بهداشت روانی

[ویکی فقه] مباحث بهداشت روانی در قرآن به نحو بسیار گسترده ای مطرح شده اند. این مباحث شامل موضع قرآن نسبت به مقوله بهداشت روان، روان شناسی شخصیت سالم (psychology of healthy personality)، انحراف از سلامت روانی و مکانیسم های بروز و روش های اصلاح آن، و نیز شیوه های ارتقاء سلامت روانی (mental health promotion) و رشد عاطفی و عقلانی است.
حتی یک نگاه اجمالی و سطحی به آیات قرآن نشان می دهد که سلامت روانی انسان یک موضوع بسیار اساسی در سراسر این کتاب الهی است. اما برای اثبات این که هدف گیری اصلی قرآن، بهداشت روانی است لازم است به نکات زیر توجه شود:۱. شرط رستگاری اخروی بهداشت روانی است:«یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم.» ؛ روز جزا آن روزی است که مال و فرزندان سودی نمی بخشد و تنها آن کس که با سلامت روانی به نزد خدا آمده باشد این امر به حال او فایده خواهد داشت.یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی ؛ ای روان آرام به سوی پروردگار خود بازگرد در حالی که راضی هستی و از تو رضایت وجود دارد و به جمع بندگان خاص من و به بهشت من داخل شو.قد افلح من زکیها و قد خاب من دسیها ،هر کس که جان خود را از انحراف پیراست رستگار شد و هر کس که آن را بیالود زیان کار شد.۲. قرآن فلسفه ایمان و هدف آن را (رشد عاطفی و عقلانی) معرفی می کند و خلاف آن را قرین عقب افتادگی عاطفی و عقلانی می داند:فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بی لعلهم یرشدون ؛ بندگان باید مرا اجابت کنند و به من ایمان بیاورند تا رشد یابند.و من یرغب عن مله ابراهیم الا من سفه نفسه ؛ چه کسی از آیین ابراهیم روگردان می شود جز آن که جان خود را به ورطه بی خردی انداخته باشد.۳. سرشت انسان الهی است، لذا به پرستش خداوند نیاز دارد و این نیاز در طول زمان تغییر نمی کند، نادیده گرفتن نیازهای سرشتی نیز به سلامت روانی آسیب می زند. از این رو فلسفه پرستش خدا پاسخ به یک نیاز سرشتی و حفظ و ارتقاء بهداشت روانی است:فاقم وجهک للدین حنیفا فطره الله التی فطر الناس علیها لا تبدیل لخلق الله ؛ پیوسته رو به سوی دین پاک خداوند داشته باش که انسان ها را بر آن سرشته است و خلقت خدا مبدل نخواهد شد.۴. حتی دستوراتی مانند بخشش به دیگران نیز دارای فلسفه بهداشت روانی است:الذین ینفقون امولهم ابتغاء مرضات الله و تثبیتاً من انفسهم ؛ آنان که اموال خود را برای خشنودی خدا و ثبات روانی خویش انفاق می کنند.۵. از آن جا که انسان و حیات او یکی از محورهای اساسی بحث در قرآن کریم است، لذا نمی تواند نسبت به روان شناسی و بهداشت روانی انسان فاقد موضع باشد. در واقع قرآن را باید کاتالوگ انسان دانست که از سوی خالق انسان فراهم شده است. به زبان علوم بهداشتی، این کتاب یک راهنمای اسلوب زندگی (life style) برای دست یابی به سلامتی به طور اعم و سلامت روانی به طور اخص می باشد:لقد انزلنا الیکم کتاباً فیه ذکرکم افلا تعقلون ؛ به واقع کتابی را به سوی شما فرو فرستادیم که یاد شما در آن است آیا تعقل نمی کنید؟۶. علم به کلیه حقایق در نزد خداست و اگر مبحث بهداشت روانی شاخه ای از علوم و معارف است لاجرم به طور اکمل و به نحو صحیح در نزد خدا موجود است:قل انما العلم عند الله و انما انا نذیر مبین ؛ بگو حقیقت آن است که تمامی دانش در نزد خداست و من ترساننده ای هستم و بس.
روان شناسی شخصیت سالم در قرآن
اساساً ویژگی های شخصیتی را در سه بخش می توان مطالعه کرد:۱. ویژگی های شناختی؛cognitive۲. ویژگی های عاطفی؛emotional۳. ویژگی های رفتاری؛ behavioralویژگی های شناختی شامل نگرش ها، اعتقادات، جهان بینی، و اصول تفکر هستند. ویژگی های عاطفی که بر مبنای ویژگی های شناختی پدید می آیند شامل عواطف، هیجانات، احساسات، گرایش ها، و دلبستگی ها می باشند. ویژگی های عاطفی به نوبه خود زمینه و علت بروز ویژگی های رفتاری و الگوهای عمل کرد هستند. اینک ویژگی های شناختی، عاطفی و رفتاری شخصیت سالم را از نظر قرآن بررسی می کنیم.
← ویژگی های شناختی
شخصیتی با ویژگی های فوق بدون شک شخصیتی محبوب و دوست داشتنی خواهد بود و الگوی عینی آن در معصومین(ع) قابل مشاهده است. این نکته در سوره مریم آیه ۹۶ بیان شده است. در این آیه به طور فشرده از ویژگی های شناختی و رفتاری شخصیت سالم تحت عنوان ایمان و عمل صالح نام برده شده است (ان الذین امنوا وعملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن وُدّا; آنان که ایمان آورده و اعمال شایسته داشته باشند به زودی خداوند آنان را محبوب دل ها خواهد ساخت).

