اصحاب صفه

[ویکی فقه] أصحاب صفه. اصحاب صُفّه ، گروهی از یاران پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) از مهاجرین که پس از هجرت به مدینه به سبب از دست دادن و یا رهاکردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل ، با پذیرش فقر و تنگدستی ، به عبادت و تعلیم و تعلم و شرکت در جهاد روی آوردند.
«صفّه» در لغت به معنای سایه و به معنای سکو یا ایوان ، و هم چنین به معنای اتاق تابستانی، که با شاخه های نخل پوشیده شده باشد، می باشد؛ اما در اصطلاح به مکان سایه داری گفته می شود که در قسمت شمالی مسجد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای سکونت مهاجرین از مکه در نظر گرفته شده بود. نخستین فردی که اسلام آورد و مکانی در مدینه برای سکونت نداشت، جوانی از اهل یمامه به نام "جویبر" بود که چون جایی برای استراحت و زندگی نداشت، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به او اجازه داد تا شبها در مسجد بخوابد؛ اما مدتی بعد که تعداد مسلمانان نو آیین و بدون مسکن افزایش پیدا کرد، وضع مسجد از هر لحاظ دچار اختلال و آشفتگی شد، تا اینکه آیه ای بر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در این باب نازل شد که مسلمانان را از خوابیدن در مسجد منع می کرد، به همین دلیل پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دستور داد، که همه آنها به خارج از مسجد بروند و تمام خانه هایی که درشان به سوی مسجد گشوده می شد، بسته شود، جز در خانه ی علی (علیه السّلام). لذا؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دستور داد، محلی را با شاخه درختان خرما بپوشانند و مسلمانان فقیر و مهاجری که در راه خدا همه چیز خود را از دست داده بودند، در آنجا از گرمای طاقت فرسا در امان بوده و همانجا زندگی کنند و از آن زمان به بعد اینان به «اصحاب صفه»، اهل صفه و گاه اصحاب الظله شهرت یافتند.

[ویکی فقه] اصحاب صُفّه ، گروهی از یاران پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) از مهاجرین که پس از هجرت به مدینه به سبب از دست دادن و یا رهاکردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل ، با پذیرش فقر و تنگدستی ، به عبادت و تعلیم و تعلم و شرکت در جهاد روی آوردند.
«صفّه» در لغت به معنای سایه
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۹، ص ۱۹۵.
«اهل» معمولا به ساکنان گفته مى شود، درحالى که «اصحاب» به معناى معاشران است. در نتیجه به مهاجران صفّه نشین «اهل صفه» گفته مى شد، نخستین ساکنان صفّه،فرودستان مهاجر از مکه، چون بلال بن رباح، خباب بن ارت، صهیب بن سنان، ابن مسعود، مقداد و عمار یاسر بوده اند و انصاریانى که به رغم برخوردارى از دارایى و خانه و کاشانه به صفّه مى رفتند اصحاب صفّه نام داشتند. از معروف ترین انصاریان صفّه مى توان به جابر بن عبدالله انصاری، ابوسعید سعدخدری و حنظلة بن ابی عامر، معروف به غسیل الملائکه اشاره کرد.
کاربرد و معماری صفه
صفّه اصطلاحى است که بر نوعى خاص از معمارى در یثرب عهد پیامبر اطلاق مى شود، مفهوم صفّه را به بنایى شبیه سقیفه تعریف کرده اند.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج ۲، ص۶۱۷ .
...

[ویکی شیعه] اَصْحاب صُفّه ، گروهی از یاران پیامبر اسلام(ص) که پس از هجرت به مدینه در قسمت شمالی مسجد النبی سکنی گزیدند و به سبب از دست دادن و یا رها کردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل، با پذیرش فقر و تنگدستی، به عبادت و تعلیم و تعلم و شرکت در جهاد روی آوردند پیامبر اسلام(ص) ایشان را تحت حمایت خود قرار داد. برخی از مفسران، از نزول شماری از آیات قرآنی در شأن آنان سخن آورده اند.
اینان که در مدینه، در قسمت شمالی مسجد پیامبر(ص) در محلی مسقف و بزرگ و خارج از مسجد، ولی متصل به آن به نام صُفّه به معنای سکو یا ایوان، زندگی می کردند، به تدریج به نام اصحاب صفه، اهل صفه و گاه اصحاب الظله شهرت یافتند و به اسوه هایی از رها ساختن مظاهر دنیا برای روی آوری صرف به آخرت تبدیل شدند.
پیامبر(ص) اصحاب صفه را تحت حمایت خود داشت و با انس گرفتن و همنشینی با آنان، و اضیاف الاسلام نامیدن ایشان، مسلمانان را به اکرام و در عین حال شناخت فضل و مراتب آنان تشویق می کرد.

