بلغان خاتون

[ویکی فقه] بُلُغان خاتون، نام سه تن از همسران ایلخانان ایران می باشد.
واژه مغولی بلغان (یا بولوغان) که در منابع پارسی به صورت های مختلف آمده، به معنای سمور است . بنابر سنتی که روبروکی با کراهت از آن یاد می کند، هر سه همسر خان به جانشین وی به ارث رسیدند و در دربار نفوذ بسیاری داشتند. نام آن ها بویژه در موارد وساطت آنان برای نجات جان شورشیان محکوم به اعدام به میان می آید.
بلغان خاتون بزرگ
بلغان خاتون بزرگ، یکی از منسوبان «بوقا یارغوچی» (قاضی)، نهمین همسر اباقاخان بود و خان او را از مِرْتِی خاتونِ قونقورات و دِسپینه خاتون (دختر میخائیل هشتم پالایولوگوس) بیشتر می پسندید. او مادر ملکه، دختر اباقاخان، بود و غازان، نوه خان، را نیز مانند پسر خود بزرگ کرد. پس از مرگ اباقا در ۶۸۰، پسرش اَرغون خان او را به زنی گرفت.در جمادی الاخره ۶۸۱، او در بخشودگی خواجه وجیه الدین فریومدی، که به شرکت در توطئه بر ضد ارغون متهم شده بود، سهم مهمی داشت. در مبارزه ارغون با احمد تگودار در ۶۸۳، اتکای ارغون بر پشتیبانی و رایزنی بلغان خاتون چنان آشکار بود که امیر بوقا، در موقع حساس آزادی او (ارغون) از زندان احمد، ناچار شد ارغون را از اندیشه شور با بلغان بازدارد. احمد تگودار نیز با بلغان به احترام رفتار می کرد بلغان در ۲۳ صفر ۶۸۵ در کنار رود کُر درگذشت و تابوتش را به سَجاس در جنوب غربی سلطانیه، که یکی از مدفن های مفروض خود ارغون بود، بردند. ارغون پاره ای از اشیای پر ارزش بلغان را نگاه داشت و بقیه از جمله هدایای گرانبهایی را که اباقاخان به وی داده بود، به غازان داد. بعدها ارغون زن دیگری را به همین نام جانشین بلغان خاتون کرد.
← احترام بلغان خاتون نزد ارغون
بلغان خاتون «معظّمه»، دختر اوتْمان، پسر اوبِتای نویانِ قونقورات، در ۹ ربیع الاول ۶۸۹، مقارن نوروز، به ازدواج ارغون درآمد و در اردوی پیشین بلغان خاتون بزرگ مستقر شد. پس از مرگ ارغون در ۶۹۰، عموی او گیخاتو پس از بازگشت از اَلاتاغ، در شعبان ۶۹۱، با وی ازدواج کرد و از او صاحب پسری به نام چیْنگ پولاد شد این پسر بنا بر روایت، تیری نیز خوانده شده است. به نوشته رشیدالدین فضل الله ، این ازدواج بر خلاف میل خاتون صورت گرفت.
← نقش بلغان خاتون در بروز جنگ
...