بندپایان

بَندپایان[ ۲] [ ۳] ( Arthropoda ) شاخه ای بزرگ و دارای بیشترین تعداد گونه از جانوران بی مهره و پریاخته هستند. شاخه بندپایان دربرگیرنده جانورانی چون حشرات، عنکبوتیان، هزارپایان و سخت پوستان است. فرهنگستان زبان فارسی در مصوبات تازه خود برای شاخه های جانداران پسوند « - تباران» را در نظر گرفته و بنا بر این شیوه بندپایان را «بندپاتباران» نیز نامیده است. [ ۴]
بندپایان کالبد بیرونی سخت و بندبند دارد، حفره عمومی بدن آن ها کوچک است و گُرده چه ( نفریدیوم، اندامی نظیر کلیه در بی مهرگان ) و مژه ندارند. [ ۵] بدن بندپایان دارای پوستک سخت شده و اسکلت بیرونی بندبند است؛ ضمایم مفصلی در هر قطعهٔ بدن جفت است و کارکرد حرکتی دارد؛ این جانوران دارای یک جفت شاخک و حداقل یک جفت چشم مرکب جانبی با واحدهای گیرندهٔ نوری مستقل هستند. [ ۴]
داشتن اندام بندبند مفصل دار و لایه های سفت پوستی به نام پوستک cuticle از ویژگی های بندپایان است. پوستک های آنان عمدتاً از کیتین آلفا ساخته شده است. پوستک سخت پوستان دارای کلسیم کربنات نیز هست. این پوستک های سخت، رشد بندپایان را با موانعی روبه رو می کند که آن ها این مانع را از طریق پوست اندازی حل می کنند. طرح بدن بندپایان به صورت قطعات تکرارشونده ای است که به برخی از قطعه ها اندام ثانویه ای ضمیمه شده است. انعطاف و کارآمدی بندپایان باعث شده تا این شاخه پرگونه ترین شاخه جانوری در بیشتر محیط های زیستی باشد. بیش از یک میلیون از گونه های بندپایان تاکنون توصیف شده اند که با این وصف هشتاد درصد از تمامی گونه های جانداران زنده مربوط به بندپایان است. بندپایان از نظر اندازه بسیار متفاوتند و از پلانکتونهای ریز تا جانورانی چندمتری را دربر می گیرند.
جانداران چهاراندام نیز مانند بندپایان بدن هایی بندبند و مفصل دار دارند اما تفاوتشان این است که چهاراندامان مهره دار هستند یعنی استخوان بندی آن ها درونی است در حالی که استخوان بندی بندپایان بیرونی است و معمولاً صدف و پوسته دارند.
بندپایان معرف قدیمی ترین و غالب ترین اشکال حیاتی کرهٔ زمین بوده و از نظر کثرت تعداد گونه و تنوع سیستم های زندگی و ساختمانی که در زیرشاخه های بندپایان مشاهده می شوند در سلسلهٔ جانوران مقام اول را داد. شاخه بندپایان دارای بیش از ۸۰٪ گونه های شناخته شده در بین بی مهرگان و شامل ۷۵٪ گونه های سلسلهٔ جانوری است. مبدأ پیدایش بندپایان احتمالاً مربوط به پیش از دوره کامبرین در دوران اول و بیش از یک میلیارد سال قبل می باشد. شکل های اولیهٔ بندپایان از جمله Trilobita و Gigantosteracea و Xiphosura عموماً آبزی و دارای دستگاه تنفسی برانشی بوده اند و انتقال زندگی بندپایان به خشکی همزمان با تحول پوشش گیاهی زمین و پیدایش اولین نباتات آوندی در اواخر دورهٔ سیلورین صورت گرفته است به طوری که اولین بندپایان زمین زی احتمالاً دارای زندگی آبی و خشکی بوده اند.