الدئید

آلدئید. آلدئید ( به انگلیسی: Aldehyde ) ترکیبی آلی است که یک گروه کربونیل در یک سر خود دارد. ( پیوند دوگانه کربن اکسیژن ( C=O ) که در برخی ترکیب های آلی همچون آلدهید، کتون، اسیدکربوکسیلیک، آمید و … یافت می شود، گروه کربونیل نامیده می شود. این گروه عاملی دارای کربنی است که از یک سو با پیوند دوگانه به اکسیژن و از سوی دیگر یک اتم هیدروژن پیوند دارد و دارای فرمول عمومی RCHO می باشند. فرمول شیمیایی این بخش از ماده را ( - CHO ) می نویسند. از آلدئیدهای زبانزد می توان اتانال، متانال و بنزآلدهید را نام برد. ترکیب های کربونیل دار اهمیت ویژه ای در شیمی آلی دارند زیرا قابلیت تبدیل شدن به سایر ترکیب های آلی از طریق سنتز را دارا می باشند. آلدئیدها و کتون ها مواد شیمیایی بسیار ارزشمندی هستند و در صنعت به عنوان حلال یا مواد اولیه مصرف می شوند و بعضی ها مانند تستسترون به عنوان هورمون دارای اثرات دارویی و بیولوژیکی می باشند یا به طور مثال داروی هیدروکورتیزون که برای درمان جایگزینی در نارسایی غده فوق کلیوی استفاده می شود یا پریدوکسال فسفات که شکل فعال ویتامین B6 می باشد و نقش کوفاکتر را در مسیر ساخت NAD+ دارد، هر دو دارای گروه عاملی کربونیل هستند.
واژه آلدئید ( Aldehyde ) از دو واژه الکل ( Alcohal ) و هیدروژن گیری ( dehydrogenation ) گرفته شده است. هرگاه از الکل نوع اول هیدروژن گیری شود، در آن صورت، ماده ای تولید می گردد که آلدئید نامیده می شود. [ ۱]
پیوند کربونیل ( C=O ) شباهت زیادی به پیوند دوگانه آلکن ها دارد. هر دو دارای هیبریداسیون sp2 هستند و لذا در یک صفحه قرار دارند. کربن کربونیل مسطح و زاوای پیوندی آن ۱۲۰ درجه می باشد. به کربنی که به کربن گروه کربونیل چسبیده کربن آلفا ( α ) و به هیدروژنی که به این کربن چسبیده هیدروژن آلفا ( α ) می گویند. اکسیژن به علت الکترونگاتیویته بیشتر نسبت به کربن تراکم الکترون را بیشتر بر روی خود خواهد داشت و بار جزئی منفی پیدا می کند و کربن دارای با جزئی مثبت می شود. همچنین به علت الکترونگاتیویته بیشتر اکسیژن نسبت به کربن، طول پیوند در C=O نسبت به پیوند C=C آلکن ها کوتاهتر و از لحاظ قدرت پیوندی قوی تر می باشد. ممان دو قطبی این پیوند همیشه به طرف اکسیژن متمایل است. از جمله دیگر تفاوت های بین گروه کربونیلی و باند دوگانه C=C حضور جفت الکترون تنها بر روی اتکم اکسیژن در ساختار گروه های کربونیلی است.