[ویکی فقه] قاعدۀ عمل به فارغ کنندۀ ذمّۀ مکلّف از تکلیف هنگام جهل به حکم واقعی را اصل احتیاط گویند. اصل احتیاط لزوم موافقت قطعی با تکلیف معلوم به اجمال است.
ـــ اصل احتیاط از اصول عملی و عبارت است از عمل به چیزی که در پرتو آن، ذمّۀ مکلّف از تکلیف متوجه وی، فارغ و رها می شود. ـــ اصل احتیاط، از اصول عملی است که وظیفه عملی مکلف را به هنگام شک در «مکلفٌ به» تعیین می کند و به لزوم موافقت قطعی با تکلیفِ «معلوم به اجمال» حکم می نماید. در مواردی که مکلف علم به اصل تکلیف (وجوب یا حرمت) دارد، ولی در واجب یا حرام بودن مصداق خاصی شک می نماید- برای مثال، می داند در ظهر جمعه نماز بر او واجب است، اما شک دارد که نماز ظهر بر او واجب است یا نماز جمعه ؛ یا می داند خمر حرام است، ولی شک دارد کدام یک از دو ظرف موجود خمر است- باید احتیاط کند؛ یعنی درمثال های ذکر شده، در مورد اول، باید هر دو نماز را به جا آورد و در مورد دوم، باید از هر دو ظرف اجتناب نماید تا به موافقت قطعی با تکلیف معلوم به اجمال اطمینان پیدا کند. پس اصل احتیاط در مورد شک در « مکلف به» (شبهه مقرون به علم اجمالی) جاری می گردد و چون شک در مکلف به یا بین متباینین» است یا بین « اقل و اکثر »، اصولی ها در دو مقام از اصل احتیاط بحث نموده اند.
نکته
در نظر بعضی از اصولیون، هر چند در بسیاری از موارد، مجرای احتیاط، شبهه مقرون به علم اجمالی است، ولی منحصر به آن نمی باشد.
اسامی دیگر اصل احتیاط
به اصل احتیاط، اشتغال، اصالت احتیاط، اصالت اشتغال، اصالت اشتغال ذمه، اصل اشتغال، قاعده احتیاط و قاعده اشتغال نیز گفته می شود.
احتیاط در فقه و اصول
...
ـــ اصل احتیاط از اصول عملی و عبارت است از عمل به چیزی که در پرتو آن، ذمّۀ مکلّف از تکلیف متوجه وی، فارغ و رها می شود. ـــ اصل احتیاط، از اصول عملی است که وظیفه عملی مکلف را به هنگام شک در «مکلفٌ به» تعیین می کند و به لزوم موافقت قطعی با تکلیفِ «معلوم به اجمال» حکم می نماید. در مواردی که مکلف علم به اصل تکلیف (وجوب یا حرمت) دارد، ولی در واجب یا حرام بودن مصداق خاصی شک می نماید- برای مثال، می داند در ظهر جمعه نماز بر او واجب است، اما شک دارد که نماز ظهر بر او واجب است یا نماز جمعه ؛ یا می داند خمر حرام است، ولی شک دارد کدام یک از دو ظرف موجود خمر است- باید احتیاط کند؛ یعنی درمثال های ذکر شده، در مورد اول، باید هر دو نماز را به جا آورد و در مورد دوم، باید از هر دو ظرف اجتناب نماید تا به موافقت قطعی با تکلیف معلوم به اجمال اطمینان پیدا کند. پس اصل احتیاط در مورد شک در « مکلف به» (شبهه مقرون به علم اجمالی) جاری می گردد و چون شک در مکلف به یا بین متباینین» است یا بین « اقل و اکثر »، اصولی ها در دو مقام از اصل احتیاط بحث نموده اند.
نکته
در نظر بعضی از اصولیون، هر چند در بسیاری از موارد، مجرای احتیاط، شبهه مقرون به علم اجمالی است، ولی منحصر به آن نمی باشد.
اسامی دیگر اصل احتیاط
به اصل احتیاط، اشتغال، اصالت احتیاط، اصالت اشتغال، اصالت اشتغال ذمه، اصل اشتغال، قاعده احتیاط و قاعده اشتغال نیز گفته می شود.