[ویکی فقه] بهداشت روانی (ابهام زدایی). بهداشت روانی ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • بهداشت روانی (قرآن)، بررسی سلامت روان از منظر قرآن• بهداشت روانی (روان شناسی)، بررسی سلامت روان از منظر روان شناسی
...

[ویکی فقه] بهداشت روانی (روان شناسی). بهداشت روانی، یعنی سازش با فشارهای مکرر زندگی روزانه و سازگاری عبارتست از، ایجاد تعادل و هماهنگی رفتار فرد با محیط به گونه ای که در ارتباط با تغییرات و دگرگونی های محیط خویش به تطابقی موثر و سازنده دست یابد. لذا هر فرد به طور موفقیت آمیز باید خود را با محیط سازگار نماید و عموما ناگزیر است که با زندگی، نسبتا سازش موثر داشته باشد.باید توجه داشت که هر کس دارای ظرفیت مشخصی جهت تحمل فشارهای زندگی روزانه خود است و وجود فشارهای عاطفی گوناگون، خطر از هم پاشیدگی روان را افزایش داده و به سلامت روان لطمه وارد خواهد کرد و فرد، دیگر قادر نخواهد بود رفتاری موزون و هماهنگ با جامعه داشته باشد و سلامت روان خود را حفظ نماید.سلامت روان به معنی، رفتار موزون و هماهنگ با جامعه، شناخت و پذیرش واقعیت های اجتماعی و قدرت سازگاری با آن ها، ارضاء نیازهای خویشتن به طور متعادل و شکوفایی استعدادهای فطری خویش می باشد.
برای بهداشت روانی تعاریف مختلفی از سوی افراد و نهادهای گوناگون ارائه شده است.
← تعریف فرهنگ روان شناسی لاروس
بهداشت روانی با مفهوم پیشگیری از بیماری های روانیبهداشت روانی در یکی از تعاریف موجود، با این مفهوم مورد استفاده قرار می گیرد.
← روش های پیشگیری
اصول اساسی بهداشت روانی عبارتست از: ۱. احترام به شخصیت خود و دیگران. ۲. شناختن محدودیت های خود و سایر افراد. ۳. دانستن این حقیقت که، رفتار انسان معلول عواملی است. ۴. آشنایی به این که، رفتار هر فرد تابع تمامیت وجود اوست. ۵. شناسایی نیازها و محرِک هایی که سبب ایجاد رفتار و اعمال انسان می گردد.
شاملو، سعید، بهداشت روانی، تهران، رشد، ۱۳۷۶، چاپ یازدهم، ص۳۴.
...

[ویکی فقه] بهداشت روانی (قرآن). مباحث بهداشت روانی در قرآن به نحو بسیار گسترده ای مطرح شده اند. این مباحث شامل موضع قرآن نسبت به مقوله بهداشت روان، روان شناسی شخصیت سالم (psychology of healthy personality)، انحراف از سلامت روانی و مکانیسم های بروز و روش های اصلاح آن، و نیز شیوه های ارتقاء سلامت روانی (mental health promotion) و رشد عاطفی و عقلانی است.
حتی یک نگاه اجمالی و سطحی به آیات قرآن نشان می دهد که سلامت روانی انسان یک موضوع بسیار اساسی در سراسر این کتاب الهی است. اما برای اثبات این که هدف گیری اصلی قرآن، بهداشت روانی است لازم است به نکات زیر توجه شود:۱. شرط رستگاری اخروی بهداشت روانی است:«یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم.»
شعراء/سوره۲۶، آیه۸۸-۸۹.
اساساً ویژگی های شخصیتی را در سه بخش می توان مطالعه کرد:۱. ویژگی های شناختی؛cognitive۲. ویژگی های عاطفی؛emotional۳. ویژگی های رفتاری؛ behavioralویژگی های شناختی شامل نگرش ها، اعتقادات، جهان بینی، و اصول تفکر هستند. ویژگی های عاطفی که بر مبنای ویژگی های شناختی پدید می آیند شامل عواطف، هیجانات، احساسات، گرایش ها، و دلبستگی ها می باشند. ویژگی های عاطفی به نوبه خود زمینه و علت بروز ویژگی های رفتاری و الگوهای عمل کرد هستند. اینک ویژگی های شناختی، عاطفی و رفتاری شخصیت سالم را از نظر قرآن بررسی می کنیم.
← ویژگی های شناختی
شخصیتى با ویژگى هاى فوق بدون شک شخصیتى محبوب و دوست داشتنى خواهد بود و الگوى عینى آن در معصومین(ع) قابل مشاهده است. این نکته در سوره مریم آیه ۹۶ بیان شده است. در این آیه به طور فشرده از ویژگى هاى شناختى و رفتارى شخصیت سالم تحت عنوان ایمان و عمل صالح نام برده شده است (ان الذین امنوا وعملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن وُدّا; آنان که ایمان آورده و اعمال شایسته داشته باشند به زودى خداوند آنان را محبوب دل ها خواهد ساخت).
مریم/سوره۱۹، آیه۹۶
...

