برهان الدین احمد

[ویکی فقه] بُرْهان ُ الدّین ْ اَحْمَد، دانشمند، شاعر، قاضی و از فرمانروایان نامدار آسیای صغیر در سده ق /۴م بود.
وی که به برهان الدین سیواسی یا ارزنجانی نیز شهرت دارد، در ۴۵ق /۳۴۴م در شهر قیصریه از شهرهای آناتولی متولد شد پدرش شمس الدین محمد و نیز نیاکانش نسل اندر نسل در قیصریه مقام قضا داشتند. به نوشته استرابادی در کتاب بزم و رزم این خاندان ترک تبار و از قبیله سالور از قبایل اُغوز بوده ، و همه از متنفذان دربار دولت ارتنا ه م به شمار می رفته اند.
تحصیلات
برهان الدین از همان سنین کودکی به تحصیل پرداخت و در مدت اندک زبان های عربی ، فارسی ، علوم صرف و نحو، معانی بیان ، منطق و حکمت را فرا گرفت . در ۵۷ق /۳۵۶م پدر وی بر اثر وقوع ناآرامیها در قلمرو دولت ارتنا، ناگزیر از ترک قیصریه شد و همراه پسرش به شام رفت و پس از بازگشت به قیصریه ، برهان الدین را برای ادامه تحصیل به مصر فرستاد برهان الدین نزد قطب الدین رازی و محمد نیلی آموزش دید وی در ۹ سالگی همراه پدرش به حج رفت که در راه بازگشت ، پدرش در شهر معره درگذشت و او پس از یک سال اقامت در حلب به قیصریه برگشت و سپس از طرف غیاث الدین محمد، دومین امیر بنی ارتنا، قاضی همانجا شد.
حکمرانی قاضی برهان الدین
برهان الدین که احتمالاً پس از انتصاب به قضا، با دختر غیاث الدین محمد نیز ازدواج کرده بود، با استفاده از اوضاع نابسامان و ضعف دولت ارتنا، راه خود را برای رسیدن به امارت هموار ساخت . او ابتدا با استفاده از قتل غیاث الدین محمد ۶۷ق /۳۶۶م به دست گروهی از امرا که احتمالاً خود وی نیز در آن توطئه شرکت داشت ، به وزارت پسر و جانشین او - علاء الدین علی - دست یافت و پس از مرگ او در ۸۲ق /۳۸۰م ، با کشتن قلیچ ارسلان ، نایب السلطنة محمد چلبی ، پسر و جانشین علاءالدین ، جای او را گرفت و با از میان برداشتن امرای صاحب نفوذ مانند حاج شادگلدی ، زمینه را برای سلطنت خود فراهم ساخت . برهان الدین سرانجام در ۸۳ق /۳۸۱م ، برقلمرو دولت ارتنا حاکم شد و سلطنت خود را اعلان کرد، و بدین ترتیب ، خطبه و سکه به نام او شد.
جنگ با امرای نافرمان
...