بدلیس

[ویکی فقه] بِدلیس (بِتلیس /بَدلیس/ بَتلیس/ بَطلیس)، ولایت («ایل» : استان) و شهری در قسمت شرقی آناطولی در مشرق ترکیه است.
این ولایت در ناحیه کردنشین، حدود ۲۵ کیلومتری جنوب غربی بندرگاه تات وان، کنار دریاچه وان، واقع است.

مشخصات طبیعی بِدلیس
ارتفاع بتلیس به ۴۰۰، ۱ تا ۴۵۰، ۱ متر می رسد.
آب و هوای آن در تابستانها گرم و در زمستانها بسیار سرد است.
ناحیه های پر برف و باران فراوان دارد.
میانگین باران سالانه آن به حدود یک متر می رسد.
شهر در دره تنگی قرار دارد و پیرامون آن را کوههای عریان فرا گرفته است.
بدلیس چشمه های آب معدنی دارد که از آن میان، چشمه آب معدنی کِچور در داخل شهر است.
چندین رود در آن جریان دارد، از جمله رود بدلیس از ریزابه های قسمت علیای دجله، که در شانزده کیلومتری جنوب شهر سِعِرد به شاخه اصلی رود دجله ـ در قسمت علیای آن ـ می پیوندد.
رود بدلیس دشت موش را، در جانب شمال غربی، از دریاچه وان، در قسمت غربی، جدا می سازد.
بدلیس، که به سبب داشتن گذرگاه مناسب، از دیرباز مناطق دیار بکر ودشت موش را به نواحی دریاچه وان و آذربایجان و قفقاز متصل می کرده، اهمیت نظامی و اقتصادی داشته، و قلعه آن معروف بوده است و طوایف کرد و گروههایی از ارامنه در آن به سر می برده اند.

محصولات بدلیس
از محصولات بدلیس توت و گلابی اهمیت دارد.

مشخصات شهری
...

بـِتلیس یا بدلیس یکی از شهرهای ترکیه و مرکز استان بتلیس است. این شهر یکی از شهرهای قدیمی ترکیه می باشد و هرچند اصالت شهر ارمنی نشین بوده است اما مردان بزرگ کُردتبار زیادی مانند شرف خان بدلیسی ( امیر و تاریخ نویس ) ، ادریس بدلیسی ( از سرداران عثمانی در جنگ چالدران ) و ابراهیم بدلیسی ( از سرداران اواخر دوره عثمانی ) از آن برخاسته اند.
این شهر در شرق ترکیه و مرکز استان بیتلیس است. این شهر در ارتفاع ۱٫۵۴۵ متری، ۱۵ کیلومتری دریاچه وان، در دره شیب دار رودخانه بیتلیس، شاخه ای از دجله واقع شده است.
بیتلیس از طریق جاده به سایر مراکز شهری از جمله تاتوان در دریاچه وان، ۲۵ کیلومتری شمال شرقی و شهرهای موش ( مش ) ، ۱۰۰ کیلومتری شمال غربی و دیاربکر، ۲۰۰ کیلومتری غرب متصل است.
اقتصاد محلی عمدتاً مبتنی بر محصولات کشاورزی است که شامل میوه، غلات و دخانیات است. صنعت نسبتاً محدود است و عمدتاً با چرم سازی، تولید محصولات تنباکو و همچنین بافندگی و رنگرزی پارچه بافت درشت سرو کار دارد.
آب و هوای بلتیس با داشتن زمستان های طولانی و بارش برف شدید می تواند شدید سرد باشد. تابستان ها گرم و اغلب مرطوب هستند.

بِدْلیس (Bitlis)
(یا: بتلیس) مرکز استان بدلیس، در شرق ترکیه، بر کرانۀ رود بدلیس، از ریزابه های رودخانۀ دجله با ۵۶,۷۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۱). در درّه ای نزدیک دریاچۀ وان واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۰۰ تا ۱۵۸۵ متر است. زمستان های سرد و تابستان های گرم دارد. اقتصاد آن بر پایۀ کشاورزی، باغداری، دامداری، زنبورداری و صنایع سنّتی بافندگی است. تاریخ بنای شهر به درستی دانسته نیست. بدلیس در زمان عمر، خلیفۀ دوم، به تصرّف مسلمانان درآمد. ایوبیان، کُردان، تیموریان، قراقویونلوها، آق قویونلوها و صفویان بر این شهر حکومت کردند و سرانجام دولت عثمانی بر بدلیس مسلّط شد. مقدسی و شمس الدین دمشقی آن را از شهرهای ارمنیه شمرده، و ابن حوقل و اصطخری از منسوجات و مصنوعات سیمین آن یاد کرده اند. ناصرخسرو نیز خود بدلیس را دیده است. در جنگ جهانی اوّل روس ها بدلیس را تسخیر کردند و پس از جنگ این شهر به جمهوری ترکیه بازپس داده شد. از بدلیس بزرگانی در علم و ادب برخاسته اند، ازجمله ادریس بدلیسی، نویسندۀ تاریخ عثمانی به زبان فارسی؛ شرف الدین بدلیسی نویسندۀ شرفنامه (تاریخ کُردان، به زبان فارسی)؛ شیخ عمّار بدلیسی؛ و مشتاق بدلیسی.