بداهت انتاج شکل اول

[ویکی فقه] بداهت انتاج شکل اول یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای بیّن بودن ترتب نتیجه بر مقدمات در شکل اول قیاس است.
بداهت انتاج شکل اول به این معناست که لزوم نتیجه و ترتب آن بر این شکل، خود به خود ضروری و آشکار است و به استدلال، نیازی ندارد؛ بدین سان علم به اصغر و اکبر و تصور ملازمه میان آن دو، صدق نتیجه را به دنبال دارد، زیرا از یک سو، اصغر مصداق اوسط است و در نتیجه، اوسط مشتمل بر اصغر است و هر حکمی که برای اوسط ثابت شود برای اصغر نیز ثابت است و از سوی دیگر اکبر برای اوسط ثابت است؛ پس به ضرورت، اکبر برای اصغر نیز ثابت می شود؛ بنابراین لزوم نتیجه، روشن و آشکار است. از آنجا که انتاج شکل های دیگر نظری است و به اثبات نیاز دارد و هر نظری از بدیهی اقتناص می شود؛ پس اثبات صحت انتاج تمام اشکال دیگر متوقف بر شکل اول است؛ به دیگر بیان، چون برای اثبات سندیت بعضی از ضروب منتجه اَشکال دیگر، لازم است آنها را به شکل اول برگرداند؛ پس اعتبار و سندیت شکل اول بر سایر شکل ها مقدم است. بنابراین شکل اول از اشکال چهارگانه استدلال «بدیهی الانتاج» است و برای اثبات اشکال دیگر همگی باید به شکل اول قابل تبدیل باشند.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.
۱. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۱۲.
...