزیدند، در ۵۳۴م زیر سلطۀ فرانک ها و منطقۀ مهمی در تاریخ منطقۀ شمال غربی اروپا در قرون وسطا بود. بورگونی، که در فاصلۀ قرن ۹ تا ۱۱م بین گروه هایی تقسیم شده بود، عبارت بود از یک دوک نشین در غرب (بورگونی کنونی)، که قلمرو شاهان کارولنژیان فرانسه بود، و یک کنت نشین متعلق به قلمرو امپراتوری مقدس روم. دوک نشین را روبر پرهیزکار، شاه فرانسه از سلسلۀ کاپِسیَن، در ۱۰۰۲م تصاحب کرد و تا ۱۳۶۱م مهم ترین و وفادارترین تیول قلمروی فرانسه بود. دوک نشین و کنت نشین در ۱۳۴۸م مجدداً متحد شدند و در قرن ۱۵ این منطقۀ ثروتمند مرکز درخشان فرهنگ درباری اروپا بود. با مرگ دوک شارلِ دلیر در ۱۴۷۷م، دوک نشین به فرانسه منضم شد. با تجزیۀ مملکت فرانک ها در ۵۶۱م، بورگونی مستقل شد و تحت سلطۀ شاهان مروونژیان فرانسه درآمد. درپی انعقاد پیمان وردن، در ۸۴۳م، این سرزمین بین ممالک غربی و مرکزی کارولنژیان تقسیم شد. بوزو، کنتِ وین، در ۸۷۷م خود را فرمانروای کل بورگونی اعلام کرد، اما فرانسه ناحیه ای از بورگونی واقع در غرب سون را حفظ کرد و آن منطقه به دوک نشین بورگونی تبدیل شد. بورگونی علیا (ترانسژوران) در دوران زمامداری رودولف اول، شاه آلمان از سلسلۀ وِلف، در ۸۸۸م مستقل شد و بورگونی سفلا (پرووانس کنونی) برای بوزو و جانشینانش باقی ماند. اما این دو ناحیه را رودولف دوم، در ۹۱۲م، مجدداً متحد کرد و در ۱۰۳۳م، در دوران فرمانروایی کنراد دوم، مملکت بورگونی به امپراتوری مقدس روم منضم شد. کثرت فرانسوی زبانان این منطقه دامنۀ قدرت امپراتوران را محدود می کرد و قدرت محلی، بیشتر در دست کنت های ماکون بود. رونوی سومِ ماکونی موفق شد در ۱۱۵۶م مقام «کنتِ آزاد» (فرانک کونت) ناحیۀ خودمختار بورگونی علیا را از آن خود کند و وجه تسمیۀ نام فعلی منطقه، یعنی فرانش ـ کنته، نیز همین است. کنت آزاد، اوتوی چهارم، به سبب دیون بسیار، کنت نشینش را طی پیمان هایی در ۱۲۹۱م و ۱۲۹۵م به فیلیپ چهارم، شاه فرانسه، واگذار کرد. در همین اثنا، دوک نشین بورگونی، که در تسلط سلسلۀ کاپِسیَن بود، نظام فئودالی قدرتمندی برپا کرد که شهرهایی روبه رشد، و تجارتی پررونق و خاندان های مذهبی ذی نفوذی مانند کلونی و سیتو داشت. با مرگ فیلیپِ رووری، آخرین دوک کاپِسیَن، (۱۳۶۱م) دوک نشین نصیب شاه ژان دوم والوایی، کنت آزاد دربار فلاندر، شد. دوک های والوایی اِنو را در ۱۴۲۸م، برابانت و لیمبورگ را در ۱۴۳۰م و لوکزامبورگ را در ۱۴۴۳م تصاحب کردند. هلند، که اقتصاد پیشرفته ای داشت، دوک نشین را صاحب ثروتی هنگفت کرد و، به جای نقطه ای در سرزمین های باستانی جنوب، همین جا مرکز بورگونی جدید شد. وجود عداوتی دیرین با دوک اورلئان و هواداران آرمانیاکیاش موجب قتل ژان بی باک در ۱۴۱۹م و درگیرشدن بورگونی در جنگ صدساله، به منزلۀ متحد انگلیسی ها، شد تا این که با انعقاد پیمان آراس مجدداً آشتی با فرانسه برقرار شد و هلند و پیکاردی به دوک نشین منضم شدند. شارل دلیر، برای پیوند بخش های شمالی و جنوبی دوک نشین، لورن را در ۱۴۷۵م فتح کرد. پس از مرگ او، در ۱۴۷۷م، نِوِر، رِتل و پیکاردی را به تصرف فرانسه درآورد، اما فرانش کنته، لوکزامبورگ، لیمبورگ، و هلند نصیب ماکسیمیلیان اول هابسبورگی شد که همسر ماری، دختر شارل، بود. ادعاهای فرانسه درخصوص این اراضی از ۱۴۹۳م درگیری هایی را به همراه داشت که با انعقاد پیمان نایمگن در ۱۶۷۸ پایان یافت.