ارکواز ( به کردی: ئەرکواز ) مرکز شهرستان ملکشاهی در استان ایلام است. [ ۴]
آنچه که امروزه به نام شهر ارکواز ملکشاهی نامیده می شود، مجموعه ای از نه محله جداگانه است که در مجاورت هم و در حاشیه مسیر اصلی در دره ها و تپه ماهورها به وجود آمده اند. بزرگترین محله و هسته اولیه شهر ارکواز ملکشاهی، قلعه دره است که از قدیمی ترین محلات این شهر است. در گذشته این شهر با اسم های ارکواز، ارکواز ملکشاهی، قلعه دره و قلعه درهٔ ملکشاهی نامیده شده بوده است. [ ۵] [ ۶] [ ۷]
شهر ارکواز در دامنه رشته کوه کبیرکوه قرار دارد و جایگاه بسیار مناسبی از لحاظ آب و هوایی و پوشش گیاهی دارد. در زمان سلطنت سلطان ملکشاه سلجوقی در این ناحیه ارگ نظامی برپا بوده است. ارگ ( قلعه و بارو ) + واز ( وسیع ) . نخستین بار حاج فرامرز اسدی با بنای خانه در این مکان، حدود سال ۱۳۱۵ هجری قمری مطابق با ۱۲۷۶ هجری شمسی و نخستین مسجد - مسجد حاج فرامرز اسدی - بنای مسجد به سال ۱۳۳۲ هجری قمری مطابق با ۱۲۹۲ هجری شمسی که از قدیمی ترین مساجد استان ایلام محسوب می شود، محلی برای تجمع مردمان ایل ملکشاهی بنا نمود، و به تدریج سایر طایفه های ایل ملکشاهی در این مکان متمرکز گردیدند. با این احتساب ایل ملکشاهی از معدود ایل های ایران است که قبل از تخته قاپو کردن و اجبار عشایر توسط رضا شاه یکجانشین شده اند. [ ۸] [ ۹] [ ۱۰]
ایلات ملکشاه در اصل از نوادگان امیر کرد ملکشاه می باشند یکی از نوادگان ملکشاه یا ملکیش که امیر عالیجاه شه میر نام داشت دارای ۱۲ فرزند بود که ۳ نفر از آن ها بچه دار نشدند اما ۹ فرزند دیگر شه میر که به خاطر استفاده از گرزهای سنگین در جنگ هایشان و به خصوص نبرد با متجاوزان امپراتوری عثمانی با دیگر طوایف به گرزینوند ( گرزدین وند ) مشهورند اصالت ملکشاهی دارند که شامل طوایف خمیس، روسگه، نقی، شکربگ، خداداد، کاظم بگ، حسین بگ، ملگه و شیه وردی ( شاهوردی ) هستند و دیگر طوایف که به هوردکو مشهورند. تمامی طوایف شهرستان ملکشاهی دارای شیر مردان بزرگ و شاخصی بوده اند که تا ابد در یاد مردم، زنده هستند. از بزرگان این ایل می توان به عالیجاه افتخار الحاج توشمال فرامرز اسدی از مشاهیر استان ایلام، ریاست ایل ملکشاهی و اولین فرماندار ملکشاهی، پهلوان موسی خمیس و ملگه پهلوانان ایران زمین در دربار فتحعلی شاه قاجار و سرداران سپاه شاهزاده محمد علی میرزا دولتشاه در نبرد با امپراتوری عثمانی و شاه محمد یاری رهبر قیام مردم ایلام در عصر رضا شاه اشاره نمود. [ ۱۱] [ ۱۲] [ ۱۳] توشمال حاج فرامرز اسدی در سال ۱۳۲۰ و بعد از جنگ جهانی دوم که کشور ما تحت تسلط بیگانگان بود از سوی دولت مرکزی به عنوان رئیس العشایر و حاکم کل پشتکوه منصوب شد. در این زمان منطقه پشتکوه و استان ایلام که قسمتی از استان کرمانشاهان بود از امن ترین مناطق کشور محسوب می شد و حاج فرامرز در کل استان حکمیت داشتند. [ ۱۴] [ ۱۵] از دیگر بزرگان