باروک

باروک ( به فرانسوی: Baroque ) روشی است در هنرهای معماری، نقاشی، موسیقی و مجسمه سازی که از اواخر سده ۱۶ ( میلادی ) در ایتالیا آغاز شد و تا اواخر سده ۱۸ ( میلادی ) در اروپا رواج داشت و سپس در آمریکای مرکزی و جنوبی مورد توجه قرار گرفت. آزادی در طراحی، شمار زیاد شکل ها و درآمیختگی آن ها از ویژگی های این سبک است. [ ۱] ریشهٔ این کلمه از واژه پرتغالی بارُکو به معنی مروارید صیقل نیافته بوده است. [ ۲] گروهی نیز بر این عقیده اند که معنای این واژه، پوچ، زشت، مضحک و عوضی است. [ ۳] این واژه در آغاز برای تمسخر این شیوه استفاده می شد؛ زیرا منتقدان معتقد بودند هرگز نباید بنایی ساخت که از اصول و عناصر بناهای یونانیان و رومیان پیروی نکند؛ بناهای کلاسیک باید بر این اصول ساخته شوند و انحراف از آن را «کژسلیقگی اسف انگیز» می دانستند. [ ۴] اما پس از آن که این شیوه مورد توجه قرار گرفت، به معنای شکوه مند و پرتجمل استفاده شد. [ ۱]
به وجود آمدن شیوهٔ باروک در اروپا را می توان به سه دلیل عمده نسبت داد: اول، جنبش دین پیرایی، رهبران کلیسای کاتولیک را واداشت تا از جذابیت های هنری برای تبلیغ دین استفاده کنند و به این ترتیب، موقعیت متزلزل خود را بهبود بخشند. به همین دلیل از هنرمندان می خواستند کلیساها را مجلل و باشکوه بسازند. دوم، شاهان اروپا، در پی استقلال یافتن و ثبات قدرتشان، می خواستند با قصرهای باشکوه خود، قدرت خود را به همگان نشان دهند و سوم اینکه، هنرمندان نسبت به شیوهٔ هنری رنسانس و نظم و ثبات آن، معترض بودند و می خواستند در آفرینش هنری آزاد باشند. [ ۵] بررسی سبک باروک با در نظر گرفتن کشف های علمی سدهٔ هفدهم نیز ثمربخش است. دست آوردهای گالیله و نیوتن نمایان گر گرایشی نو به علم بود؛ گرایشی مبتنی بر یگانگی ریاضیات و تجربه. این دو قوانین ریاضی حاکم بر اجسام متحرک را کشف کردند. این کشف ها راه گشای اختراع های نو و پیش رفت تدریجی پزشکی، استخراج معادن، دریانوردی و صنعت در دورهٔ باروک شد. شیوهٔ باروک آمیزهٔ خردگرایی و نفس پرستی، آمیزه ای از ماده گرایی و معنویت است. [ ۶]
اگرچه پیرامون واژهٔ باروک صفت های مختلفی همچون نامأنوس، پرزرق و برق، و مجلل وجود دارد، اما تاریخ نویسان امروزی آن را فقط برای اشاره به شیوه ای خاص در هنر به کار می برند. توصیفی ساده اما مفید از شیوهٔ باروک آن است که هنر باروک، چارچوب اثر ( بوم، سنگ یا صدا ) را از کنش و حرکت انباشته می کند. هنرمندان باروک در آثارشان در پی خلق جهان هایی سراسر ساختارمند یافته بودند.

