[ویکی فقه] بالیم ْ سُلْطان (د ۹۲۲ق /۱۵۱۶م ) صوفی قرن دهم، از بزرگان طریقت بکتاشیه و مجدد آن طریقت است.
از زندگی او آگاهی چندانی در دست نیست . سنگ نوشته مورخ ۹۲۵ق /۱۵۱۹م در مدخل آرامگاهش او را «خضربالی بن رسول بالی ابن حاج بکتاش خراسانی »، معرفی می کند با توجه به اینکه دوران زندگانی حاج بکتاش در سده ۷ق /۱۳م ، و وفات بالیم سلطان در ۹۲۲ق م بوده ، به سبب فاصله زمانی طولانی ، نوشته کتیبه فوق از لحاظ سندیت تاریخی ضعیف است ؛ لیکن شاخه ای از بکتاشیان که آنان را چلبی می گویند، او را از تبار بکتاش می دانند. بعضی از بکتاشیّه او را پسر مرسل بالی و «فرزند طریقتی» حاجی بکتاش می دانند.بالیم در شهر دیمتوقه از شهرهای بلغارستان از شاهزاده ای مسیحی بلغاری زاده شد داستان ولادت او در هاله ای از ابهام ، و به افسانه بیشتر شبیه است . بنابراین داستان ، شاهزاده خانمی بلغاری سجاده ای بافت و نذر کرد که با کسی که روی آن نماز گزارد، ازدواج کند؛ اتفاقاً مرسل بابا و سید علی سلطان - از پیران طریقت - به دیمتوقه آمدند و روی آن سجاده نماز گزاردند. از آن جا که هر دو نفر سالخورده بودند، شاهزاده از نذر خود چشم پوشید. در این میان ، مرسل بابا انگشت خود را در ظرف عسل فرو برده ، در دهان شاهزاده خانم گذاشت و بدین سان ، او را باردار ساخت (انتخاب اسم «بالیم » به معنی عسل بدین سبب است ، ). مادر بالیم در آخرین ساعات زندگی فرزند خود او را به خانقاه دیمتوقه که سید علی سلطان پیر آ ن بود، سپرد. بالیم سلطان ۱۸ سال در آن زاویه ساکن بود و به همین سبب ، این خانقاه به مدرسه بالیم سلطان شهرت یافت . برخی از روایات بکتاشی بالیم را فرزند حقیقی مرسل بابا می دانند که در ۹۰ سالگی با شاهزاده خانمی بلغاری ازدواج کرد.
گسترش طریقت بکتاشیه
نقش بالیم سلطان در گسترش طریقت بکتاشیه در آغاز قرن دهم و به موازات آن، نزدیک شدنش به حکومت عثمانی در دوره ای که جنگ عثمانی و صفوی بالا گرفته بود، اهمیّت بسزایی دارد. بالیم سلطان را پیرِثانی و مؤسس واقعی ، مجدد و اصلاح گر ، طریقت بکتاشیه می دانند. وی به عنوان شیخی مقتدر با دگرگونیهایی که در برخی از ارکان طریقت بکتاشیه ایجاد کرد، این طریقت را در مسیری نو انداخت ، چنانکه امروزه نیز برخی از سنتهای بکتاشی به «شیوه بالیم سلطان » معروف است استفاده از ۱۲ شمع (چراغ )، پوشیدن پالهنگ ، احترام به ۱۲ امام ، شعار «حق ، محمد و علی » از شعائر آن طریقت است که او بنیاد نهاد.
نوآوری های بالیم سلطان
بالیم سلطان پس از رسیدن به ریاست بکتاشیه، در سازمان آن تغییراتی داد. این سخن که بکتاشیه ابتدا طریقتی با گرایش سنّی بوده و هویّت امروزی خود را به کوشش بالیم سلطان به دست آورده است، مبنای تاریخی ندارد؛ امّا در زمان او، مجرد بودن که در رأس اصول بکتاشیه قرار دارد، ستایش دوازده امام، و نظریه الوهیّت که به صورت «حق ـ محمد ـ علی» بیان می شود، و همچنین اصل دوازده پوست (سلسله مراتب بکتاشیه)، به مقررات آن طریقت تبدیل شد. بالیم سلطان عناصر شیعی و حروفی را، که بعد از قرن نهم کم کم در طریقت بکتاشیه راه یافته بود، بدور از نفوذ تبلیغات مذهبی ـ سیاسی صفوی، تحت ضابطه آورد و در تاریخ بکتاشیه نقش عمده ای ایفا کرد؛ ازینرو میان آنان، به نشانه سپاس، اصلی به نام «نیازِ بالیم» پدید آمده است. بعضی پیروان بکتاشیّه، بویژه پیروان شاخه چلبی، نوآوری های بالیم سلطان را در طریقت پذیرفته اند، اما اصول مجرد بودن و همچنین «دده بابایی» (بزرگترین شیخ بودن) او را قبول نکرده اند.
