افساد فی الارض

[ویکی فقه] یکی از اهدافی که همیشه بشر دنبال کرده است و پیامبران، حکما، فلاسفه و مصلحین برای تحقق بخشیدن به آن سخت کوشا بوده اند اصلاح جامعه است و برای رسیدن به آن از وسائل و راه های مختلف استفاده کرده اند، و آنچه را مورد عنایت قرار داده اند، اصلاح فرهنگ جامعه و بالابردن طرز تفکر انسان ها بوده و پیشگیری از وقوع جرم را یکی دیگر از راه های رسیدن به این آرمان مقدس دانسته اند.دین مقدس اسلام که بعثت پیامبران را برای تزکیه و تعلیم افراد بشر معرفی می کند بیشتر به این مساله عنایت داشته است تا بتواند در روند تحول فکری و عقیدتی راه خود را به سوی هدف نهائی که حرکت بسوی الله باشد بگشاید.اسلام برای این آرمان مقدس مبارزه با فساد را وجه نظر خود ساخته و از نظر شمولی که در قوانین مقدسه اسلام است و از هرجهت غنی است از راه وضع قوانین حدود، تعزیرات، قصاص و دیات خواسته است به این آرمان مقدس دست یابد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران که احیاء کننده قوانین جزائی اسلام است مساله مبارزه با فساد و افساد که مورد توجه رهبر عالی قدر و بنیان گذار جمهوری اسلامی حضرت اما خمینی (رضوان الله تعالی علیه) بود بیشتر مورد عنایت و توجه مسئولیت و به ویژه مقامات قضائی قرار گرفت و مسائلی در ارتباط با فساد و افساد از نظر فقهی مطرح گردید که با برخی از آنها را ذیلاً مورد بحث قرار می دهیم. ۱. موضوعیت افساد از نظر مجازات به این معنی که آیا افساد بماهو افساد موضوع مجازات است یا عناوین خاص جزائی و در این مساله موضوع افساد نیز بررسی گردیده است.۲. آیا مفسد فی الارض در تمام موارد حکم محارب را دارد یعنی یکی از احکام چهار گانه محارب (قتل، صلب، قطع دست، نفی بلد) درباره هر مفسدی جاری است یا نه؟۳. اگر حکم هر مفسدی حکم محارب نباشد خود چه حکمی می تواند داشته باشد آیا در تمام موارد اعدام است یا تعزیر یا در بعضی از موارد به حسب مقتضیات و شرائط اعدام و در بعضی از موارد تعزیر است و اینک ما هرکدام از مباحث فوق را جداگانه مورد بررسی قراردهیم.
موضوعیت افساد از نظر مجازات
آنچه از آیات و روایات و قوانین موضوعه و عقل بدست می آید این است که مجازات ها همیشه برای عناوین خاصی از جرائم در نظر گرفته شده است:مثلا در قرآن مجید می فرماید:«الزَّانِیَةُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ؛
نور/سوره۲۴، آیه۲۴.
آیا مفسد فی الارض در تمام موارد حکم محارب را دارد؟پس از انقلاب مقدس جمهوری اسلامی غالباً کلمه محارب و مفسد را با یکدیگر بکار می برند و در مواردی که مفسد را جداگانه استعمال می کنند می خواهند همان حکم محارب را درباره وی جاری سازند و خلط بین این دو امر ممکن است سبب اشتباه بسیاری گردد و انچه سبب این اشتباه شده است برداشت ناصحیحی است که از آیه ۳۳ سوره مائده شده است در آنجا که خداوند متعال می فرماید:«انما جزاء الذین یحاربون الله و رسول و یسمعون فی الارض فساداً ان یقتلوااویصلبوا او تقطع ایدیهم و ارجلهم من خلاف اوینفو من الارض؛
مائده/سوره۵، آیه۳۳.
...