استغاثه

به نماز باران "نمازِ استغاثه" گفته می شود. در هنگام استغاثه باید به سه شرط دقت نمود: هیچ جایگزینی ندارد. ( هیچ چیز دیگری نمی تواند به جای باران قرار گیرد و مایۀ حیات باشد. ) تنها و فقط به دست خداست و از سر اضطرار است، پس استغاثه به کمک عاجزانه، ضروری و عاجل گویند که از رحمت خداوند سریع تر مورد اجابت قرار می گیرد.

و این نوع کمک و فریاد طلبی تنها از انسانهای زنده است، و دلیل جایز بودن این نوع استغاثه؛ ماجرای کمک خواستن آن مرد بنی اسرائیلی از موسی علیه السلام بود: � وَدَخَلَ الْمَدِینَةَ عَلَی حِینِ غَفْلَةٍ مِّنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِیهَا رَجُلَیْنِ یَقْتَتِلَانِ هَذَا مِن شِیعَتِهِ وَهَذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِی مِن شِیعَتِهِ عَلَی الَّذِی مِنْ عَدُوِّهِ فَوَکَزَهُ مُوسَی فَقَضَی عَلَیْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُّضِلٌّ مُّبِینٌ� ( قصص 15 ) .
یعنی: موسی به هنگامی که اهل شهر ( مصر ) در غفلت بودند وارد شهر شد؛ ناگهان دو مرد را دید که به جنگ و نزاع مشغولند؛ یکی از آن دو از پیروان او بود ( و از بنی اسرائیل ) ، و دیگری از دشمنانش ( از پیروان فرعون ) ، آنکه از پیروان او بود در برابر دشمنش از وی تقاضای کمک و یاری طلبید؛ موسی مشت محکمی بر سینه او زد و کار او را ساخت ( و بر زمین افتاد و مرد ) ؛ موسی گفت: �این ( نزاع شما ) از عمل شیطان بود، که او دشمن و گمراهکننده آشکاری است�.
ثانیا: اینگونه استغاثه از قبیل کمک وهمکاری است، چنانچه الله جل جلاله فرموده است: �وتعاونوا علی البرّ والتّقوی� ( مائده 2 ) . یعنی: با یکدیگر در نیکی وتقوا همکاری کنید.
ب : استغاثه در عالم مافوق اسباب: استغاثه در عالم مافوق اسباب اینست که انسانها در آن کار توانایی نداشته باشند، بناء انسان مؤمن و موحد آنرا تنها از الله جل جلاله درخواست میکند، چنانچه رسول گرامی اسلام، درعالم اسباب لشکری را تهیه نموده و به جنگ بدر فرستاد، اما ازینکه تعداد شان کم بود، بناء به بارگاه الهی استغاثه نمود، تا لشکرش را پیروزی ونصرت نماید:
�إِذْ تَسْتَغِیثُونَ رَبَّکُمْ فَاسْتَجَابَ لَکُمْ أَنِّی مُمِدُّکُم بِأَلْفٍ مِّنَ الْمَلآئِکَةِ مُرْدِفِینَ� ( انفال 9 ) .
یعنی: هنگامیکه شما به پروردگار تان استغاثه نمودید، او دعای شما را اجابت نمود، و گفت: من شما را با یکهزار از فرشتگان، که پشت سر هم فرود میآیند، یاری میکنم.
در روز بدر رسول الله صلی الله علیه وسلم به مشرکین نظر نمود که تعداد شان به هزار تن میرسید، و اصحاب وی 313 نفر بودند، رسول الله صلی الله علیه وسلم رو به قبله نموده، سپس دستانش را دراز نموده به پروردگار خویش دعا سرداد: � اللَّهُمَّ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی اللَّهُمَّ آتِ مَا وَعَدْتَنِی اللَّهُمَّ إِنْ تَهْلِکْ هَذِهِ الْعِصَابَةُ مِنْ أَهْلِ الإِسْلاَمِ لاَ تُعْبَدْ فِی الأَرْضِ�. مسلم ( 4687 ) .
در اینجا تنها ذات احدی که توانایی کمک رساندن به آنها را داشت، جز ذات پاک و واحد باری تعالی کسی نبود، بنابراین پیامبر صلی الله علیه وسلم نه از شهداء و نه از انبیای قبل خود و نه از هیچ مخلوقی طلب یاری و مدد خواهی نکرد، زیرا آنها از انجام آن کار ناتوان بودند، بنابراین کاری را که تنها از عهده ی الله تعالی برمی آید را باید از او خواست، نه از هیچ انسان زنده یا مرده ای حتی اگر از اولیای الهی باشد.
بنابراین کمک و یاری طلبیدن از انسان زنده حرام و یا شرک نیست، بلکه نوعی تعاون و همکاری است که خداوند متعال در قرآن آنرا تشویق نموده است؛ اما هرگاه از چیزی کمک و یاری خواسته شود که تنها خدا بر آن توانا باشد، در آنصورت یاری طلبیدن از انسان زنده جایز نیست و بلکه باید تنها از خداوند قادر و توانا یاری طلبید، مانند کسی که از یک ساختمان مرتفع در حال سقوط است که در این شرایط تنها خداوند قادر مطلق است که شایسته است از او مدد و یاری خواست، و مدد خواستن از هر انسان زنده و مرده ای در این شرایط؛ شرک است. چنانکه خداوند متعال می فرماید: � إِن تَدْعُوهُمْ لَا یَسْمَعُوا دُعَاءَکُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَکُمْ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکْفُرُونَ بِشِرْکِکُمْ وَلَا یُنَبِّئُکَ مِثْلُ خَبِیرٍ� ( فاطر 14 ) .
یعنی: اگر آنها را بخوانید صدای شما را نمیشنوند، و اگر ( بر فرض و تقدیر ) بشنوند ( باز ) به شما پاسخ نمیگویند؛ و روز قیامت، شرک شما را منکر میشوند، و هیچ کس مانند ( خداوند آگاه و ) خبیر تو را ( از حقایق ) با خبر نمیسازد!
و می فرماید: � وَالَّذِینَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ نَصْرَکُمْ وَلآ أَنفُسَهُمْ یَنْصُرُونَ� ( اعراف 197 ) . یعنی: و آنهایی را که غیر از خدا میخوانید، نمیتوانند یاریتان کنند، و نه ( حتی ) خودشان را یاری دهند.
در این آیه به صراحت ذکر شده که غیر خدا ( حال چه شهید باشد یا اولیاء الله یا پیامبران و غیره ) نمی توانند کسی را یاری رسانند، و از عبارات � مِن دُونِهِ � به معنای غیر خدا بکار برده است و این عبارت عام است و شامل شهداء و انبیاء و اولیاء نیز می شود.