اسرار عرفانی حج

[ویکی فقه] یکی از ابعاد مهم و توجه برانگیز حج، بعد عرفانی و معنوی آن است. سراسر حج، نور و معنویت و معرفت است و سالکان و عارفان، بهره های فراوانی از این سیر روحی برده و شگفتی ها و زیبایی های دلنوازی در آن دیده اند. «عرفان» در لغت به معنای شناخت و شناسایی است و در اصطلاح، روش و طریقه ویژه ای است که برای شناسایی حقایق هستی و پیوند و ارتباط انسان با حقیقت؛ بر شهود، اشراق، وصول و اتحاد با حقیقت تکیه می کند و نیل به این مرتبت را، نه از طریق استدلال و برهان و فکر، که از راه تهذیب نفس و قطع علایق از دنیا و امور دنیوی و توجه تام به امور روحانی و معنوی_و در راس همه مبدا و حقیقت هستی_ می داند.
حال اگر از این منظر، به سیمای نورانی حج نگاه شود، می توان به اسرار و معارف والایی دست یافت که هم بر اعتقاد و نگرش حج گزار تاثیر مثبتی دارد و هم در سیر و سلوک عملی، او را راهنمایی می کند. در اینجا به بخشی از این اسرار اشاره می شود:
← توحید و شناخت خدا
۱. ↑ کاشفی، محمدرضا، عرفان و تصوف، ص۱۷.۲. ↑ رفیعی قزوینی، اسرار و معارف حج، ص۲۰.۳. ↑ امام صادق علیه السّلام، مصباح الشریعة، ص۴۸.
معاونت امور روحانیون، پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج۱، ص۶۰، برگرفته از مقاله «اسرار عرفانی حج».
...

[ویکی نور] اسرار عرفانی حج، تالیف محمدتقی فعالی، از جمله آثاری است که حج را به لحاظ معنوی و عرفانی مورد بررسی قرار داده است. این اثر به زبان فارسی و به گونه ای نگارش شده که قابل استفاده عموم مردم قرار گیرد.
کتاب، دارای سه بخش است. بخش اول، اختصاص به حرم دارد و خود دارای سه فصل است که به ترتیب به شهر مکه مکرمه، مسجدالحرام و اسرار عرفانی کعبه پرداخته است. دومین بخش، شامل اسرار نورانی، معنوی و عرفانی مناسک و مواقف حج می شود و نهایتاً سومین بخش، مباحثی را پیرامون فضائل شهر پیامبر(ص)، مسجدالحرام و بقیع پیش رو قرار می دهد .
نویسنده در مقدمه کتاب، پنج مورد از اسرار و معانی باطنی حج را بیان می کند که عبارت است از: فهم، شوق، عزم، قطع علاقه و راحله که هریک از این اسرار در این بخش از کتاب به اختصار شرح شده است .
بخش اول: در بخش اول کتاب با عنوان «اسرار عرفانی حرم»، در سه فصل به ترتیب، اسرار عرفانی مکه مکرمه، مسجدالحرام و کعبه مورد مطالعه قرار گرفته است.
در فصل اول از این بخش، ابتدا معنای لغوی «مکه» با استناد به معاجم لغت بیان شده است. نویسنده، چهار معنای نقص، هلاکت، نقصان آب و ازدحام جمعیت را استخراج می کند و به این جمع بندی می رسد که: «معنای لغوی مکه سه معنا بیش نیست: نقص، هلاکت و ازدحام جمعیت، اما آنچه که مورد اتفاق تمامی اهل لغت است دو معنای نقص و هلاکت است. اگر معنای اول دلالت بر کاهش و ریزش گناهان دارد، اشاره به شرافت و عظمت این شهر الهی دارد و اگر هلاکت از معنای لغوی مکه است و نشان از هلاکت و نابودی ظالمان و متجاوزان دارد، این نیز دلیلی روشن بر حرمت و امنیت شهری است که خداوند آن را مقدس و عظیم قرار داده است» .