[ویکی فقه] بَهاءُالدّین بَغْدادی، محمد بن مؤید بغدادی (یا بغدادکی) خوارزمی (زنده در۵۸۸ق/۱۱۹۲م)، از منشیان و مترسلان بنام سدۀ ۶ق/۱۲م بود.
وی در بغدادک از نواحی خوارزم متولد شد. بهاءالدین در دربار سلطان علاءالدین تکش خوارزمشاه (د۵۹۶ق/۱۲۰۰م) منصب دبیری داشت. سال تولد، وفات و جزئیات زندگی او دانسته نیست؛ اما آنچه از منابع کهن به ویژه تاریخ جهانگشای جوینی برمی آید، این است که وی در ۵۸۲ق/۱۱۸۶م، هنگامی که سلطان تکش خوارزمشاه، شادیاخ (همین دانشنامه، نیشابور) را محاصره می کند، ملازم رکاب او بوده است. این محاصره دو ماه به طول می انجامد و سپس میان سلطان تکش با سنجرشاه(د۵۹۵ق)، حاکم شادیاخ صلح نامه ای امضا می شود. سلطان تکش دست از محاصره می کشد و منشی خود، بهاءالدین بغدادی را به همراه دو تن دیگر برای اتمام مصالحه نزد منکُلبِک (یامنگلی بیک، مق ۵۸۳ق)، اتابک سنجرشاه می فرستد، منکُلبِک بهاءالدین را با همراهانش محبوس کرد و مقیّد نزد سلطان شاه (د۵۸۹ق)، برادر کهتر تکش که با وی در جنگ بود، فرستاد. بغدادی از ۵۸۲تا۵۸۵ق، در زندان به سربرد و سرانجام، بعد از مصالحۀ تکش با سلطان شاه، با همراهان خود نزد تکش بازگشت.
وفات
دربارۀ سال وفات بهاءالدین بغدادی، برخی گفته اند: وقتی که شمس الدین مسعود (مق ۵۹۶ق)، وزیر سلطان تکش به دلیلی نامعلوم از بهاءالدین آزرده خاطر شد، وی را محبوس کرد و او در حبس، به سال ۵۴۵ق درگذشت اما سال وفات یاد شده مسلماً نادرست است، زیرا به روایت تاریخ جهانگشای، بهاءالدین بغدادی در ۵۸۸ق زنده بود و در جوین با جد پدری عطاملک جوینی، یعنی بهاءالدین محمد بن علی در حضور سلطان تکش مناظره کرده است.
آشنایی بهاءالدین با خاقانی
به گفتۀ برخی نویسندگان، بهاءالدین بغدادی برادر کهتر مجدالدین بغدادی، صوفی، شاعر و نویسندۀ اواخر سدۀ ۶ و اوایل سدۀ ۷ق است. ظاهراً بهاءالدین با خاقانی شروانی نیز آشنایی داشته است و برخی محققان، قصیدۀ خاقانی را به مطلع: طفلیّ و طفیل توست آدم خردیّ و زبون توست عالمدر مدح بهاءالدین می دانند، چنان که در یکی از نسخ خطی دیوان خاقانی، عنوان این قصیده چنین است: «در مدح و ستایش بهاءالدین محمد، دبیر خوارزمشاه بن ایل ارسلان». فروزانفر با استناد به این نکته و نیز با توجه به چند بیت از خاقانی، بر آن است که خاقانی قطعاً آن قصیده را در ۵۸۰ق در ستایش بهاءالدین بغدادی سروده است تا برای تدارک سفرش به خوارزم، نزد سلطان تکش سفارش کند.
آثار بهاءالدین
...
وی در بغدادک از نواحی خوارزم متولد شد. بهاءالدین در دربار سلطان علاءالدین تکش خوارزمشاه (د۵۹۶ق/۱۲۰۰م) منصب دبیری داشت. سال تولد، وفات و جزئیات زندگی او دانسته نیست؛ اما آنچه از منابع کهن به ویژه تاریخ جهانگشای جوینی برمی آید، این است که وی در ۵۸۲ق/۱۱۸۶م، هنگامی که سلطان تکش خوارزمشاه، شادیاخ (همین دانشنامه، نیشابور) را محاصره می کند، ملازم رکاب او بوده است. این محاصره دو ماه به طول می انجامد و سپس میان سلطان تکش با سنجرشاه(د۵۹۵ق)، حاکم شادیاخ صلح نامه ای امضا می شود. سلطان تکش دست از محاصره می کشد و منشی خود، بهاءالدین بغدادی را به همراه دو تن دیگر برای اتمام مصالحه نزد منکُلبِک (یامنگلی بیک، مق ۵۸۳ق)، اتابک سنجرشاه می فرستد، منکُلبِک بهاءالدین را با همراهانش محبوس کرد و مقیّد نزد سلطان شاه (د۵۸۹ق)، برادر کهتر تکش که با وی در جنگ بود، فرستاد. بغدادی از ۵۸۲تا۵۸۵ق، در زندان به سربرد و سرانجام، بعد از مصالحۀ تکش با سلطان شاه، با همراهان خود نزد تکش بازگشت.
وفات
دربارۀ سال وفات بهاءالدین بغدادی، برخی گفته اند: وقتی که شمس الدین مسعود (مق ۵۹۶ق)، وزیر سلطان تکش به دلیلی نامعلوم از بهاءالدین آزرده خاطر شد، وی را محبوس کرد و او در حبس، به سال ۵۴۵ق درگذشت اما سال وفات یاد شده مسلماً نادرست است، زیرا به روایت تاریخ جهانگشای، بهاءالدین بغدادی در ۵۸۸ق زنده بود و در جوین با جد پدری عطاملک جوینی، یعنی بهاءالدین محمد بن علی در حضور سلطان تکش مناظره کرده است.
آشنایی بهاءالدین با خاقانی
به گفتۀ برخی نویسندگان، بهاءالدین بغدادی برادر کهتر مجدالدین بغدادی، صوفی، شاعر و نویسندۀ اواخر سدۀ ۶ و اوایل سدۀ ۷ق است. ظاهراً بهاءالدین با خاقانی شروانی نیز آشنایی داشته است و برخی محققان، قصیدۀ خاقانی را به مطلع: طفلیّ و طفیل توست آدم خردیّ و زبون توست عالمدر مدح بهاءالدین می دانند، چنان که در یکی از نسخ خطی دیوان خاقانی، عنوان این قصیده چنین است: «در مدح و ستایش بهاءالدین محمد، دبیر خوارزمشاه بن ایل ارسلان». فروزانفر با استناد به این نکته و نیز با توجه به چند بیت از خاقانی، بر آن است که خاقانی قطعاً آن قصیده را در ۵۸۰ق در ستایش بهاءالدین بغدادی سروده است تا برای تدارک سفرش به خوارزم، نزد سلطان تکش سفارش کند.
آثار بهاءالدین
...
wikifeqh: محمد_بن_مؤید_بغدادی