کتیبه

/katibe/

مترادف کتیبه: سنگ نبشته، طابور، نوشته، اسبان، جند، سپاه، لشکر

برابر پارسی: نبشته

معنی انگلیسی:
cornice, engraving, inscription, epigraph, frieze, coping, epitaph

فرهنگ اسم ها

اسم: کتیبه (دختر) (عربی) (تلفظ: katibe) (فارسی: کتیبه) (انگلیسی: katibe)
معنی: نوشته، ( از عربی، ممالِ کِتابَة )، نوشته ای که بر سطوح سخت مانند سنگ کنده می شود، نوشته به خط درشت در سردرِ مساجد، اماکن متبرکه، بناهای تاریخی و مانند آنها، اشعار مذهبی که بر روی پارچه نوشته و در عزاداری محرم و جز آن بر دیوارها و سردرِ اماکن گوناگون نصب می شود و به مجاز، پارچه ای که این اشعار بر روی آن نوشته می شود، پنجره های کوچک یا هر نوع تزیینی در بالای در یا پنجره، در تذهیب، شکلی مستطیل گونه در آغاز سوره های قرآن و سرفصل کتاب که دو طرف آن با نیم دایره ها و ربع دایره ها آراسته شده باشد
برچسب ها: اسم، اسم با ک، اسم دختر، اسم عربی

لغت نامه دهخدا

( کتیبة ) کتیبة. [ ک َ ب َ ] ( ع اِ ) جیش و به قولی دسته ای از آن که گرد آمده باشند و به قولی گروه اسبان گرد آمده و به قولی گروه اسبان غارت کنندگان از صد تا هزار. ( از اقرب الموارد ). لشکر یا گروه اسبان گرد آمده یا گروه اسبان غارت کنندگان از صد تا هزار. ( منتهی الارب ). ج ، کتائب. ( منتهی الارب ) ( اقرب الموارد ).

کتیبة. [ ک َ ب َ ] ( اِخ ) قلعه ای است به خیبر. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). قلعه ای از قلعه های خیبر بود. هنگامی که خیبر را تقسیم کردند این قلعه به خمس و سهم نبی وسهم ذوی القربی و یتیمها و مسکینان اختصاص یافت. ( از معجم البلدان ). رجوع به معجم البلدان. و رجوع به تاریخ گزیده چ اروپا ص 148 و فتوح البلدان ص 32 شود.
کتیبه. [ ک ِ / ک َ ب َ/ ب ِ ] ( از ع ، اِ ) ممال کتابة عربی. ( فرهنگ فارسی معین ). نوشته :
کتاب و کلک همه کاتبان نمونه شود
چو کلک او بنگارد کتیبه های کتاب.
معزی.
|| آنچه به خط جلی نسخ یا نستعلیق و یا به خط طغرا و یا به خط کوفی بر دوره دیوار مساجد و مقابر و اماکن متبرکه یا سر در دروازه امرا و بزرگان نویسندو یا نقش کنند. ( از ناظم الاطباء ). نوشته ای که حاشیه مانند دور سر در عمارت و بر بدنه دیوار مسجد و مقبره و بقعه و تخت و کرسی و در و نیز بر کرانه پارچه که سفره و بیرق و جامه ( جامه خانه کعبه ) و زین پوش و جلیل اسب و پوشش تکیه ها و غیره باشد نویسند. || قسمت زبرین دیواری که به آجر یا سنگ یا نقوش زینت شده باشد. ( از یادداشت مؤلف ). || آنچه از نقوش و خط که بر سنگها کرده باشند. آنچه بر سنگی یا کوهی حجاری شده باشد. ( یادداشت مؤلف ). سنگ نبشته. نوشته ای که بر سنگ بدنه کوه یا تخته سنگ نویسند. ( از فرهنگ فارسی معین ). رجوع به کتابه شود. برای مزید اطلاع و بعنوان شاهد کتیبه های مهم مربوط به ایران و نواحی مجاور را فهرست وار نقل میکنیم :
- کتیبه آسوربانی پال ؛ از آسوربانی پال پادشاه آسور کتیبه ای بر جای مانده است. پس از دستگیری خوم بان کالداش آخرین پادشاه عیلام آسوریها عیلام را غارت کردند و اسرای زیاد و آنچه از ثروت یافتند به آسور بردند. این است متن کتیبه آسوربانی پال : خاک شهرشوشان ، شهر ماداکتو و شهرهای دیگر را تماماً به آسور کشیدم و در مدت یکماه و یک روز کشور عیلام را بتمامی عرض آن جاروب کردم. من این مملکت را از عبور حشم وگوسفند و نیز از نغمات موسیقی بی نصیب ساختم و بدرندگان ، مارها، جانوران کویر و غزالان اجازه دادم آن را فرو گیرند. ( ایران باستان ج 1 ص 139 و 140 ).بیشتر بخوانید ...

