بنی حسنویه

[ویکی فقه] حکومت "برزیکانی"، حسنویه (به فتح سین و سکون نون) یا آل حسنویه (به فتح حاء، سکون سین و فتحه نون و واو)، یکی از سلسله های نیمه غربی ایران است (۴۹۵ – ۳۳۰ هجری قمری). مؤسس این سلسله، "میر حسین" رئیس عشیره برزیکانی است که حکومت خود را در سال ۳۳۰ از شهر "زور" آغاز نمود. لیکن "حسنوی" (۳۶۹- ۳۴۸ ق)، فرزند وی، به عنوان بنیانگذار حکومتی منسجم و سازمان یافته شناخته شده است. وی پایتخت خود را شهر سارماج قرار داد.
نکته حائز اهمیت این است که کلمه "کردستان" تا پیش از سلجوقیان لفظی ناشناخته بوده و در منابع، از سرزمین کردها با عناوینی چون زوزان، خیلاط، ارمنی، آذربایجان، جبال، فارس و غیره نام برده می شد. لذا قلمرو این خاندان را در ابتدا از منطقه جبال دانسته که در زمان "حسنویه" با تصرفاتی که صورت گرفت دینور، نهاوند، شاپورخواست، یزدگرد و اسدآباد همدان را نیز شامل گشت. با فوت دایی هایش بر اقطاعات آن ها تملک یافته و حوزه حکومتی این خاندان تا حدود خوزستان ادامه یافت.
حکومت حسنویه به لحاظ سیاسی
به لحاظ سیاسی، این حکومت از سلسله هایی است که همگام با "آل بویه" به رویارویی با خلافت عباسی پرداخت.در زمان "ا میرحسین"، لشکر "مستکفی بالله" از وی شکست خورد و در زمان "مطیع الله" راه مسالمت در پیش گرفته شد. در زمان حسنویه به علت اختلاف با کارگزار آل بویه بر سر تصرف منطقه جبال، بین برزیکانیان و آل بویه درگیری رخ داد. اما به دلیل مرگ وزیر "رکن الدوله" در همدان که به قصد جنگ آمده بود، صلحی بین این دو حکومت برقرار گشت.پس از مرگ رکن الدوله، فرزند وی "عضد الدوله" قصد تسخیر جبال و درگیری با سایر شاخه های بویهی را داشت. "حسنویه" در این درگیری ها جانب بی طرفی را در پیش گرفت. با فوت حسنویه برخی از فرزندانش به "عضدالدوله" و عده ای به برادرش "فخرالدوله" پیوستند.
آمدن عضدالدوله به همدان
با آمدن "عضدالدوله" از بغداد به همدان به علت سرکشی فرزندان حسنویه علیه او، تنها "ابوالنجم بدر" به دلیل فرمانبردای از سوی عضدالدوله به ریاست کردان منصوب گشته و بقیه کشته شدند. او که حکومت خویش را مدیون عضدالدوله بویهی بود تا زمان مرگ به وی وفادار ماند. اما پس از آن، از سال ۳۷۲ تا ۴۰۰ در کمال استقلال به حاکمیت خویش ادامه داد. پس از مرگ عضدالدوله، بین "بدر" و "فخرالدوله" پیوند دوستی برقرار گشت. به گونه ای که بدر در تسخیر عراق وی را همراهی نموده و زمینه برای پیوند خانوادگی بین آنان فراهم گردید. همچنین ابوالنجم بدر بن حسنویه از سوی خلیفه عباسی در سال ۳۳۸ لقب «ناصر الدین و الدوله» را دریافت نمود. لازم به ذکر است که پیروزی بدر در جنگ با شرف الدوله دیلمی در سال ۳۳۷، آغاز قدرت یابی و افزایش متصرفات وی به شمار می رود. پس از وی حکومت برزیکانی رو به اضمحلال رفته و "شمس الدوله دیلمی"، عشیره برزیکانی را تحت حمایت خود قرار داد. طی جنگ ها و آشوب هایی که رخ داد، "هلال بن بدر" ملقب به "قطب المعالی" که در زمان پدرش با وی بر سر مسائل خانوادگی به نبرد پرداخته بود، برای مدتی حکومت کرد.
انقراض آل بویه
...

بَنی حَسنویه
سلسله ای از امرای محلی کردستان منسوب به حَسنویه بن حسین بزریکانی. این سلسله، از ۳۴۸ تا ۴۰۶ق، قسمت بزرگی از کردستان ، همدان ، دینْوَر، نهاوند، و قلعۀ سَرْماج را در تصرف خود داشتند. رکن الدولۀ دیلمی از نیروهای حسنویه در هنگام حملۀ سپاهیان خراسان بهره می جست و در مقابل این کار، در برابر کارهای ناشایست و مشکلاتی که برای کاروانیان فراهم می ساخت، سکوت می کرد. تا آن که در ۳۵۹ق سپاهی به فرماندهی وزیرش ، ابن عمید به سوی حسنویه روانه ساخت . با مرگ ابن عمید، فرزندش به فرماندهی سپاه انتخاب شد، اما وی نتوانست به سفارش پدر عمل کند و با حسنویه صلح کرد. پس از مرگ حسنویه ، در ۳۶۹ق، فرزندش، بدر، را عضدالدوله به حکومت کردستان انتخاب کرد. بدر در ۴۰۴ق کشته شد و نوه اش، طاهر بن هلال ، به جانشینی وی برگزیده شد. اما شمس الدولۀ دیلمی او را زندانی و حکومت بنی حسنویه را منقرض کرد (۴۰۶ق).