بهداشت روانی یا سلامت روان به معنی وجود بهزیستی روانشناختی یا عدم وجود بیماری روانی است. وضعیت سلامت روان به کسی گفته می شود که عملکردش «در سطح قابل قبولی از تنظیم عاطفی و رفتاری» باشد. [ ۱] از دیدگاه روان شناسی مثبت گرا یا کل نگر، سلامت روان شامل توانایی فرد در لذت بردن از زندگی و ایجاد تعادل بین فعالیتهای زندگی و تلاش برای دستیابی به تاب آوری روانشناختی[ ۲] است. طبق نظر سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) ، سلامت روان شامل «بهزیستی ذهنی، خودکارآمدی ادراک شده، خودمختاری، توانمندی، وابستگی بین نسلی و خود شکوفایی توانایی های فکری و عاطفی فرد و همچنین موارد دیگر است». [ ۳] WHO به علاوه اظهار می دارد که بهزیستی فرد در تحقق بخشیدن به توانایی های خود، مقابله با فشارهای عادی زندگی، کار مولد و ایفای نقش در اجتماع است. [ ۴] تفاوت های فرهنگی، ارزیابی های ذهنی و نظریه های تخصصی مختلف، همه بر چگونگی تعریف «سلامت روان» تأثیر می گذارد. [ ۵]
براساس گفته مجله جراحی انگلستان ( ۱۹۹۹ ) ، سلامت روان عملکرد موفقیت آمیز کارکردهای ذهنی است که منجر به فعالیت های مولد، روابط ارضاکننده با افراد دیگر و فراهم آوردن توانایی انطباق با تغییرات و مقابله با مشکلات می شود. اصطلاح بیماری روانی به طور کلی به کلیه اختلالات روانی ( بیماری هایی که با تغییر در تفکر، خلق و خو یا رفتار همراه است و منجر به پریشانی یا اختلال عملکرد می شود ) قابل تشخیص گفته می شود. [ ۶] سلامت روان و بیماری روانی به هم پیوسته هستند. افرادی که از سلامت روانی بهینه برخوردار هستند می توانند یک بیماری روانی هم داشته باشند و افرادی که هیچ بیماری روانی ندارند نیز می توانند از لحاظ روانی از وضعیت ضعیفی برخوردار باشند. [ ۷]
مشکلات بهداشت روانی ممکن است در اثر استرس، تنهایی، افسردگی، اضطراب، مشکلات ارتباطی، مرگ یک فرد عزیز، افکار خودکشی، اندوه، اعتیاد، ADHD، خودآزاری، اختلالات خلقی مختلف، معلولیت یادگیری یا سایر بیماریهای روانی با درجات مختلف ایجاد شود. [ ۸] [ ۹] روان درمانگران، روانپزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی، پرستاران متخصص یا پزشکان خانواده می توانند با درمان هایی مانند روان درمانی، مشاوره یا دارو به مدیریت بیماری روانی کمک کنند.
شواهدی از WHO نشان می دهد که تقریباً نیمی از جمعیت جهان تحت تأثیر بیماری روانی هستند و بیماری شان بر عزت نفس، روابط و توانایی عملکرد آنها در زندگی روزمره تأثیر می گذارد. [ ۱۰] سلامت عاطفی فرد می تواند بر سلامت جسمی او اثر بگذارد. سلامت روانی ضعیف می تواند منجر به مشکلاتی از قبیل ناتوانی در تصمیم گیری مناسب و سوء مصرف مواد شود. [ ۱۱]

بهداشت روانی (mental hygiene)
علم و فن حفظ سلامت روانی و مطلوب سازی رفتار شخصی و اجتماعی به منظور استفادۀ مثبت از توانایی ها و استعدادهای فطری و نیز پیش گیری از اختلالات روانی. در ۱۹۰۸، کلیفورد بیرز پس از رهایی از اختلال روانی تجاربش را در کتابی به نام ذهنی که خود را باز یافت نوشت. پس از آن کمیتۀ ملی بهداشت روانی در ۱۹۰۹ در امریکا تأسیس شد که به اصلاحاتی در وضع تیمارستان ها و تأسیس آسایشگاه های جدید انجامید. بیرز در ۱۹۳۱ بنیاد بین المللی بهداشت روانی را تأسیس کرد.