فرهنگ فارسی

دسته ای ازلشکر، سواره یاپیاده، ونیزبه معنی نوشته، نوشتهای که بربالای دریادیوارعمارت روی سنگ یاکاشی نقش شده باشد
( اسم ) نوشته ای که بر سردر و روی دیوار ابنیه ( کاخها مساجد اماکن متبرکه و غیره ) یا بر بدن. کوه بخطوط مختلف نویسند : کتیب. بیستون . توضیح در تداول فارسی زبانان بفتح اول تلفظ شود .
قلعه ایست در خیبر

فرهنگ معین

فرهنگ عمید

۱. نوشته.
۲. نوشته ای که بر بالای در یا دیوار عمارت روی سنگ یا کاشی نقش شده باشد.
۳. [جمع: کتائب] دسته ای از لشکر، سواره یا پیاده.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] کتیبه در دو معنا استعمال شده است. ۱. کتیبه به تخته سنگ، کاشیکاری یا سطح دیگری گفته می شود که معمولاً واقعه ای تاریخی بر روی آن کنده کاری یا نوشته شده باشد. معمولاً کتیبه به نوشته ای اطلاق می شود که بر روی سنگ، در حاشیه سردر ساختمان ها؛ یا گوشه های پارچه های خاص نظیر پرده، سفره، و بیرق؛ و یا بر صفحه های کتاب نگارش می یابد. ۲. کَتیبَه که جمع آن کتایب است، به معنای گروهی از لشگر آمده است.
در اصطلاح امروز، معادل گردان می‏باشد.
کتیبه درکلام حضرت علی
در جریان جنگ جمل این گونه نقل شده است:
«وَ لَمَّا عادَ رُسُلُ امیرِالْمُؤْمِنینَ (علیه السلام) مِنْ طَلْحَةَ وَ الزُّبَیْرِ وَ عائِشَةَ بِاصْرارِهِمْ عَلی خِلافِهِ وَ اقامَتِهِمْ عَلی‏ نَکْثِ بَیْعَتِهِ... کَتَّبَ الْکَتائِبْ وَ رَتَّبَ الْعَساکِرْ»
هنگامی که فرستاده‏های امیرمؤمنان حضرت علی علیه‏السلام به سوی طلحه و زبیر و عایشه، بازگشتند و گزارش دادند که ایشان بر مخالفت خود با آن حضرت و نقض بیعت اصرار دارند، حضرت علی علیه‏السلام گردانها را مرتب کرد و لشگرها را بیاراست.
همچنین در جریان جنگ صفین می‏خوانیم:
«وَ باتَ عَلی‏ علیه‏السَّلام تِلْکَ اللَّیلة کُلّها یُعبَّی النَّاسَ وَ یُکَتِّبُ الْکَتائِب» حضرت علی علیه‏السلام شب را به صبح رسانید، (شب اول ماه صفر که جنگ صفین در آن ماه آغاز شد) در حالی که مردم را آماده جنگ و گردانهای جنگی را مهیّاکرده بود.


