اعجاز

[ویکی فقه] یکی از مباحثی که از ابتدای نزول قرآن پیوسته مورد بحث مفسران بوده است بحث اعجاز آن بوده است و همه پیامبران برای اثبات نبوت خود متمسک به معجزه می شدند.
اعجاز در لغت، یعنی عاجز کردن و ناتوان ساختن و در اصطلاح، یعنی انجام دادن کار یا ارائه کردن کلامی که کسی نتواند نظیر آن کار را انجام دهد یا همانند آن کلام را بیان کند . پس، به آیات و عجایبی که پیغمبران برای اثبات نبوت خویش می آورند، معجزه می گویند . مانند: اژدها شدن عصای حضرت موسی (علیه السلام) زنده شدن اموات از دم عیسی (علیه السلام) و نازل شدن قرآن بر قلب مبارک حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) .منتهی تفاوت اساسی معجزه ی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) با دیگر انبیاء عظام، جاودانه ماندن و قابل طرح بودن آن در همه ی مکان ها و زمان هاست، که ان شاءالله در قسمت های بعد، این مطلب توضیح داده می شود .
شرایط معجزه
هر معجزه باید دارای شرائط و امتیازات زیر باشد:۱ . معجزه باید از نظر عقل و علم ، امر معقول و ممکنی باشد .۲ . باید یک عمل خارق العاده باشد که هیچ انسانی، حتی نوابغ جهان، و همچنین مُرتاضان قادر به انجام آن، با اتکای نیروی بشری نباشند .۳ . آورنده معجزه باید با کمال اطمینان خاطر از تمام انسان ها و متفکران و نوابغ جهان دعوت برای «مقابله به مثل» بکند و همه را از انجام آن عاجز بداند .۴ . معجزه باید از نظر زمان، مکان، کیفیت، نوع و سایر شرایط محدود به هیچ حدّی نباشد؛ یعنی در هرگونه شرائط و در هر وضع و کیفیت امکان پذیر باشد؛ زیرا از نیروی لایزال و نامحدود خداوند سرچشمه می گیرد، و از همین جا یکی از فرق های اساسی میان (معجزات) و (سایر خارق عادات) که از مرتاضان و امثال آن ها سر می زند، روشن می شود؛ زیرا هر مرتاضی عمل خارق العاده ی خود را در شرایط خاصی و به کیفیت معینی انجام می دهد، چون از نیروی محدودِ بشری سرچشمه می گیرد .۵ . آورنده معجزه هرگز در برابر رقیب شکست نمی خورد .۶ . معجزه یک معلول بدون علت نیست، زیرا معلول بدون علّت، عقلاً محال است؛ بلکه معجزه به نوبه ی خود معلول علّتی است، منتها یک علت غیر عادی و مافوق طبیعی که تسلّط بر آن از قدرت انسانِ عادی بیرون است .۷ . معجزه حتماً دارای هدف خاص تربیتی است و به عنوان سند زنده ای برای اثبات ارتباطِ آورنده ی معجزه، با جهان ماورای طبیعت و مبداء هستی می باشد .علمای سده های پیشین، غالباً به اعجاز قرآن از جنبه ی فصاحت و بلاغت و اسلوب عالی آن می نگریستند و نیز برخی از آنان معتقد بودند که عجزِ عرب از آوردن سخنانی نظیر قرآن، بدان جهت است که خدا اراده و تصمیم بر معارضه را از آنان گرفته است .
دیدگاه علامه طباطبایی