احتیاط در فقه و اصول
...
wikifeqh: اصل_احتیاط
[ویکی شیعه] اصل احتیاط یا اصل اشتغال انجام همه احتمالات است تا یقین به انجام واجب و یا ترک حرام شود. اصل احتیاط یکی از اصول عملیه است و هنگام شک در حکم شرعی(یعنی واجب، حرام، مکروه، مستحب و مباح) در خصوص یک موضوع مانند شک در حکم شرعی شراب(شبهه حُکمیه) و همچنین شک در تطبیقِ حکمِ یک موضوع با مصداق خارجی آن(شبهه موضوعیه) به کار می برد. اگر فقیه، آیه یا روایتی معتبر در یک مسئله فقهی نیابد، می تواند با در نظر گرفتن شروطی، به قاعده احتیاط استدلال نماید. مقلد نیز می تواند در موارد شک در موضوعات خارجی این قاعده را جاری کند.
اگر مکلف بداند که حکمی بر او واجب شده، ولی موضوع و یا حکم آن را نداند و مردد باشد، بایستی همه احتمالات را انجام دهد تا یقینا به واجب عمل کرده باشد و یا درباره حرام همه احتمالات را ترک نماید، تا یقینا حرام را ترک نموده باشد.
احتیاط به معنای دریافت امور به مدبرانه ترین و اطمینان بخش ترین روش است و از حیاطت به معنای فراگیری مشتق شده است؛ زیرا احتیاط همه احتمالات را تحت پوشش خود می گیرد تا از خطا جلوگیری نماید.
اگر مکلف بداند که حکمی بر او واجب شده، ولی موضوع و یا حکم آن را نداند و مردد باشد، بایستی همه احتمالات را انجام دهد تا یقینا به واجب عمل کرده باشد و یا درباره حرام همه احتمالات را ترک نماید، تا یقینا حرام را ترک نموده باشد.
احتیاط به معنای دریافت امور به مدبرانه ترین و اطمینان بخش ترین روش است و از حیاطت به معنای فراگیری مشتق شده است؛ زیرا احتیاط همه احتمالات را تحت پوشش خود می گیرد تا از خطا جلوگیری نماید.
wikishia: اصل_احتیاط
[ویکی اهل البیت] نام دیگر اصل احتیاط اصل اشتغال است . اصل احتیاط از جمله اصول عملیه است . بر اساس این اصل هر گاه انسان یقین پیدا کند به اشتغال ذمه باید بگونه ای عمل کند که فراغ یقینی برای او حاصل شود. اشتغال یقینی یستدعی فراغ الیقینی
جایگاه و محل جریان اصول عملیه چهارگانه، هنگام شک در حکم یا موضوع می باشد که شک انسان نسبت به حکم یا موضوع، دارای اقسام متفاوت است و نسبت به هر قسم آن اصول عملیه خاصی جاری می شود.
جایگاه اصل احتیاط و اشتغال هنگامی است که مکلّف، به وجود تکلیف و الزام به آن علم داشته باشد؛ یعنی به اصل تکلیف آگاهی دارد، ولی در «مکلفٌ به (متعلق تکلیف)»، شک داشته باشد، در این صورت اگر احتیاط ممکن باشد، محل جریان اصل احتیاط و اشتغال بوده و باید رعایت اطراف شک را بنماید
مثال: مکلّف علم تفصیلی به حرمت نوشیدن شراب دارد، ولی با دو ظرف مایع مواجه می شود که علم اجمالی دارد یکی از این دو مایع، شراب است و متعلق حکم حرمت می باشد، اما تفصیلاً نمی داند کدام یک از این دو ظرف، متعلق حکم حرمت است. در این جا نمی تواند با ترک یکی از دو ظرف، و جریان قاعده طهارت و یا اصل حلیت در ظرف دیگر، به طهارت آن حکم کرده و آن را بنوشد، بلکه علم اجمالی مانع جریان قاعده طهارت و یا اصل حلیت می شود و به حکم عقل باید احتیاط کرده و از هر دو ظرف مایع پرهیز شود.
و یا مکلّف علم تفصیلی دارد به این که نمازی از او قضا شده است که خواندن نماز قضا نیز واجب است، اما نمی داند متعلق این وجوب، نماز صبح است یا نماز ظهر؟در این صورت، مکلف نمی تواند یکی از این دو(نماز صبح یاظهر) را بجا آورد و در دیگری اصل برائت جاری کرده، آن را ترک نماید، بلکه علم اجمالی یاد شده مانع جریان اصل برائت می شود و به حکم عقل باید هر دو را انجام دهد تا اطاعت قطعی حاصل شود.