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
گروهی از یاران پیامبر که به سایبانی در مسجد پیامبر منسوب اند.
مورخان و محدثان نخستین که بنا به مناسبت، یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را به مکان یا رخدادی نسبت می دادند. به پیروی از پیامبر برخی از یاران آن حضرت را به صفه مسجد نبوی نسبت داده اند و این گروه را «اصحاب صفّه»، «اهل الصفّه» یا «اهل المَظَلّه» (سایبان) خوانده اند.
صفّه اصطلاحی است که بر نوعی خاص از معماری در یثرب عهد پیامبر اطلاق می شود، از این رو اطلاعاتی که لغت شناسان ارائه کرده اند، نمی تواند ویژگی های این نوع بنا را بیان کند، به ویژه که غالب آنها در قرون متأخر و در شهرهای دیگری می زیسته اند و از این رو نمی توان برای تعاریف آنان اعتباری قائل بود؛ اما عمدتاً مفهوم صفه را به بنایی شبیه سقیفه تعریف کرده اند. با توجه به تعاریف لغت شناسان، صفّه سایبان خنکی در تابستانهای گرم و محل تجمع، پذیرایی یا استراحت افراد بوده است.
با تغییر قبله از سمت شمال به جنوب (سال دوم هجری) بخشی از قسمت مسقف شمال مسجد نبوی صفّه نام گرفت. به همین دلیل بعدها صفّه را انتهای مسجد دانسته اند.
صفّه در مسجد نبوی کاربردی ثابت و محدود نداشت و به عنوان مهمانپذیر، مسکن دائم یا موقت، محل آموزش یا عبادت و ... مورد استفاده قرار می گرفت؛ اما در یک نگاه کلی صفه با پدیده مهاجرت پیوندی مستقیم دارد. مسلمانان اولیه که قبل از پیامبر به یثرب آمده بودند توانستند در منازل انصار به ویژه در قُبا سکنا بگیرند؛ امّا محلی که پیامبر برای ساختن مسجد و استقرار خود برگزید، از قبا فاصله داشت و بسیاری از مهاجران به ویژه مهاجران مجرد که جوار پیامبر را ترجیح می دادند در مسجد مستقر شدند. در دوره های بعدی مهاجرت، چون مهاجران آشنایی در یثرب نداشتند به مسجد پناه می بردند. از این رو ساکنان صفه را مهاجرانی بی سرپناه و مجرد یا مهمانان اسلام خوانده اند. برخی از بت پرستان قبایل اطراف هم مدتی در صفه مانده و سپس مسلمان شدند. اسرای مشرک قریش نیز شبها در مسجد می خوابیدند.
درباره اطلاق واژه «اهل صفّه» بر مهاجران ساکن در آن، معیار و ضابطه ای مشخص ارائه نشده، از این رو این صفت به هر کسی که مدتی را در صفّه می گذرانید اطلاق می شد. صحابه شناسان حتی برخی صحرانشینان را که تنها شبی در ماه مبارک رمضان را در صفّه می گذرانیدند جزو اهل صفّه دانسته اند. این عده روزها از این سایبان برای رهایی از آفتاب سوزان استفاده می کردند؛ اما در شب می توانستند در هر جای مسجد بخوابند. از این رو فقهای متعددی درباره جواز خوابیدن در مسجد بحث کرده. و برخی خوابیدن در مسجد را تنها برای غیر بومیان مجاز دانسته اند.
طبیعتاً فرودستان مهاجر از مکه، چون بلال بن رباح، خباب بن الارت، صهیب بن سنان، ابن مسعود، مقداد و عمار یاسر جزو نخستین ساکنان صفه بوده اند. با بازگشت ابوذر به مدینه در سال سوم یا پنجم و خریداری و آزاد شدن سلمان در سال پنجم این دو به دیگر صفه نشینان پیوستند. سکوت یا ابهام منابع اسلامی درباره محل سکونت یا زمان ازدواج و شمار فرزندان این دسته از ساکنان صفه، حضور دراز مدت برخی از آنها را در صفه در زمان حیات پیامبر تقویت می کند.

[ویکی فقه] اصحاب صفه (قرآن). صفّه، اصطلاحی است که بر نوعی خاص از معماری در یثرب عهد پیامبر اطلاق می شود، مفهوم صفّه را به بنایی شبیه سقیفه تعریف کرده اند.
اصحاب صفّه، گروهی از صحابه تنگدست پیامبر (صلی الله علیه وآله) بودند که در شهر مدینه مسکن و عشیره ای نداشتند؛ زیرا بیش تر آن ها از مهاجران بودند.
علت نام گذاری
به این جهت که در سایبان و مکانی سقف دار از مسجدالنّبی به نام صفه سکونت یافته بودند، اصحاب صفه نامیده می شدند.
تعریف
با توجه به تعاریف لغت شناسان، صفّه سایبان خنکی در تابستان های گرم و محل تجمع، پذیرایی یا استراحت افراد بوده است.با تغییر قبله از سمت شمال به جنوب (سال دوم هجری،) بخشی از قسمت مسقف شمال مسجد نبوی صفّه نام گرفت. به همین دلیل بعدها صفّه را انتهای مسجد دانسته اند.صفّه در مسجد نبوی کاربردی ثابت و محدود نداشت و به عنوان مهمان پذیر، مسکن دائم یا موقت، محل آموزش یا عبادت و ... مورد استفاده قرار می گرفت؛ اما در یک نگاه کلی صفّه با پدیده مهاجرت پیوندی مستقیم دارد.در این مدخل از واژه های وصفی مانند: «الّذین یدعون ربّهم» و «للفقراء الّذین أحصروا» استفاده شده است.
عناوین مرتبط
...