این ایل می توان از توشمال نامدار، توشمال شهباز، توشمال صحبت، حسن خان ملکشاهی اولین نماینده مردم استان قبل از انقلاب، موسی اسدی اولین رئیس فرهنگ ملکشاهی، کدخدا دارابگ اکبری از طایفه رسولوند، کدخدا قنبربگ از طایفه کاظم بگ، حاج عباس عزیزیان، شیرخان تاب از طایفه خمیس، کدخدا دارابگ فاضلی از طایفه روسگه، کدخدا ولد بگ از طایفه کاظم بگ، توشمال مامگه و توشمال عبدالحسین حاجی زاده از طایفه خیرشه گچی، کدخدا میرزا حسین سلیمانی از طایفه کوکی گچی، سهیل بگ کدخدای طایفه شیره میر، عزیز الحاج نماینده دولت عراق در سازمان بین المللی یونسکو از طایفه قیطول قیطاس، میرزا محمد تقی قیطاسی، محمد علی و عبد از طایفه شکر بگ، کدخدا منصوربگ از طایفه جمعه، کدخدا قیسی رحیمی، کدخدا کرم از طایفه خلیل وند، میر بهرام از طایفه خرزینوند، محمد علی لت ور، توشمال کاظم، توشمال محمد علی خان خمیس، توشمال کریم خان، محمد کریم از طایفه حسین بگ، کدخدا موخان از دو قرصه، کدخدا علی خان از طایفه خلف گچی، داراخان داراخانی و علی پاشا داراخانی، حاج شیرمحمد از طایفه باباهای پیر محمد اشاره کرد. [ ۱۶] [ ۱۷] یکی از بزرگ مردان شهرستان شاه محمد یاری بوده است. او مورد اعتماد مردم ملکشاهی بوده و توانست مقابل رضاخان پهلوی قد علم کند. عبارت - هورده کو - در ادبیات کردی - به معنی کم جمعیت یا به چیزی کم حجم گفته می شود که به طوایف کم جمعیت گفته می شود و به طوایف خاصی گفته نمی شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفآنچه که امروزه به نام شهر ارکواز ملکشاهی نامیده می شود، مجموعه ای از نه محله جداگانه است که در مجاورت هم و در حاشیه مسیر اصلی در دره ها و تپه ماهورها به وجود آمده اند. بزرگترین محله و هسته اولیه شهر ارکواز ملکشاهی، قلعه دره است که از قدیمی ترین محلات این شهر است. در گذشته این شهر با اسم های ارکواز، ارکواز ملکشاهی، قلعه دره و قلعه درهٔ ملکشاهی نامیده شده بوده است. [ ۵] [ ۶] [ ۷]
شهر ارکواز در دامنه رشته کوه کبیرکوه قرار دارد و جایگاه بسیار مناسبی از لحاظ آب و هوایی و پوشش گیاهی دارد. در زمان سلطنت سلطان ملکشاه سلجوقی در این ناحیه ارگ نظامی برپا بوده است. ارگ ( قلعه و بارو ) + واز ( وسیع ) . نخستین بار حاج فرامرز اسدی با بنای خانه در این مکان، حدود سال ۱۳۱۵ هجری قمری مطابق با ۱۲۷۶ هجری شمسی و نخستین مسجد - مسجد حاج فرامرز اسدی - بنای مسجد به سال ۱۳۳۲ هجری قمری مطابق با ۱۲۹۲ هجری شمسی که از قدیمی ترین مساجد استان ایلام محسوب می شود، محلی برای تجمع مردمان ایل ملکشاهی بنا نمود، و به تدریج سایر طایفه های ایل ملکشاهی در این مکان متمرکز گردیدند. با این احتساب ایل ملکشاهی از معدود ایل های ایران است که قبل از تخته قاپو کردن و اجبار عشایر توسط رضا شاه یکجانشین شده اند. [ ۸] [ ۹] [ ۱۰]