بنابراین، وقتی ذمّه انسان، به یک امر الزامی -چه وجوب و چه حرمت-، از سوی خدای متعال مشغول شود؛ عقل حکم می کند که اطاعت خداوند حقی است که بر عهده انسان قرار دارد، چه در تکالیف به واسطه علم تفصیلی چه در تکالیف احتمالی به واسطه علم اجمالی، لذا باید به این حکم عقل اعتنا کند، مگر این که در جایی دلیل خارجی بر خلاف مقتضای حکم عقل وجود داشته باشد، از این رو عقل به جهت فراغ ذمّه، حکم به وجوب احتیاط می نماید. این وجوب عقلی، به «اصالة الاحتیاط» یا «اصالة الاشتغال» نام گذاری شده است.
گفتنی است، عقل نخست با جریان اصل اشتغال، حکم به اشتغال ذمّه می کند که لازمه اعتنای مکلّف به این اشتغال، اجرای اصل احتیاط و انجام تکالیف احتمالی در اطراف علم اجمالی است.
اصل احتیاط (اشتعال) اسلام کوئیست بازیابی: بیست وسوم اردیبهشت 1394
جایگاه و محل جریان اصول عملیه چهارگانه، هنگام شک در حکم یا موضوع می باشد که شک انسان نسبت به حکم یا موضوع، دارای اقسام متفاوت است و نسبت به هر قسم آن اصول عملیه خاصی جاری می شود.
جایگاه اصل احتیاط و اشتغال هنگامی است که مکلّف، به وجود تکلیف و الزام به آن علم داشته باشد؛ یعنی به اصل تکلیف آگاهی دارد، ولی در «مکلفٌ به (متعلق تکلیف)»، شک داشته باشد، در این صورت اگر احتیاط ممکن باشد، محل جریان اصل احتیاط و اشتغال بوده و باید رعایت اطراف شک را بنماید
مثال: مکلّف علم تفصیلی به حرمت نوشیدن شراب دارد، ولی با دو ظرف مایع مواجه می شود که علم اجمالی دارد یکی از این دو مایع، شراب است و متعلق حکم حرمت می باشد، اما تفصیلاً نمی داند کدام یک از این دو ظرف، متعلق حکم حرمت است. در این جا نمی تواند با ترک یکی از دو ظرف، و جریان قاعده طهارت و یا اصل حلیت در ظرف دیگر، به طهارت آن حکم کرده و آن را بنوشد، بلکه علم اجمالی مانع جریان قاعده طهارت و یا اصل حلیت می شود و به حکم عقل باید احتیاط کرده و از هر دو ظرف مایع پرهیز شود.
و یا مکلّف علم تفصیلی دارد به این که نمازی از او قضا شده است که خواندن نماز قضا نیز واجب است، اما نمی داند متعلق این وجوب، نماز صبح است یا نماز ظهر؟در این صورت، مکلف نمی تواند یکی از این دو(نماز صبح یاظهر) را بجا آورد و در دیگری اصل برائت جاری کرده، آن را ترک نماید، بلکه علم اجمالی یاد شده مانع جریان اصل برائت می شود و به حکم عقل باید هر دو را انجام دهد تا اطاعت قطعی حاصل شود.
بنابراین، وقتی ذمّه انسان، به یک امر الزامی -چه وجوب و چه حرمت-، از سوی خدای متعال مشغول شود؛ عقل حکم می کند که اطاعت خداوند حقی است که بر عهده انسان قرار دارد، چه در تکالیف به واسطه علم تفصیلی چه در تکالیف احتمالی به واسطه علم اجمالی، لذا باید به این حکم عقل اعتنا کند، مگر این که در جایی دلیل خارجی بر خلاف مقتضای حکم عقل وجود داشته باشد، از این رو عقل به جهت فراغ ذمّه، حکم به وجوب احتیاط می نماید. این وجوب عقلی، به «اصالة الاحتیاط» یا «اصالة الاشتغال» نام گذاری شده است.
گفتنی است، عقل نخست با جریان اصل اشتغال، حکم به اشتغال ذمّه می کند که لازمه اعتنای مکلّف به این اشتغال، اجرای اصل احتیاط و انجام تکالیف احتمالی در اطراف علم اجمالی است.
اصل احتیاط (اشتعال) اسلام کوئیست بازیابی: بیست وسوم اردیبهشت 1394
wikiahlb: اصل_احتیاط
[ویکی فقه] اصل احتیاط (اصول).
...
...
wikifeqh: قاعده_اشتغال