بخت گشایی

[ویکی فقه] بَخْت ْ گُشایی ، مجموعه اعمال و رفتارهایی که همراه با برخی آداب خاص مذهبی و جادویی برای گشایش بخت بسته دختران «دم بخت » و شوهر نرفته در خانه مانده و گشایش کار زنان «سیاه بخت » و کارِ بسته مردان صورت می گیرد.
اعتقاد به نقش مؤثر بخت یا اقبال به عنوان نیرویی مستقل و پنهان در زندگی و سرنوشت آدمیان که پیشینه ای کهن دارد، همراه با رواج سحر و جادو در رفع مصائب و مشکلات ، اهمیت بخت و سرنوشت را در امور دنیوی مورد توجه عموم قرار داد و رفته رفته در ادبیات ، خصوصاً در فرهنگ عامه ، راه یافت .
← در ایران باستان
بخت گشایی معمولاً در اوقات و یا ایام معینی صورت می گرفت . این ایام غالباً مقارن با جشن های قومی - ملی و مذهبی بود. در بیش تر نقاط ایران ، بخت گشایی در شب چهارشنبه سوری ، روز سیزده به در ، ایام نوروز (به خصوص روزهای اول سال نو)، شب های احیا (۱۹ و ۲۱ و ۲۳ رمضان )، شب ۲۷ رمضان (شب مرگ ابن ملجم )، شب های جمعه ، هنگام نمازگزاردن و مراسم عقد و عروسی و ختنه کردن پسران برگذار می شد.
مکان های بخت گشایی
اعمال بخت گشایی را معمولاً در مکان های خاص و معینی انجام می دادند. پای منار مساجد ، درون شبستان مساجد، امام زاده ها، اماکن مقدس مسیحیان و یهودیان ، میادین بزرگ شهر، معابر پر رفت و آمد، کنار رودخانه ها، سبزه زارها، گرمابه های یهودیان ، دباغ خانه ها و آرامگاه ها از جمله مکان های اجرای اعمال بخت گشایی بودند.
آداب بخت گشایی
...

آداب و رسومی خرافی برای گشودنِ بختِ دخترانِ مجرّد. در باور عامیانه، خواستگار نیافتن این گونه دختران علّتی جز سحر و جادو و دعای بدخواهان نداشت. بخت گشایی از دغدغه های خانواده هایی بود که از موعد ازدواج دخترانشان می گذشت. آداب مربوط به بخت گشایی بسیار گسترده است. در منابع علوم و فنون غریبه و جفر و طلسمات معمولاً بخشی هم به بخت گشایی اختصاص یافته است. در کتاب معروف به میرداماد کبیر، (منسوب به میرداماد) راهکارهایی برای گشودن بختِ دختران آمده است. مرسوم ترین راه های بخت گشایی عبارت اند از ۱. گره زدن سبزه در عصر روز سیزده بدر؛ ۲. نشاندن دختر بخت ناگشوده پای سفرۀ عقدِ دختری که خطبۀ عقدش در حال جاری شدن است؛ ۳. کوبیدن و نرم کردنِ عاطل و باطل؛ ۴. بردنِ دخترِ بخت ناگشوده به حمامِ یهودیان سپس به حمامِ مسلمانان و شستنِ او با آب پاکی که با جام چل کلید بر سرش می ریزند؛ ۵. حاجت خواستن از توپ مروارید؛ ۶. بستن قفل درشب چهارشنبه سوری و خواهش از سیّدی پاک نهاد برای باز کردن آن. نیز ← چله بُری؛ منارِ سربرنجی