ایلات ملکشاه در اصل از نوادگان امیر کرد ملکشاه می باشند یکی از نوادگان ملکشاه یا ملکیش که امیر عالیجاه شه میر نام داشت دارای ۱۲ فرزند بود که ۳ نفر از آن ها بچه دار نشدند اما ۹ فرزند دیگر شه میر که به خاطر استفاده از گرزهای سنگین در جنگ هایشان و به خصوص نبرد با متجاوزان امپراتوری عثمانی با دیگر طوایف به گرزینوند ( گرزدین وند ) مشهورند اصالت ملکشاهی دارند که شامل طوایف خمیس، روسگه، نقی، شکربگ، خداداد، کاظم بگ، حسین بگ، ملگه و شیه وردی ( شاهوردی ) هستند و دیگر طوایف که به هوردکو مشهورند. تمامی طوایف شهرستان ملکشاهی دارای شیر مردان بزرگ و شاخصی بوده اند که تا ابد در یاد مردم، زنده هستند. از بزرگان این ایل می توان به عالیجاه افتخار الحاج توشمال فرامرز اسدی از مشاهیر استان ایلام، ریاست ایل ملکشاهی و اولین فرماندار ملکشاهی، پهلوان موسی خمیس و ملگه پهلوانان ایران زمین در دربار فتحعلی شاه قاجار و سرداران سپاه شاهزاده محمد علی میرزا دولتشاه در نبرد با امپراتوری عثمانی و شاه محمد یاری رهبر قیام مردم ایلام در عصر رضا شاه اشاره نمود. [ ۱۱] [ ۱۲] [ ۱۳] توشمال حاج فرامرز اسدی در سال ۱۳۲۰ و بعد از جنگ جهانی دوم که کشور ما تحت تسلط بیگانگان بود از سوی دولت مرکزی به عنوان رئیس العشایر و حاکم کل پشتکوه منصوب شد. در این زمان منطقه پشتکوه و استان ایلام که قسمتی از استان کرمانشاهان بود از امن ترین مناطق کشور محسوب می شد و حاج فرامرز در کل استان حکمیت داشتند. [ ۱۴] [ ۱۵] از دیگر بزرگان این ایل می توان از توشمال نامدار، توشمال شهباز، توشمال صحبت، حسن خان ملکشاهی اولین نماینده مردم استان قبل از انقلاب، موسی اسدی اولین رئیس فرهنگ ملکشاهی، کدخدا دارابگ اکبری از طایفه رسولوند، کدخدا قنبربگ از طایفه کاظم بگ، حاج عباس عزیزیان، شیرخان تاب از طایفه خمیس، کدخدا دارابگ فاضلی از طایفه روسگه، کدخدا ولد بگ از طایفه کاظم بگ، توشمال مامگه و توشمال عبدالحسین حاجی زاده از طایفه خیرشه گچی، کدخدا میرزا حسین سلیمانی از طایفه کوکی گچی، سهیل بگ کدخدای طایفه شیره میر، عزیز الحاج نماینده دولت عراق در سازمان بین المللی یونسکو از طایفه قیطول قیطاس، میرزا محمد تقی قیطاسی، محمد علی و عبد از طایفه شکر بگ، کدخدا منصوربگ از طایفه جمعه، کدخدا قیسی رحیمی، کدخدا کرم از طایفه خلیل وند، میر بهرام از طایفه خرزینوند، محمد علی لت ور، توشمال کاظم، توشمال محمد علی خان خمیس، توشمال کریم خان، محمد کریم از طایفه حسین بگ، کدخدا موخان از دو قرصه، کدخدا علی خان از طایفه خلف گچی، داراخان داراخانی و علی پاشا داراخانی، حاج شیرمحمد از طایفه باباهای پیر محمد اشاره کرد. [ ۱۶] [ ۱۷] یکی از بزرگ مردان شهرستان شاه محمد یاری بوده است. او مورد اعتماد مردم ملکشاهی بوده و توانست مقابل رضاخان پهلوی قد علم کند. عبارت - هورده کو - در ادبیات کردی - به معنی کم جمعیت یا به چیزی کم حجم گفته می شود که به طوایف کم جمعیت گفته می شود و به طوایف خاصی گفته نمی شود.
wiki: ارکواز