[ویکی اهل البیت] کتیبه به نوشته ای اطلاق می شود که بر روی سنگ در حاشیه سردر ساختمان ها یا گوشه های پارچه های خاص نظیر پرده، سفره و بیرق و یا بر صفحه های کتاب نگارش می یابد.
سنگ نبشته های (کتیبه های) یافت شده در مصر و بین النهرین و مواردی مانند آن به هزاره چهارم پیش از میلاد برمی گردد. این کتیبه ها بیشتر فرمان شاهان و فرمانروایان و توصیف وقایع و تاریخ جنگ ها بوده اند.
از کتیبه های مهم دوران باستان در ایران و نواحی اطراف آن یکی کتیبه آشور بانیپال در ذکر فتح شهر شوش و وقایع پس از آن و دیگر کتیبه های دوگانه داریوش هخامنشی در بیستون به زبان های پارسی قدیم و عیلامی بابلی است که یکی به کتیبه بزرگ و دیگری به کتیبه کوچک موسوم است.
از شاهان هخامنشی کتیبه های متعددی در تخت جمشید، شوش، نقش رستم و همدان برجای مانده است. کتیبه داریوش اول در شوش را فرانسویان کشف کردند. این کتیبه مفصل تر از کتیبه بیستون و نقش رستم (از کتیبه های دیگر این شاه و شاهان دیگر هخامنشی) است. در نقش رستم، محلی در 4 کیلومتری تخت جمشید، چهار مقبره از شاهان هخامنشی به صورت مغاک هایی بر سینه کوهی از سنگ یکپارچه برجای مانده است.
در این مکان کتبیه هایی درباره جنگ ها و فتوحات داریوش و خشایارشاه وجود دارد. در همدان نیز کتیبه ای از داریوش در کوه الوند به زبان پارسی، عیلامی و آشوری نگارش یافته است. محتوای آن وصف اهورامزدا و کمک های او و ذکر وقایع سلطنت داریوش است. کتیبه ای از خشایارشاه نیز در همان مکان با وصف اهورامزدا و ذکر سلطنت او وجود دارد. کتیبه دیگر از اردشیر دوم بر پایه ستونی به سه زبان مذکور است که هم اکنون در موزه بریتانیا قرار دارد. مضمون این کتیبه وصف اجداد اردشیر دوم و تالاری است که او بنا نهاده است.
کتیبه نگاری در بناهای یادبود، مقبره ها، مساجد، مدارس علمیه، بقعه ها، عمارات باشکوه، ستون ها و جاهای مناسب دیگر بکار می رفته است و به این ترتیب در این مکان ها آثار ارزشمندی از هنر خوشنویسی و کتیبه نگاری به اشکال عمودی یا افقی خلق شده و به یادگار مانده است. تجزیه و تحلیل این آثار از منظرهای گوناگونِ هنری و موضوعی می تواند دریچه هایی فراسوی تاریخ، تمدن و فرهنگ اسلامی بر دیدگان پژوهندگان معاصر بگشاید.
دو عامل مهم موجب رشد و ترقی خوشنویسی زیر سایه اسلام شد. یکی این که چون مسلمانان معتقد بودند آیات قرآن از نظر ظاهر و باطن، الهی و معجزه است پس به کتابت آیات در درون و بیرون بناهای اسلامی همت گماردند. دیگر آن که نگارش نسخ خطی عربی و فارسی ــ با تحول در سبک نگارش اشکال و اعجام آنها در سیر ایام ــ باعث شد که خوشنویسی این زبان ها جزء لاینفک هنرهای تزیینی آنان شود.
انواع مختلف خطوط شامل کوفی، نسخ، ثلث، طغری، ریحان، محقق، نستعلیق و جز آن در کتیبه نگاری های اسلامی از صدر اسلام تاکنون مورد استفاده قرار گرفته اند. از میان خطوط یاد شده، خط ثلث به سبب دور و تموج آن و نیز به جهت حرکات نرم قلم، درشتی و برجستگی حروف و قابلیت تزیین و ایجاد نقش و نگار در کتیبه نویسی بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. مضمون کتیبه ها در بناهای ایران شامل آیات قرآن، احادیث نبوی، شعر، ماده تاریخ، تاریخ بناها یا نام بنیان گذارانشان و مواردی جز آن است.

دانشنامه عمومی

کتیبه (شعر). کتیبه عنوان یکی از مشهورترین شعرهای مهدی اخوان ثالث ( م. امید ) است. [ ۱] [ ۲]
عکس کتیبه (شعر)
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف

دانشنامه آزاد فارسی

کتیبه (۲)
نگاره ای قاب مانند به شکل لوزی یا مستطیل. گاهی در ترکیب با شکل های دیگر هندسی در نقشۀ فرش، برای نوشتن شعر، تاریخ بافت و اسم بافنده از آن بهره می گیرند. نگارۀ کتیبه را گاهی مانند نقش خاتم، پر از نقشِ گُل های ریز تزیین می کنند.

مترادف ها

coping (اسم)
کتیبه، قرنیس دیوار

inscription (اسم)
کتیبه، نوشته، نقش، ثبت، نوشته خطی

cornice (اسم)
کتیبه، قرنیس، گچبری بالای دیوار زیر سقف

epigraph (اسم)
کتیبه، نوشته، سرلوحه

frieze (اسم)
کتیبه، حاشیه زینتی، حاشیه ارایشی

فارسی به عربی

افریز , نقش

پیشنهاد کاربران

جای گزین های پارسی
لوح/کتیبه اگر روی "سنگ" نوشته شده باشد:
*سنگ نوشته
لوح/کتیبه اگر روی "گِل" نوشته شده باشد:
*گِل نوشته
سنگ نوشته، لیپیوار
در پارسی: دیپی
سنگ نوشته
لوح
این واژه عربی است و پارسی آن این است:
لِپیب lepib ( سنسکریت: لِپیوَر )

بپرس