باروک (baroque)
تابلوی ستایش، اثر پیتر پل روبنس
تابلوی ستایش، اثر پیتر پل روبنس
تابلوی ستایش، اثر پیتر پل روبنس
تابلوی ستایش، اثر پیتر پل روبنس
تابلوی ستایش، اثر پیتر پل روبنس
سبکی در هنرهای بصری، معماری، و موسیقی، که در ۱۶۰۰ـ۱۷۵۰ در اروپا رواج یافت، و به طور کلی سبکی پراحساس، پرزرق وبرق، و پرتحرّک بود. این شیوهبرای تأثیر مستقیم بر عواطف، از جلوه های ظریفی سود می جست. در برخی از شاخص ترین آثار باروک همچون نمازخانۀ کورنارواثر برنینی(در کلیسای سانتا ماریا دلّا ویتّوریا، رم)، دربرگیرندۀ مجسمۀ مشهور خلسۀ قدیسه تِرِزا(۱۶۴۵ـ۱۶۵۲) نقاشی، مجسمه سازی، معماری و تزیینات، جلوۀ نمایشی یگانه ای را پدید آورده اند. بسیاری از شاهکارهای باروک در کلیساها و کاخ های رم آفریده شدند، اما این سبک در اندک زمانی سرتاسر اروپا را فراگرفت، و به تدریج دستخوش تحوّل شد. اصطلاح باروک در مورد موسیقی و ادبیات این دوره نیز به کار رفته، ولی در این حوزه ها معنای چندان روشنی نداشته، و بیشتر برحسب عنوان گذاری بوده است تا نشان دهندۀ نوعی سبک.معماری. باروک در معماری همچون طغیانی دربرابر قراردادهای خشک کلاسی سیسمرنسانسایتالیا شکل گرفت. خط های راست جای خود را به خطوط منحنی و شکسته دادند؛ تزیینات اهمیت و ظرافت بیشتری یافتند؛ فضاها پیچیده تر شدند، و به سبب بهره برداری از سایه روشن های نمایشی جلوۀ بیشتری یافتند. بیشتر طرح ها مقیاس های بزرگ تری پیدا کردند؛ میدانی که برنینی برای کلیسای سان پیِترودر رم ساخت، از آن جمله است. برجسته ترین معماران باروک عبارت بودند از جووانّی لورنتسو برنینی، فرانچسکو بورّومینی، پیِترو دا کورتونا، بالداسّاره لونگِنا، و جووانّی گوارینیدر ایتالیا؛ لوئی لو وُو، و ژول آردوئن مانساردر فرانسه؛ و کریستوفر رِن، نیکلاس هاکسمور، و جان وَنبرودر انگلستان.
نقـاشی. کـاراوادجوبا نـورپردازی جسورانـه و ترکیب بندی های پرتوانش از نخستین نمایندگان این سبک به شمار می رود؛ ولی آثار خانوادۀ کارّاتچیو گوئیدو رِنیبا شیوۀ باروک آغازینقرابت بیشتری داشتند، و با استفاده از تزیینات پرزرق و برق توهم آفرین در نقاشی سقف ها، صحنه های باشکوهی خلق کردند. آثار پیِترو دا کورتونا و ایل گوئرچینو، نمونه هایی از باروک متعالیاند. سرآمدان باروک عبارت بودند از در فلاندرِ کاتولیک، پیتر پل روبنسو آنتونی وان دایک، در اسپانیا دیه گو ولاسکزو خوزه ریبرا، در هلند پروتستان، که هنر در میان طبقات متوسط خریدار بیشتری یافته بود تا در کلیسا، رامبرانتو ورمیرو فرانس هالس.
مجسمه سازی. برنینی استاد مجسمه سازی باروک بود، اثرش با نام خلسۀ قدیسه ترزا، نمونۀ ممتازی از احساسات نمایی آشکار است. پیِر پوژهو آنتوان کوازووکس، هر دو فرانسوی، از دیگر مجسمه سازان باروک بودند.
موسیقی. ریشه های سبک باروک در موسیقی را می توان در انجمن شاعران و موسیقی دانان کامِراتاجست، که عناصر نمایش های یونانی را احیا کردند و هنر اپرارا در فلورانسپدید آوردند. کلاودیو مونته وردیو جووانّی گابر ِیلیاز سرآمدان موسیقی باروک آغازین بودند که جلوه های شگفت زدگی و چندگانه سراییرا ابداع کردند. فرم های سونات، سوئیت، و کُنچرتو گروسودر این دوره به وجود آمدند. فرم های آوایی اپرا اوراتوریو، و کانتاتنیز از محصولات این دوران بودند. از میان آهنگ سازان باروک، جیرولامو فرِسکوبالدیو آنتونیو ویوالدیدر ایتالیا، یوهان پاخِلبلو یوهان سباستیان باخدر آلمان، و گئورگ فریدریش هندلدر انگلستان، درخور ذکرند.