در اینجا برای مشخص کردنِ اینکه چه چیزی از قرآن معجزه می باشد، نظر علامه طباطبایی (رحمةالله علیه) را بیان می نمائیم . ایشان می فرمایند: «قرآن کریم تنها از راه فصاحت و بلاغت، افراد را دعوت به مبارزه نمی کند، بلکه از جهت معنی نیز پیشنهاد معارضه می نماید .» آنگاه استاد علامه با استفاده از آیه ی شریفه ی «افلا یتدبرون القران و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافاً کثیراً» (آیا در قرآن تدّبر و تأمل نمی کنند؟ در حالی که اگر از جانب غیر خدا بود، در آناز جهت لفظ و معنا- اختلاف فراوان می یافتند .)به یک نکته ی ظریف که هم بر اعجاز قرآن دلالت دارد و هم بر عدم تناقض و تضادّ و تحریف آیاتِ آن در طول تاریخ، اشاره کرده و فرموده اند: «قرآن کریم از راه دیگر نیز تحدی می کند، و آن این است که این کتاب ، تدریجاً با شرایطی کاملاً مختلف و گوناگون از گرفتاری و آسودگی و جنگ و صلح و قدرت و ضعف و... در مدت ۲۳ سال نازل شده است،اگر از جانب خدا نبود، و ساخته و پرداخته ی بشر بود، تناقض و تضادّ بسیاری در آن پدید می آمد و ناگزیر، آخر آن از اولش بهتر و مترقّی تر بود؛ چنانکه لازمه ی تکامل تدریجی بشر همین است؛ و حال آنکه آیات مکی آن با آیات مدنی، یکنواخت می باشد؛ و آخرش از اولش متفاوت نیست .» آیات تحدی به اشکال متفاوت آمده که در آن ها تحّدی به همه ی قرآن ، به ۱۰ سوره و... صورت پذیرفته مانند: «کافران می گویند محمد قرآن را از پیش خود آورده است، بگو اگر راست می گوئید، شما هم هر کس جز خدا را که می توانید، به یاری طلبید و ده سوره مانند قرآن بیاورید .» که علامه طباطبایی می فرمانید: «آنچه در تحّدی ها از دشمن خواسته شده این است که کلامی همانند قرآن، با تمامی ویژگی های موجود در آن، بیاورد؛ یعنی کلامی که صفات برجسته ی معنوی قرآن را به انضمام فصاحت و بلاغت لفظی آن دارا باشد . و در ادامه می فرمایند: «کسانیکه آشنایی به زبان عربی دارند هرگز نمی توانند تردید کنند که لهجه ی قرآن، لهجه ی شیوا و شیرینی است که درک انسان را از زیبایی خود مبهوت و زبان را از وصف آن الکن و زبون می سازد . نه شعر است و نه نثر، بلکه اسلوبی است وَرای هر دو که جذبه و کششی مافوق شعر و روانی مافوق نثر را دارد... سازمان وسیع معارف اعتقادی و اخلاقی و قوانین فردی و اجتماعی اسلام که اصول و کلیات آن در قرآن است، تنظیم غیر قابل خدشه، و تضاد و تناقض ناپذیر آن، از عهده ی بشر بیرون است، خاصّه به دست کسی که در شرایطی همانند شرایط زندگی پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) قرار گرفته باشد .»
وجه تمایز قرآن نسبت به سایر معجزات
...

[ویکی الکتاب] معنی أَعْجَازُ: تنه ها -ریشه ها
معنی مُعَاجِزِینَ: عاجز کنندگان - ناتوان کنندگان (کلمه معاجز مبالغه در اعجاز است ، و بعضی گفتهاند به معنای مسابقه است ، و عبارت "وَﭐلَّذِینَ سَعَوْاْ فِی ءَایَاتِنَا مُعَاجِزِینَ "به کنایه است گویا آیات خدا را مسافتی فرض کرده ، که افراد نامبرده در آن مسافت ، سعی و دون...
ریشه کلمه:
عجز (۲۶ بار)

تعبیر به «أَعجاز» جمع «عجز» (بر وزن رجل) به معنای قسمت عقب یا پایین چیزی است; و تشبیه آنها به قسمت پایین نخل ها، به خاطر آن است که; به گفته بعضی باد به قدری شدید بود که نخست دست و سرهای آنها را کند و با خود برد و بعد بقیه بدنهایشان همچون نخل بی شاخ و برگ، از زمین کنده شده و به هر گوشه و کنار پرتاب می گشت. یا به خاطر آن است که باد آنها را با سر به زمین می کوبید، گردن ها می شکست، و سرها جدا می شد!