وفات و محل دفن
...
از زندگی او آگاهی چندانی در دست نیست . سنگ نوشته مورخ ۹۲۵ق /۱۵۱۹م در مدخل آرامگاهش او را «خضربالی بن رسول بالی ابن حاج بکتاش خراسانی »، معرفی می کند با توجه به اینکه دوران زندگانی حاج بکتاش در سده ۷ق /۱۳م ، و وفات بالیم سلطان در ۹۲۲ق م بوده ، به سبب فاصله زمانی طولانی ، نوشته کتیبه فوق از لحاظ سندیت تاریخی ضعیف است ؛ لیکن شاخه ای از بکتاشیان که آنان را چلبی می گویند، او را از تبار بکتاش می دانند. بعضی از بکتاشیّه او را پسر مرسل بالی و «فرزند طریقتی» حاجی بکتاش می دانند.بالیم در شهر دیمتوقه از شهرهای بلغارستان از شاهزاده ای مسیحی بلغاری زاده شد داستان ولادت او در هاله ای از ابهام ، و به افسانه بیشتر شبیه است . بنابراین داستان ، شاهزاده خانمی بلغاری سجاده ای بافت و نذر کرد که با کسی که روی آن نماز گزارد، ازدواج کند؛ اتفاقاً مرسل بابا و سید علی سلطان - از پیران طریقت - به دیمتوقه آمدند و روی آن سجاده نماز گزاردند. از آن جا که هر دو نفر سالخورده بودند، شاهزاده از نذر خود چشم پوشید. در این میان ، مرسل بابا انگشت خود را در ظرف عسل فرو برده ، در دهان شاهزاده خانم گذاشت و بدین سان ، او را باردار ساخت (انتخاب اسم «بالیم » به معنی عسل بدین سبب است ، ). مادر بالیم در آخرین ساعات زندگی فرزند خود او را به خانقاه دیمتوقه که سید علی سلطان پیر آ ن بود، سپرد. بالیم سلطان ۱۸ سال در آن زاویه ساکن بود و به همین سبب ، این خانقاه به مدرسه بالیم سلطان شهرت یافت . برخی از روایات بکتاشی بالیم را فرزند حقیقی مرسل بابا می دانند که در ۹۰ سالگی با شاهزاده خانمی بلغاری ازدواج کرد.
گسترش طریقت بکتاشیه
نقش بالیم سلطان در گسترش طریقت بکتاشیه در آغاز قرن دهم و به موازات آن، نزدیک شدنش به حکومت عثمانی در دوره ای که جنگ عثمانی و صفوی بالا گرفته بود، اهمیّت بسزایی دارد. بالیم سلطان را پیرِثانی و مؤسس واقعی ، مجدد و اصلاح گر ، طریقت بکتاشیه می دانند. وی به عنوان شیخی مقتدر با دگرگونیهایی که در برخی از ارکان طریقت بکتاشیه ایجاد کرد، این طریقت را در مسیری نو انداخت ، چنانکه امروزه نیز برخی از سنتهای بکتاشی به «شیوه بالیم سلطان » معروف است استفاده از ۱۲ شمع (چراغ )، پوشیدن پالهنگ ، احترام به ۱۲ امام ، شعار «حق ، محمد و علی » از شعائر آن طریقت است که او بنیاد نهاد.
نوآوری های بالیم سلطان
بالیم سلطان پس از رسیدن به ریاست بکتاشیه، در سازمان آن تغییراتی داد. این سخن که بکتاشیه ابتدا طریقتی با گرایش سنّی بوده و هویّت امروزی خود را به کوشش بالیم سلطان به دست آورده است، مبنای تاریخی ندارد؛ امّا در زمان او، مجرد بودن که در رأس اصول بکتاشیه قرار دارد، ستایش دوازده امام، و نظریه الوهیّت که به صورت «حق ـ محمد ـ علی» بیان می شود، و همچنین اصل دوازده پوست (سلسله مراتب بکتاشیه)، به مقررات آن طریقت تبدیل شد. بالیم سلطان عناصر شیعی و حروفی را، که بعد از قرن نهم کم کم در طریقت بکتاشیه راه یافته بود، بدور از نفوذ تبلیغات مذهبی ـ سیاسی صفوی، تحت ضابطه آورد و در تاریخ بکتاشیه نقش عمده ای ایفا کرد؛ ازینرو میان آنان، به نشانه سپاس، اصلی به نام «نیازِ بالیم» پدید آمده است. بعضی پیروان بکتاشیّه، بویژه پیروان شاخه چلبی، نوآوری های بالیم سلطان را در طریقت پذیرفته اند، اما اصول مجرد بودن و همچنین «دده بابایی» (بزرگترین شیخ بودن) او را قبول نکرده اند.
وفات و محل دفن
...
wikifeqh: بالیم_سلطان