[ویکی فقه] بر در قرآن. بَرّ یعنی گستراننده خیر و نیکی و مهربانی ، از اسما و صفات الهی است.
بَرّ بر وزن فَعْل صفت مشبهه از ریشه «بَرَّ یبَرُّ» است. لغویان برّ را به معنای محسن (نیکوکار) دانسته اند ؛ ولی همان گونه که برخی گفته اند با توجّه به ریشه آن که برّ به معنای خشکی است و گستردگی و وسعت را تداعی می کند این واژه بر کسی که نیکی و خیرش گسترده است اطلاق می گردد. البته برخی هم اصل بَرّ را بِرّ به معنای صدق و آن را به معنای صادق ، لطیف و... دانسته اند. گفتنی است که با توجّه به اشتراک و وحدت ریشه دو واژه بَرّ و بارّ بسیاری از لغت شناسان این دو را مرادف هم معرّفی کرده اند؛ ولی چون برّ صفت مشبهه و بارّ اسم فاعل است می توان گفت بَرّ بر ثبات و دوام نیز دلالت دارد. برخی با توجّه به کثرت استعمال بَرّ در روایات و نیامدن بارّ در قرآن عقیده دارند تنها بَرّ در زمره اسمای خداوند داخل است؛ نه بارّ ؛ ولی این عقیده درست نیست، زیرا در پاره ای از روایات و ادعیه به اسم شریف «بارّ» نیز تصریح شده است.
بر در قرآن
در قرآن کریم واژه «بَرّ» ۱۵ بار ذکر شده که تنها در یک مورد در کنار رحیم به عنوان یکی از اوصاف خدا از زبان بهشتیان به کار رفته است:«اِنَّهُ هُوَ البَرُّ الرَّحیم» و در دیگر موارد به معنای خشکی بوده یا به گونه مصدری به بندگان خدا اسناد داده شده است. نام مبارک «بَرّ» نشان دهنده نیکوکاری، احسان و مهربانی گسترده خداوند به مخلوقات به ویژه بندگان راستین خویش است. نیکی و احسان وی چنان گسترده است که کسی نمی تواند نعمتهای او را بشمارد:«واِن تَعُدّوا نِعمَتَ اللّهِ لاتُحصوها». خداوند حتّی با وجود نافرمانی آفریدگان هرگز احسان خود را از آنان قطع نمی کند :«عادتک الإحسان إلی المسیئین و سبیلک الإبقاء علی المعتدین» ، بلکه نعمتهای بی شماری چون سلامت ، ثروت ، فرزندان و یاران را در اختیار آنان قرار می دهد. نیکیهای خدا در دنیا فراگیر است و همه موجودات و افراد را دربرمی گیرد؛ ولی در آخرت تنها کسانی را شامل می شود که در جوار رحمت الهی در بهشت ساکن گردند و بدیهی است که دوزخیان را از آن ها بهره ای نخواهد بود. مهربانی و احسان خدا به گونه ای است که او کار را بر بندگان خویش آسان گرفته، بسیاری از خطاهای آنان را می بخشد. حسناتشان را ۱۰ برابر پاداش می دهد؛ ولی آن ها را به سبب گناهان غیر قابل بخشش به همان اندازه که گناه کرده اند مجازات می کند. کسانی که «برّ» را به معنای صادق دانسته اند برّ بودن خدا را به وفاداری و راستگویی او در وعده ها و پیمانها تفسیر کرده اند و کسانی که آن را به معنای لطیف دانسته اند باید بَرّ را همانند اسم لطیف بیانگر لطفی که منفعتی بزرگ و درخور توجه داشته باشد بدانند. البته در تفاسیر معانی دیگری نیز برای بَرّ ذکر شده که به استثنای برخی از آن ها که از قبیل استحسانات و ذوقیات است عمدتاً به معانی یاد شده باز می گردد.
بَرّ بر وزن فَعْل صفت مشبهه از ریشه «بَرَّ یبَرُّ» است. لغویان برّ را به معنای محسن (نیکوکار) دانسته اند ؛ ولی همان گونه که برخی گفته اند با توجّه به ریشه آن که برّ به معنای خشکی است و گستردگی و وسعت را تداعی می کند این واژه بر کسی که نیکی و خیرش گسترده است اطلاق می گردد. البته برخی هم اصل بَرّ را بِرّ به معنای صدق و آن را به معنای صادق ، لطیف و... دانسته اند. گفتنی است که با توجّه به اشتراک و وحدت ریشه دو واژه بَرّ و بارّ بسیاری از لغت شناسان این دو را مرادف هم معرّفی کرده اند؛ ولی چون برّ صفت مشبهه و بارّ اسم فاعل است می توان گفت بَرّ بر ثبات و دوام نیز دلالت دارد. برخی با توجّه به کثرت استعمال بَرّ در روایات و نیامدن بارّ در قرآن عقیده دارند تنها بَرّ در زمره اسمای خداوند داخل است؛ نه بارّ ؛ ولی این عقیده درست نیست، زیرا در پاره ای از روایات و ادعیه به اسم شریف «بارّ» نیز تصریح شده است.
بر در قرآن
در قرآن کریم واژه «بَرّ» ۱۵ بار ذکر شده که تنها در یک مورد در کنار رحیم به عنوان یکی از اوصاف خدا از زبان بهشتیان به کار رفته است:«اِنَّهُ هُوَ البَرُّ الرَّحیم» و در دیگر موارد به معنای خشکی بوده یا به گونه مصدری به بندگان خدا اسناد داده شده است. نام مبارک «بَرّ» نشان دهنده نیکوکاری، احسان و مهربانی گسترده خداوند به مخلوقات به ویژه بندگان راستین خویش است. نیکی و احسان وی چنان گسترده است که کسی نمی تواند نعمتهای او را بشمارد:«واِن تَعُدّوا نِعمَتَ اللّهِ لاتُحصوها». خداوند حتّی با وجود نافرمانی آفریدگان هرگز احسان خود را از آنان قطع نمی کند :«عادتک الإحسان إلی المسیئین و سبیلک الإبقاء علی المعتدین» ، بلکه نعمتهای بی شماری چون سلامت ، ثروت ، فرزندان و یاران را در اختیار آنان قرار می دهد. نیکیهای خدا در دنیا فراگیر است و همه موجودات و افراد را دربرمی گیرد؛ ولی در آخرت تنها کسانی را شامل می شود که در جوار رحمت الهی در بهشت ساکن گردند و بدیهی است که دوزخیان را از آن ها بهره ای نخواهد بود. مهربانی و احسان خدا به گونه ای است که او کار را بر بندگان خویش آسان گرفته، بسیاری از خطاهای آنان را می بخشد. حسناتشان را ۱۰ برابر پاداش می دهد؛ ولی آن ها را به سبب گناهان غیر قابل بخشش به همان اندازه که گناه کرده اند مجازات می کند. کسانی که «برّ» را به معنای صادق دانسته اند برّ بودن خدا را به وفاداری و راستگویی او در وعده ها و پیمانها تفسیر کرده اند و کسانی که آن را به معنای لطیف دانسته اند باید بَرّ را همانند اسم لطیف بیانگر لطفی که منفعتی بزرگ و درخور توجه داشته باشد بدانند. البته در تفاسیر معانی دیگری نیز برای بَرّ ذکر شده که به استثنای برخی از آن ها که از قبیل استحسانات و ذوقیات است عمدتاً به معانی یاد شده باز می گردد.
wikifeqh: بر_در_قرآن